بزرگنمايي:

راه ترقی - ابتکار /متن پیش رو در ابتکار منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
یک روز پس از اتمام تعطیلات نوروزی و بازگشایی دوباره برخی کسب و کارها به دستور ستاد ملی مبارزه با کرونا، تصاویری از متروها و اتوبوس‌های مملو از جمعیت و خیابان‌های پرترافیک در رسانه‌های ایران منتشر شد. تصاویری که ناقض مفهوم «فاصله‌گذاری اجتماعی» بود؛ مفهومی برساخته از مسئولان در مبارزه با کرونا و جایگزینی برای مفهوم «قرنطینه»، تنها مفهومی که تا پیش از این به عنوان تنها راه مبارزه با کروناویروس در جهان شناخته شده بود. فاصله‌گذاری اجتماعی اما خیلی زود به طرحی با همین عنوان منتهی شد. این طرح از هشتم فروردین ماه 99 اجرا شد، 3 مرحله را پشت سر گذاشت و بنابر آخرین اخبار از وزارت کشور تا 30 فروردین ادامه خواهد داشت. با این حال اما گشایش دوباره کسب‌ و کارها که به حذف فاصله اجتماعی و در مقابل، تشکیل دوباره اجتماعات عمومی در کشور منجر شده از سوی بسیاری از نهادها از جمله آنهایی که با حمل و نقل عمومی در ارتباط است، مردود اعلام شده است.
مدام تصاویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر و دست به دست می‌شود که در‏پی قیاس آنچه در ایران و آنچه در بیرون از مرزهای ایران برای اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی و کمک به قطع زنجیره انتقال کرونا انجام شده، دارد. گاهی تصویر یک اتوبوس بی‌آرتی مملو از جمعیت در تهران که حتی عده‌ای ماسک به صورت ندارند و درهای اتوبوس به خاطر ازدیاد جمعیت بسته نشده، در کنار تصویری از واگن مترویی در ژاپن با تعداد محدودی مسافر که نحوه نشستن آنها بر صندلی‌ها توسط متولیان امر با خط‌کشی‌هایی در کف واگن مشخص شده، منتشر می‌شود. گاهی هم این قیاس با انتشار تصاویری از خیابان‌های خالی از جمعیت ایتالیا در کنار خیابان‌های پرترافیک تهران به نمایش در می‌آید. گاهی هم کاربران شبکه‌های اجتماعی مفهوم فاصله‌گذاری اجتماعی را با قیاس فاصله میان مسافران متروی تهران با فاصله میان اعضای هیئت دولت در جلسه ستاد ملی کرونا به چالش می‌کشند.
طرح فاصله‏گذاری اجتماعی که حالا نه تنها عنوان «هوشمند» را برای خود برگزیده، روز‏به‏روز بر اساس پروتکل‌هایی که مسئولان برای آن می‌نویسند وسیع‌تر می‌‌شود و دامنه فعالیت‌ها و اجتماعات انسانی بیشتری را در خود جای می‌دهد. این طرح که در ابتدا تنها سفرهای نوروزی و خروج مسافران از شهرها، محدودسازی مکان‌های پرتردد مانند مدارس و دانشگاه‌ها و ورزشگاه، برگزاری بازی‌ها بدون تماشاچی، تعطیلی تئاترها، تعطیلی نماز جمعه‌ها و اماکن مذهبی و پارک‌ها را شامل می‌شد، کم کم به مراودات رسمی مسئولان هم تعمیم پیدا کرد. جلسات مجلس شورای اسلامی، خبرنگان و مجمع تشخیص تعطیل شد و اعضای دولت نیز جلسات خود را با رعایت فاصله حدود 1.5 متری از یکدیگر و نشست‌های مطبوعاتی را با ویدیو کنفرانس برگزار کردند. حالا هم این فاصله‌گذاری هوشمند به ممنوعیت برگزاری اعیاد شعبانیه در قالب برپایی ایستگاه‌های صلواتی، برپایی مراسم، جشن‌های مولودی خوانی و نظائر آن کشیده شده است. با این حال اما همچنان «فاصله‌گذاری اجتماعی» که از زبان مسئولان با بیان قوانین و ضوابطش مطرح می‌شود با واقعیتی که در جامعه اجرا می‌شود و مردم آن را لمس می‌کنند فاصله بسیار دارد.
