بزرگنمايي:

راه ترقی - جام جم / دون چوک مونوگاتاری که ما به اسم «پسرشجاع» می شناسیمش، سال 1975 میلادی که رسما در ژاپن متولد شد، اما تا پایش به ایران برسد چند سالی از تولدش گذشته بود و اوایل دهه 60 بالاخره روی آنتن رفت. با این حال، پخش این کارتون تنها به آن سال ها ختم نشد و به خاطر میزان استقبالی که از آن شد، تا امروز بارها از شبکه های مختلف نمایش داده شد، این روزها هم شبکه پویا دوباره سراغش رفته و باعث شده بخشی از خاطرات دهه شصتی ها و هفتادی ها دوباره جان بگیرد. احتمالا یکی از اولین چیزهایی که شما هم با شنیدن اسم پسر شجاع یادتان می آید همان پدر گفتن معروف پسرشجاع و لحن شخصیت هایی است که هرکدام برای خودشان اسم و رسمی دارند. ماجرایی که باعث شد ماهم به بهانه بازپخش مجدد آن سراغ بعضی از آنها برویم و از حال و احوال این روزهایشان جویا شویم.
مردم هنوز هم صدایم را می شناسند
مهوش افشاری صداپیشه پسر شجاع است، گوینده ای که از همان قسمت های اول بعد از نادره سالارپور سرپرستی پسرک شجاع را به عهده گرفت و از او شخصیتی ساخت که همچنان گوشه ذهن خیلی از ما جا خوش کرده است. او که این روزها به گفته خودش از صبح تا شب درگیر مدیریت دوبلاژ مجموعه های مختلفی است، در فرصت کوتاهی که بین کارهایش پیش آمد، گپ و گفتی با ما داشت.
اول از همه از اسم دردسرساز پسر شجاع شروع کنیم، اصلا اسم این پسرک چه بود؟
واقعیت این است که این شخصیت از اول هم اسم نداشت، هم خودش و هم پدرش؛ این اتفاقی است که از همان ابتدا هم به این شکل بود و خیلی ها بارها و بارها از من این سوال را می پرسند، حتی بعضی ها آن قدر درگیر این موضوع بودند که هر دفعه من یا یکی از همکارانم را می دیدند با نگاهی پر از سوال و درگیری می گفتند آخر چطور می شود که آنها اسمی ندارند؟
اگر شما می خواستید برای او اسم بگذارید، انتخاب تان چه بود؟
من همان پسر شجاع را انتخاب می کنم، چون این نامگذاری هم برای خودش جالب بوده و این ویژگی این کارتون است.
فکر می کنید چرا پسر شجاع برای خودش در این حد اسم و رسم به هم زد؟
آن موقع ها فیلم و کارتون زیاد نبود و ما فقط سه شبکه داشتیم. درست مثل گل کردن اوشین به دلیل آن که فیلم دیگری وجود نداشت، پسر شجاع هم به همین ترتیب بود، یعنی زمانی روی آنتن رفت که انیمیشن خاص دیگری نبود.
البته جالب است که این روزها هم بازپخش آن هنوز برای خیلی ها دیدنی است، شاید این ماجرا به خاطره ساز بودن پسرشجاع برمی گردد؟
بله، نکته ای که وجود دارد این است که به همان دلایلی که از آن گفتم این دست کارها در ذهن مردم ثبت شدند و به شکلی، خیلی ها به آن عادت کردند تا جایی که سال ها بعد هم که چشم شان به آن می خورد حس خوبی از دیدن شان پیدا می کنند و مثل من و شما با لبخند آن را دنبال می کنند. همه اینها در حالی رخ می دهد که کارتون ها و برنامه های زیادی این روزها روی آنتن می رود.
