بزرگنمايي:

راه ترقی - فرهیختگان / متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
غیرواقع‌بینانه نیست که بخشی از اقبال به برنی سندرز و افکار سوسیالیستی‌اش را متاثر از عملکرد دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا بدانیم. در سه سال و نیم ریاست‌جمهوری او، اوضاع به نفع ثروتمندان و به‌ضرر فقرا بوده است. در حال حاضر 88درصد ثروت جامعه آمریکا در اختیار دودهک بالای درآمدی است و این در حالی است که 39 میلیون آمریکایی نیازمند دریافت کمک‌های غذایی دولت هستند.
رقابت‌های درون‌حزبی دموکرات‌ها برای تعیین کاندیدای نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری این حزب، رفته‌رفته شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد و وضعیت کاندیداهای مورد اقبال مردم آمریکا را شفاف‌تر می‌کند. همچون دور قبل انتخابات ریاست‌جمهوری، برنی سندرز در رقابت‌های درون‌حزبی حزب دموکرات صدرنشین است و توانسته آرای بیشتری از سایر رقبا را کسب کند اما هنوز مشخص نیست که آیا او کاندیدای نهایی حزب خواهد شد یا همچون سال 2016 با وجود آرای بیشتر با تقلب گسترده در حزب و توسط «موکلین غیرمتعهد» کنار گذاشته خواهد شد. سندرز در این دوره از انتخابات نیز همان شعارهای برابری‌خواهانه‌ای را می‌دهد که چهارسال پیش داده بود. اقدامات ترامپ که منجر به تعمیق شکاف اقتصادی و زوال بیشتر طبقه متوسط در این کشور شده، او را به این نتیجه رسانده است که خیلی جدی‌تر بر سوسیالیسم تکیه کند. نتایج انتخابات‌های درون‌حزبی نیز نشان می‌دهد که او و شعارهایش بیش از قبل محبوبیت پیدا کرده‌اند. او در ایالت آیووا با یک‌دهم درصد، بعد از بوتیجیج در جایگاه دوم ایستاد، اما در نیوهمپشایر پیروز شد و در ایالت نوادا با فاصله باورنکردنی از سایر رقبا در جایگاه نخست قرار گرفت. در این ایالت سندرز موفق به کسب 55.7 درصد از آرا شد. نفر بعدی او، جو بایدن تنها توانست 19.8 درصد آرا را به خود اختصاص دهد. سوال اینجاست که چرا در آمریکا سندرز 79 ساله با شعارهای سوسیالیستی‌اش تا به این حد جدی گرفته شده و در یک ساختار لیبرال، او با فاصله از رقبای دیگرش در حال تبدیل شدن به کاندیدای اصلی دموکرات‌هاست؟
بخشی از پاسخ را می‌توان در الگوی لیبرالیسم آمریکا جست‌و‌جو کرد. ناکارآمدی الگوی اقتصادی لیبرالیسم در آمریکا که نقطه اوج آن بحران مالی سال 2008 در جهان بود، شکاف اقتصادی در آمریکا را به بالاترین سطح خود رساند. در سال‌های بعد نیز نه‌تنها از شکاف بین طبقات کاسته نشد که روبه‌روز بیشتر و بیشتر شد تا آنجا که ثروت چند خانواده در آمریکا بیش از ثروت 130 میلیون آمریکایی شد. تداوم این شکاف باعث شد 25 مهر سال‌گذشته، فرانسیس فوکویاما صاحب نظریه «پایان تاریخ»، از بازگشت به سوسیالیسم بگوید و به لیبرال‌ها در این باره هشدار دهد.
او در گفت‌و‌گویی که با جرج ایتون در زمان مذاکرات برگزیتی اتحادیه اروپا با انگلستان داشت، در پاسخ به سوالی درباره احیای مجدد چپ سوسیالیست در انگلستان و آمریکا گفته بود: «اگر آن [سوسیالیسم] را برنامه بازتوزیعی بدانید که شکاف بزرگ میان درآمد کارگران و ثروتمندان را جبران کند، نه‌تنها قابلیت ظهور مجدد دارد بلکه اجبارا باید بازگردانده شود. دوره متمادی استقلال بازار که در زمان ریگان و تاچر آغاز شد، از جوانب مختلف آثار فاجعه‌باری داشته است.»
او اضافه کرده بود که «در شرایط فعلی به نظرم می‌رسد برخی چیزهایی که مارکس گفته، درست از آب در آمده است؛ او درباره بحران تولید مازاد هشدار داده بود که فقیر شدن کارگران و تقاضای ناکافی را به دنبال خواهد داشت.»