طرح فاصله‌گذاری اجتماعی که از زمان آغاز اجرای آن تا پایان روز 16 فروردین ماه منجر به جریمه 500 هزار تومانی 27 هزار و 451 دستگاه و توقیف 3 هزار و 172 دستگاه خودرو به دلیل نقض این طرح در سراسر کشور شد، حالا با بازگشایی برخی کسب و کارها در ایران، هر لحظه درحال نقض شدن توسط وسایل حمل و نقل عمومی است. پس از پایان یافتن مرحله اول طرح فاصله‌گذاری اجتماعی و بازگشت برخی از شهروندان به کسب و کارشان، بنا به گفته مدیران تهران، حجم مسافران مترو که تا پیش از این و قبل از شیوع کرونا یک میلیون و 800 هزار نفر در طول یک روز بوده و در ایام نوروز این میزان به کمتر از صد هزار نفر رسیده، حالا حدود 2 تا 3 برابر افزایش یافته است. این نشان می‌داد که بسیاری از شهروندان ترجیح داده‌اند با مترو در تهران رفت و آمد کنند. اما چه چیزی سبب افزایش 2 تا 3 برابری مسافران مترو در شرایطی شده که هنوز به طور کامل کسب و کارها و ادارات دولتی و خصوصی کار خود را آغاز نکرده‌اند؟
تصاویر منتشر شده از داخل واگن‌های وسایل حمل و نقل عمومی از جمله اتوبوس‌های بی‌آرتی و مترو در تهران نشان می‌دهد که ایمنی بهداشتی در ‌‌آنها به دلیل حجم زیاد مسافر و نبود فضای کافی برای رعایت فاصله بین مسافران بسیار پایین است، با این حال اما مسافران همچنان به استفاده از این وسایل حمل و نقل عمومی ادامه می‌دهند و تصاویری که روزانه از آنها منتشر می‌شود، حکایت از کاهش حجم مسافران آن ندارد. هرچند دوباره ترافیک به خیابان‌های تهران بازگشته و حکایت از استفاده دوباره شهروندان از وسایل نقلیه شخصی برای تردد در شهر دارد اما شاید از جمله دلایلی که سبب شده تا تصاویری از خیل عظیم مردم در وسایل حمل و نقل عمومی چون مترو و اتوبوس در تهران خلق شود، رشد 20 تا 25 درصدی کرایه‌های تاکسی در سال 99 باشد. تاکسی‌هایی که حالا با شیوع بیماری کرونا به دستور سازمان تاکسیرانی تهران جهت پیشگیری از شیوع کرونا و اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی فقط می‌توانند حداکثر 2 مسافر در صندلی عقب سوار کنند. این قانون البته در براساس گفته مدیر عامل اتحادیه تاکسیرانی‌های شهری کشور برای تاکسی‌ها درون شهری در سایر شهرها به 3 نفر افزایش یافته است.
علیرضا قنادان، مدیرعامل سازمان تاکسیرانی شهر تهران درباره موضوع فاصله‌گذاری اجتماعی در تاکسی‌های پایتخت گفته است: «این موضوع از هفته آخر اسفند سال 98 در سازمان تاکسیرانی مورد توجه قرار گرفته و بر همین اساس این مساله را به تاکسیرانان اعلام کردیم و براساس آن رانندگان تاکسی مجاز هستند جهت پیشگیری از کرونا تنها 2 مسافر را در صندلی عقب سوار کنند.» بنا به گفته او اما سوار کردن 2 مسافر به معنای دریافت کرایه بیشتر از مسافر نیست. مدیرعامل سازمان تاکسیرانی شهر تهران با اشاره به اینکه رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی به همه تاکسی‌های خطوط مختلف پایتخت ابلاغ و اعلام شده است، گفته است: «تاکسیران‌ها موظفند مبالغ درج شده بر روی برچسب نرخ را از مسافران بگیرند و هیچ گونه افزایش نرخی پیش از طی شدن روال قانونی مجاز نیست.
