بزرگنمايي:

راه ترقی - ایسنا / محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی موفق به افزایش تولید برگ و ترکیبات شیرین کننده موجود در برگ گیاه استویا شدند که منبعی طبیعی برای تولید شیرین کننده‌های جایگزین قند و شکر است.
دکتر فواد مرادی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی و مجری طرح در خصوص این طرح گفت: منشا شیرینی برگ‌های استویا، وجود موادی موسوم به استویوزاید و ربودیوزاید آ است که شیرین کنندگی آنها 200 تا 300 برابر شکر است و در عین حال بـدون کالـری بـوده و مضرات قند و شکر و هیچ گونـه عـارضه جانبـی دیگر ندارد.
وی با اشاره به شیوع بالای دیابت در ایران خاطرنشان کرد: ترکیبات گیاه استویا جایگزین مناسبی برای قند و شیرین کننده‌های قندی در مبتلایان به دیابت و دیگر افراد دارای رژیم‌های بدون قند است.
مرادی با اشاره به این که گیاه استویا، بومی پاراگوئه و برزیل است و در گذشته‌های دور توسط بومیان این کشورها برای مصارف دارویی و شیرین کردن غذا استفاده می‌شده است، اظهار کرد: این گیاه پس از کشف توسط دانشمندان به اروپا و آسیا نیز منتقل شد. با این حال در سال‌های اخیر موفقترین کشور در کشت گیاه استویا کشور چین است که با دارا بودن کارخانه‌های پیشرفته سالانه مقدار زیادی شیرین کننده استویا را خالص سازی می‌کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی که از سال 1395 تحقیقات در زمینه بهبود عملکرد و کیفیت این گیاه را در پژوهشگاه رهبری می‌کند گفت: از مهمترین اهداف تحقیقات ما، افزایش تولید برگ و افزایش شیرین کننده‌های موجود در برگ‌ها است.
وی تصریح کرد: سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) از سال 2008 مصرف شیرین کننده‌های گیاه استویا را تایید کرده و بر این اساس این ترکیبات طبیعی، مکمل مناسبی برای چغندر قند و نیشکر محسوب شده و می‌تواند از لحاظ اقتصادی، پزشکی و صنعتی، صرفه بسیار زیادی برای کشور داشته باشد.
مرادی با بیان این که مناطق گرم و دارای آب کافی مستعد کشت استویا هستند و لذا در ایران هم امکان کشت آن در سطح وسیع وجود دارد، تصریح کرد: در حال حاضر استان‌های فارس، گیلان و گلستان بیشترین کشت استویا را به خود اختصاص داده اند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی درباره اهمیت تحقیقات صورت گرفته برای افزایش تولید ترکیبات شیرین کننده استویا گفت: میزان ترکیبات شیرین کننده ربودیوزاید و استویوزاید در ارقام استویا موجود در ایران تنها حدود 3.1 و 4.2 درصد است به طوری که اساسا مزه تلخی دارند. لذا در پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، با کمک راهکارهای نوین فیزولوژیک مانند استفاده از تنظیم کننده‌های رشد طبیعی و تکنیک های نوآورانه دیگر موفق به تغییر جهت تولید و هدایت متابولیت‌های ثانویه حدواسط و غیر ضروری به سمت تولید شیرین کننده‌های هدف شده ایم به طوریکه توانستیم میزان تولید ربودیوزاید آ رابه حدود 9 درصد و استویزاید کل گیاه را به 12 درصد افزایش دهیم. علاوه بر این، عملکرد برگ این گیاه به بیش از پنج تن در هکتار افزایش داده شد.
دکتر مرادی تصریح کرد: در پژوهش‌هایی که با همکاری دو تن از دانشجویان دکتری (نصیبه توکلی و حوریه توکلی) انجام شده غلظت و زمان مناسب استفاده از تنظیم کننده‌های رشد طبیعی به دست آمد.
وی خاطرنشان کرد: استخراج شیرین کننده‌ها در چند مرحله انجام می‌شود و از آنجا که این شیرین کننده‌ها مصرف غذایی دارند طی استخراج آنها به هیچ عنوان از مواد مضر استفاده نمی‌شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی اضافه کرد: یکی دیگر از عوامل مهم افزایش هزینه تولید این گیاه، استفاده از روش‌های کشت بافت و قلمه زدن در سطح وسیع است که با توجه به مشکلات موجود در بذر آن تاکنون در بیشتر مناطق از روش کشت بافت استفاده شده است. طی تحقیقات انجام شده در پژوهشگاه به دستاوردهای خوبی در زمینه افزایش توانایی جوانه زنی و استقرار بذر رسیده ایم که می تواند هزینه تولید گیاه استویا را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
به گفته وی با توجه به پر سود بودن گیاه استویا به کار گیری هر روشی که بتواند حتی یک درصد میزان شیرین کننده ها را افزایش دهد می‌تواند تاثیر به سزایی در درآمد کشاورزان و بهره وری تولید در کارخانه داشته باشد.
مرادی در پایان درباره میزان استویای قابل برداشت در طول سال گفت: استویا، گیاهی چند ساله و حساس به سرما است و تعداد برداشت و چین بستگی به دمای منطقه دارد. هر چقدر منطقه در مدت زمان طولانی تری گرم باشد تعداد چین افزایش می‌یابد. در مناطقی با زمستان ملایم تا پنج سال گیاه در زمین باقی می‌ماند.