فوکویاما در این گفت‌و‌گوی کوتاه، تلاش کرد تا خلأ تئوریکی را که سال‌ها لیبرالیسم با آن درگیر بوده است به‌نوعی ترمیم کند. او بر همین اساس، پیشنهاد کمک گرفتن از سوسیالیسم را برای تداوم لیبرالیسم داده بود. شاید بخشی از درک فوکویاما، برگرفته از انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016 آمریکا بوده باشد؛ جایی که برنی سندرز با شعارهای سوسیالیستی که در تضاد با الگوی لیبرالیسم حاکم بر آمریکا بود، در حال تبدیل شدن به کاندیدای اصلی حزبی بود که لیبرالیسم را بسیار شدیدتر از جمهوری‌خواهان قبول داشتند. سندرز هر چند با توطئه سران دموکرات و تقلب آنان، نتوانست کاندیدای نهایی حزب شود و از رقابت‌های ریاست‌جمهوری کنار رفت، اما شعارهای سوسیالیستی‌اش به مدد فوکویاما آمد تا با بهره‌گیری از آن، بتواند یکی از رخنه‌های لیبرال دموکسی را شناسایی و راه‌حلی حتی موقتی برای ادامه حیات آن پیدا کند.
فوکویاما اشاره‌ای نمی‌کند که ایده این بازگشت به سوسیالیسم را از کجا گرفته است، با این حال از بخشی از واقعیت میدانی در آمریکا غافل می‌ماند؛ واقعیتی به نام دونالد ترامپ و افکار ملی‌گرایانه‌اش. اگر در انتخابات 2016 دموکرات‌ها به سندرز مجال می‌دادند در مقابل دونالد ترامپ قد علم کند، به‌طور حتم نتیجه این نبرد سخت، فوکویاما را بیش از این درگیر آینده لیبرالیسم در آمریکا می‌کرد. این اتفاق نیفتاد تا کمی بعد، فوکویاما یک رخنه دیگر لیبرال دموکراسی را شناسایی کند. رخنه‌ای به نام «هویت»؛ این دقیقا کلیدواژه‌ای بود که ترامپ از آن استفاده کرد و توانست تنها با ملی‌گرایی و شعار اول آمریکا، پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری 2016 شود. خطر ترامپ و افکار او بر آینده لیبرال دموکراسی به حدی از نظر فوکویاما جدی بود که او در کتابش نوشته بود: «اگر ترامپ در نوامبر 2016 رئیس‌جمهور آمریکا نشده بود، این کتاب هم نوشته نمی‌شد. من هم مانند بسیاری از آمریکایی‌ها از نتیجه‌ این انتخابات شگفت‌زده و نگران عواقب آن برای ایالات متحده و جهان شدم.»
او در کتابش از غفلت لیبرال‌ها از مساله مهمی به نام «هویت» گفته و تلاش کرده با تصحیح نگاه لیبرال‌ها به این مساله، دومین ضعف شناسایی شده در لیبرال دموکراسی را شناسایی و راه‌حلی برای ترمیم آن ارائه کند. اشاره او به هویت، به دلیل شکل گرفتن هویت‌های خردی است که هویت‌های کلان در کشورها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و منجر به ایجاد چندقطبی در یک کشور می‌شود. فوکویاما مجموع این شرایط را تهدیدی برای لیبرال دموکراسی می‌داند. او برای پرهیز از این شرایط از لیبرال‌ها و راست‌ها می‌خواهد که تعریف جامعی از هویت ملی ارائه دهند تا اقلیت‎‌ها و مهاجران نیز بتوانند خود را در جامعه لیبرال دموکرات تعریف کنند.در بعد نظری، معلوم نیست تجویزهای فوکویاما برای عبور لیبرال دموکراسی از بحران‌های عصر جدید چقدر کارایی داشته باشد، اما در بعد علمی باید دید آیا دو خلأ تئوریک لیبرال دموکراسی، یعنی ملی‌گرایی پوپولیستی به شیوه ترامپ و سوسیال‌دموکراسی به شیوه برنی سندرز می‌توانند در 2020 مقابل یکدیگر صف‌آرایی کنند یا خیر. برآیند مناظرات انتخاباتی دموکرات‌ها، نشان می‌دهد که با وجود مخالفت جدی امثال هیلاری کلینتون و باراک اوباما با تفکرات سوسیالیستی سندرز، بیشتر کاندیداها گرایش به سمت سیاست‌های بازتوزیعی و کاهش شکاف طبقاتی دارند و تلاش می‌کنند با شعارهایی شبیه به سندرز، مورد توجه قرار بگیرند. این اتفاق، با تداوم پیروزی‌های سندرز در ایالت‌های دیگر به‌طور حتم پررنگ‌تر دیده می‌شود. بیمه همگانی درمانی یکی از محورهای سیاست‌های سندرز است که علاوه‌بر او، وارن و بوتیجیج نیز به آن اعتقاد دارند. دونالد ترامپ همچون شیوه مدیریت دولتش، در واکنش به رقبای احتمالی‌اش در هم ریختگی عجیبی پیدا کرده است. او روزی که احساس می‌کند سندرز رقیب احتمالی‌اش است، او را به باد انتقاد می‌گیرد و شعارهای او را کمونیستی می‌خواند و روزی که احساس می‌کند بلومبرگ احتمالا کاندیدای نهایی دموکرات‌هاست، به او می‌تازد.
