بزرگنمايي:

راه ترقی- حسن‌زاده، عضو هیات‌علمی پژوهشکده مردم‌شناسی در یادداشتی می افزاید: از اواخر پهلوی اول و بعد پهلوی دوم از افزایش تصادفات در زمان سیزده به‌در و صدمات ناشی از آنها شکوه می شود و در زمانی بسیار نزدیک به ما یعنی نوروز 1398 شاهد آتش‌سوزی جنگل‌های گیلان و مازندران در ایام تعطیلات به ویژه سیزده به‌در بوده ایم؛ به واقع این رخدادها گسست انسان از منظر میراثی - فرهنگی و طبیعی در ایران را نشان می دهند حال آنکه آیین ها و میراث روایی ایران بر پیوند میان منظر طبیعی و فرهنگی تاکید دارد. اکنون بخشی از ایرانیان درست کردن کباب و جوجه و بر افروختن آتش در جنگل را به الگویی از رفتار زیست محیطی خود تبدیل کرده اند. بخشی قابل توجه از تفسیرهای مربوط به کرونا، ظهور این اپیدمی را در انسان مرکزی عصر مدرن و تعدی به حقوق کره زمین و انواع جانوران و موجودات دیگر آن می دانند.

اکنون باید این پرسش مهم را مطرح کرد که با توجه به رابطه درهم تنیده آیین‌ها و خرده آیین‌های نوروزی با طبیعت و حفظ آن، ایرانیان تا چه حد گفتمان زیست‌سالارانه موجود در نوروز را حفظ کرده و آن را به الگوی زیست محیطی رفتارهای خود تبدیل کرده اند. 

آیا آتش گرفتن جنگل های گیلان و مازندران و سایر نقاط ایران در ایام تعطیلات نوروزی و از جمله سیزده به‌در گسست از گفتمان زیست‌سالارانه آیین ها و جهان بینی ایرانی را نشان نمی دهد؟

آنچه بیستون و راپاپورت و پس از او فیکرت برکز در مطالعات خود در زمینه دانش بومی، اکولوژی مقدس می نامند در منابع فرهنگی ایرانیان چون جهان بینی، نظام باورها، آیین ها و میراث روایی آنان به شکلی گسترده وجود داشته است.

به واقع ایرانیان به کمک سه مدل آیینی سازی، روایی سازی و تقدس‌بخشی به طبیعت، محیط زیست و میراث طبیعی خود را در طی زمان محفوظ نگه می داشتند (حسن‌زاده، کودکان و جهان افسانه، 1395)  اما اکنون این گسست از گفتمان و پارادایم زیست‌سالارانه موجود در میراث فرهنگی ایران در نزد انسان ایرانی را چگونه باید تبیین و تفسیر کرد؟

اکنون کرونا و ماندن در خانه می تواند فرصتی برای تامل درباره الگوهای رفتار زیست‌محیطی ایرانیان و خرده‌آیین سیزده به‌در از آیین های نوروزی باشد. این که چرا عده ای دوست دارند در جنگل آتش روشن کنند و آتش را رها سازند تا جنگلی باستانی چون جنگل هیرکانی طعمه حریق شود؟

کرونا لزوم بازبینی جدی و تامل درباره رابطه انسان و طبیعت را موجب شده است. ایرانیان باید گفتمان زیست‌سالارانه موجود در آیین های خود را دوباره به یاد آورند و بحران کرونا را نتیجه رفتارهایی بدانند که در آن انسان، حقوق طبیعت را فراموش می کند و خود را در مرکز جهان قرار می دهد. ایرانیان چون سایر ملت های جهان به چنین بازاندیشی و تاملی نیاز حیاتی دارند.

قرنطینه سیزده به‌در و ماندن در خانه هم به ما فرصتی می دهد تا درباره رابطه خود با طبیعت بیاندیشیم و هم این بار جنگل‌های ما بی حضور آدم های خودخواهی که هر سال جان نازنین آنها را طعمه حریق می‌کنند نفسی راحت بکشند. شاهد باشیم بدون حضور ما محیط زیست و طبیعت چگونه خواهد بود؟ این بار دیگر درختی نمی سوزد و جانداری طعمه شعله های آتش نمی شود.