با وجود این اظهارات اما معلوم نیست که این پروتکل‌ها و قوانین تا چه اندازه در جامعه و شهرهای بزرگی چون تهران هم از سوی مسافران و هم از سوی رانندگان رعایت شود؟ رانندگانی که تا پیش از این و بعد از افزایش قیمت بنزین بدون سوار کردن تمامی سرنشینان خودرو اقدام به حرکت نمی‌کردند.
با وجود این اظهارات اما معلوم نیست که این پروتکل‌ها و قوانین تا چه اندازه در جامعه و شهرهای بزرگی چون تهران هم از سوی مسافران و هم از سوی رانندگان رعایت شود؟ رانندگانی که تا پیش از این و بعد از افزایش قیمت بنزین بدون سوار کردن تمامی سرنشینان خودرو اقدام به حرکت نمی‌کردند. حالا اما با پروتکل جدیدی که کرونا برای تاکسی‌ها رقم زده، تاکسی‌هایی که تا پیش از این و به دنبال سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین با کاهش مسافر روبه‌رو شده بودند، حالا با معضلات بیشتری دست به گریبان شده‌اند. «کاهش مسافر»، آن هم به دستور تاکسیرانی و البته به منظور جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری که بیش از همه جان رانندگان را تهدید می‌کند، سبب زیان‌دهی هرچه بیشتر شغل تاکسیرانی خواهد شد. زیانی که حتی نمی‌توان آن را با اضافه‌کاری یا افزایش کرایه جبران کرد.
هرچند اجرای کامل فاصله‌گذاریی اجتماعی در تاکسی‌ها بعید به نظر می‌رسد اما اجرای آن در سایر وسایل حمل و نقل عمومی چون اتوبوس و مترو که تعداد مسافران بسیار بیشتر و امکانت نظارت بر افراد کمتر است، امری بعیدتر است. با این وجود محمود ترفع، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران اعلام کرده است که اجرای طرح فاصله‌گذاری در اتوبوس‌های پایتخت انجام می‌شود و برنامه‌ریزی‌های لازم در این زمینه در دست اقدام است.
گرچه جزئیات این برنامه منتشر نشده اما یوسف حجت، سرپرست معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در گفت‌وگو با فارس آب پاکی را روی دست طرح فاصله‌گذاری هوشند ریخته و اجرای آن را در مترو غیرقابل ممکن دانسته است. به گفته او، اگر تعداد مسافران زیاد باشد اقدامی نمی‌توانیم انجام دهیم. شهرداری نمی‌تواند تقاضا را در مترو کاهش دهد ولی تمام تلاش لازم را انجام تا با مدیریت سر فاصله‌ها و کاهش آن از تراکم جمعیت بکاهیم. او اعلام کرده است که مترو تهران در طی روزهای اخیر تنها شاهد 20 درصد مسافران خود بوده ولی با این وجود مترو از 80 درصد ظرفیت خود برای تردد این افراد استفاده کرده است.
سرپرست معاونت حمل و نقل ترافیک شهر تهران با اشاره به اینکه طرح فاصله گذاری اجتماعی در محیط‌های خلوت قابل اجرایی است، پیش‌بینی کرده که تعداد مسافران در هفته آینده بیشتر خواهد بود. به گفته او، هیچ کس نمی‌تواند مانع سوار شدن مسافران به مترو شود یا نمی‌توان برای این موضوع مامور پیش‌بینی کرد. بنابراین بسیار منطقی است که اجرای طرح فاصله گذاری اجتماعی برای مترو امکان‏پذیر نیست. او خاطرنشان کرده که حدود 20 درصد مسافران اکنون با مترو سفر می‌کنند. حال تصور کنید این رقم به بیش از 50 درصد برسد. بنابراین باید راهکار اساسی در این زمینه داشت.
حالا با این اظهارات اما به نظر می‌رسد که فاصله اجتماعی اجتماعی که راهکار کاهش خطر کرونا در ایران دانسته شده، تنها لفظی ادبی است که فاصله بسیاری تا رسیدن به عرصه عمل دارد و ماموریتش غیرممکن.