سندرز در صدر دموکرات‌ها
نتایج انتخابات درون‌حزبی تا اینجا نشان داده است که سندرز رقیب آینده ترامپ خواهد بود. سندرز که به‌خوبی می‌داند، دال مرکزی افکار او که مورد حمایت مردمی واقع شده است، تکیه بر سوسیال‌دموکراسی است، در واکنش به کمونیست خوانده ‌شدنش از سوی ترامپ، او را هم یک سوسیالیست خوانده است. او در مناظره نوادا در پاسخ به بلومبرگ که سوسیالیسم را کمونیسم خواند، گفت: «بیاید در مورد سوسیالیسم‌دموکراتیک صحبت کنیم. کمونیسم نه آقای بلومبرگ! بگذارید درخصوص کشورهایی مثل دانمارک صحبت کنیم. همان‌طور که پیت [بوتیجیج] به‌درستی اشاره کرد، دانمارک از بسیاری از جنبه‌ها کیفیت زندگی بهتری دارد. ما همین الان هم از خیلی جهات در کشوری سوسیالیستی زندگی می‌کنیم. ما هم‌اکنون در آمریکا سوسیالیسم داریم، اما فقط برای ثروتمندان. همان‌طور که مارتین‌ لوترکینگ می‌گوید ما در آمریکا سوسیالیسم برای ثروتمندان و فردگرایی برای فقیران داریم. وقتی که ترامپ به‌آسانی صدها میلیون دلار معافیت مالیاتی و یارانه می‌گیرد، این یعنی سوسیایسم برای ثروتمندان.»
او ادامه می‌دهد: «اما من به دموکراتیک بودن سوسیالیسم اعتقاد دارم، سوسیالیسم برای مردم کارگر آمریکا اهمیت دارد. تامین اجتماعی برای همه و فرصت‌های آموزشی رایگان برای همه و دولتی که در خدمت همه مردم باشد نه‌فقط در خدمت ثروتمندان.» روایت سندرز از سوسیالیسم، در آمریکای دوره ترامپ، اگر بیشتر نباشد کمتر از دوره قبل نیست. سندرز پس از پیروزی در ایالت نیوهمپشایر، روز شنبه انتخابات درون‌حزبی دموکرات‌ها در ایالت نوادا را نیز با پیروزی پشت سر گذاشت. رسانه‌های آمریکایی از جمله شبکه فاکس‌نیوز گزارش کردند که نتایج اولیه انتخابات درون‌حزبی دموکرات‌ها در ایالت نوادا حاکی است که سناتور برنی سندرز با کسب بیش از 55 درصد از آرا پیروز این ایالت شده است.
مجری شبکه فاکس‌نیوز گزارش کرد که سندرز موفق به کسب 55.7درصد از آرا شده، بایدن در حال حاضر با کسب 19.8درصد جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است و تام استیر با 9.2درصد و الیزابت وارن با 8.3درصد از آرا در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.گزارش‌ها حاکی است که پیروزی چشمگیر برنی سندرز در نوادا، به وی کمک خواهد کرد تا شانس پیروزی خود را در رقابت‌های موسوم به «سه‌شنبه بزرگ» (13 اسفندماه) افزایش دهد. به گزارش شبکه بی بی‌سی، در ادامه رقابت‌های درون‌حزبی، شنبه هفته آینده (10 اسفندماه)، انتخابات درون‌حزبی دموکرات‌ها در ایالت کارولینای جنوبی برگزار خواهد شد و بعد از آن در سوم مارس (13اسفندماه) به‌طور هم‌زمان در 14ایالت آمریکا، انتخابات درون‌حزبی دموکرات‌ها برگزار می‌شود که نقش مهمی برای مشخص شدن نامزد نهایی دموکرات‌ها برای ورود به رقابت‌های اصلی انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 آمریکا خواهد داشت و به سه‌شنبه بزرگ معروف است.ایالت نوادا تنها 0.9درصد (36 وکیل انتخاباتی) آرای وکلای انتخاباتی را در اختیار دارد، با وجود این نتیجه انتخابات در این ایالت از این حیث اهمیت دارد که اولین ایالت با جمعیت قابل‌توجه غیرسفیدپوست است که انتخابات درون‌حزبی در آن برگزار می‌شود. برنی سندرز با پیروزی در انتخابات درون‌حزبی ایالت نوادا، با کسب 28 موکل انتخاباتی در صدر رقابت‌های درون‌حزبی دموکرات‌ها قرار دارد. بوتیجیج با کسب 22 موکل انتخاباتی در جایگاه دوم قرار دارد و وارن با هشت موکل انتخاباتی و امی کلوبوچار با هفت‌موکل انتخاباتی در جایگاه سوم و چهارم قرار گرفته‌اند.
کمک ترامپ به سندرز
غیرواقع‌بینانه نیست که بخشی از اقبال به برنی سندرز و افکار سوسیالیستی‌اش را متاثر از عملکرد دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا بدانیم. ترامپ بدون توجه به طبقات ضعیف آمریکا، تنها به دنبال رشد اقتصادی در کشور بود و بر همین اساس هم مالیات ثروتمندان را کاهش دارد. در سه سال و نیم ریاست‌جمهوری او، اوضاع به نفع ثروتمندان و به‌ضرر فقرا بوده است. در حال حاضر 88درصد ثروت جامعه آمریکا در اختیار دودهک بالای درآمدی است و این در حالی است که 39 میلیون آمریکایی نیازمند دریافت کمک‌های غذایی دولت هستند. ایلهان عمر، نماینده مسلمان کنگره آمریکا اخیرا در توئیتر با انتقاد از شرایط بد کودکان آمریکایی اعلام کرد 11 میلیون کودک در این کشور با گرسنگی روبه‌رو هستند. به گفته وی بسیاری از دانشجویان آمریکایی نیز به دلیل نداشتن پول، گرسنه می‌مانند.
بر اساس نظرسنجی اخیر دانشگاه «مان موث» 53درصد شهروندان آمریکایی تاکید دارند که خانوارهای کم‌درآمد و فقیر آمریکا از سیاست‌های دولت ترامپ هیچ‌سودی نبرده‌اند؛ از این رو بسیاری از آمریکایی‌ها از عملکرد اقتصادی حال و آینده دولت ترامپ به‌شدت ناامیدند و از نظر آنها سیاست‌های دولت ترامپ سبب افزایش فقر و پایین آمدن سطح زندگی در خانواده‌های متوسط و روبه‌پایین شده و شرایط را برای آنها سخت‌تر کرده است. آندره بری، پژوهشگر اندیشکده بروکینگز در این زمینه نوشت: «بین سال‌های 2016 و 2018 فقر در بخش‌های مختلف آمریکا افزایش یافته است، به‌طوری که کارگران سیاه‌پوست و 63 درصد کارگران آمریکای لاتین به شکل نامناسبی در مشاغل کم‌درآمد مشغول به کار هستند. شعارهای سوسیالیستی برنی سندرز، بر بستر این فقر خود را به‌خوبی نشان داده و باعث شده سایر کاندیداهای دموکرات از افزایش حمایت‌های دولتی از طبقات ضعیف‌تر و افزایش مالیات بر درآمد و ثروت طبقه مرفه سخن بگویند.»
برپایه همین شرایط است که سندرز معتقد است بلومبرگ شهردار سابق نیویورک و یکی از سرمایه‌دارترین مقامات آمریکایی، برای رقابت در برابر ترامپ گزینه مناسبی نیست. او روز شنبه در گفت‌و‌گو با شبکه سی‌بی‌اس در پاسخ به این سوال که آیا عملکرد ضعیف بلومبرگ در مناظره اخیر باعث تعجب او بوده، گفت: «بله، بود، بود. و فکر می‌کنم [با توجه به] آنچه در مناظره دموکرات‌ها اتفاق افتاد، می‌دانید، فکر می‌کنم کاملا محتمل است که ترامپ او را بجود و تف کند.» وی سپس در پاسخ به این سوال که آیا مناظره اخیر از نگرانی وی در مورد احتمال پیشتاز شدن بلومبرگ در رقابت‌ها کاسته است، گفت: «من از مبلغ بی‌سابقه‌ای که دارد برای یک کارزار انتخاباتی خرج می‌شود، نگران هستم. می‌دانید، ما در تاریخ آمریکا هرگز چنین چیزی را شاهد نبوده‌ایم. البته تصور می‌کنم که مردم آمریکا علیه این نوع جنبی الیگارشی شورش خواهند کرد.» وی افزود: «ما یک دموکراسی هستیم. یک نفر، یک رای. نه اینکه یک نفر با ثروت 60 میلیارد دلاری‌اش انتخابات را بخرد.»