چرا پسر شجاع پدرش را به آن شکل معروف صدا می زد؟ چه شد که به این ترکیب رسیدید؟
من اول خرس مهربون را می گفتم و بعد از آن که برای خانم سالارپور سفری پیش آمد، دوبله پسر شجاع را هم بعد از چند جلسه اول به عهده گرفتم. به همین دلیل آن پدر گفتن معروف را هم در همان قسمت های اول خانم سالارپور عنوان کرده بود و در ادامه من سعی کردم آن را طوری پیش ببرم که کسی متوجه تغییر صدای او نشود. به همین خاطر همان تیپ را ادامه دادم.
دقیقا؛ می شود گفت که این تیپ سازی هم از دلایل اصلی به یادماندنی شدن پسر شجاع شده است.
آن موقع ها ما سعی می کردیم برای هر شخصیتی تیپ ویژه ای بسازیم، موضوعی که همیشه به بچه هایی که با آنها کار می کنم، توصیه می کنم. مثلا ما برای نقش خرگوش یا همان خرس ها و پسر شجاع حالت فک مان را تغییر می دادیم و دندان های مان را جلوتر می آوردیم. همین باعث می شد که آن فرم پدر گفتن شکل بگیرد و برای خیلی ها جالب باشد. اما خیلی از جوان ترهای این حوزه کمتر چنین کاری می کنند و زمان می برد تا به تیپ سازی برای شخصیت ها نزدیک شوند.
البته این شکل از دوبله فکر می کنم باعث شود تا مردم از روی صدا نتوانند تشخیص دهند که مثلا پسر شجاع هستید.
 بله، من در زمان صداپیشگی این شخصیت و برخی دیگر از کارها، آن قدر تیپ ویژه ای برای آن ساخته بودم که اغلب مردم با صدای عادی هم نمی توانستند حدس بزنند که من مثلا پسر شجاع هستم.
آن وقت ناراحت نمی شویدکه متوجه شما نمی شوند؟
نه، چون مردم آن قدر باهوش هستند که باز هم خیلی اوقات متوجه می شوند که صدایم آشناست و گاهی جلو می آیند و می پرسند که شما دوبلور هستید؟ از سوی دیگر برایم جالب است که واکنش مردم به این نقش ها را می بینم.
از روزهای دوبله پسر شجاع قطعا خاطرات زیادی دارید، حس و حال آن موقع تان را یادتان هست؟
ما شنبه ها برای این مجموعه کار می کردیم و به یاد دارم که آقای افشار مدیر دوبلاژ بودند. از آن جا که تعداد زیادی در استودیو جمع می شدیم یادم است که فضای شادی داشتیم و خیلی شوخی می کردیم و خوش حال بودیم. همین پشت صحنه و حس و حال خوبی که وجود داشت هم باعث می شد که هر کس نقشش را با بیشترین انرژی ایفا کند.
اما راستی آخر و عاقبت پسر شجاع و خانم کوچولو چه شد؟
آن ها عاقبت خاصی نداشتند چون در این مجموعه همیشه در همان سن کودکی بودند و بزرگ نشدند. در واقع رفاقت آنها تا آخر به همان شکل ادامه داشت. (با خنده)
از بین همه کارهایی که داشتید و شخصیت هایی که گفتید، خودتان کدام را بیشتر دوست دارید؟
در میان آنها شخصیت شازده کوچولو در نمایش رادیویی و آلبوم این کار که آقای شاملو ترجمه و گویندگی آن را به عهده داشت را خیلی دوست داشتم.
سری هم به اوضاع و احوال این روزهای دوبله بزنیم، ماجرایی که اغلب فعالان این حوزه از آن گلایه دارند. هنوز هم شرایط همان طور است؟
واقعیت این است که اگر آن عشقی که باید برای ما نباشد، هیچ کس دیگر دوبلور نمی شود چراکه پول آن در حدی نیست که بتوانیم زندگی مان را بگذاریم. این قضیه به خصوص برای جوان ترهایی که تازه وارد می شوند وجود دارد و برای زندگی حتما باید شغل دومی داشته باشند. اما مشکل امروز دوبله چیز دیگری است.
چه مشکلی است؟
کرونا، این ویروس باعث شده که برای یک فیلم، از گوینده ها به صورت تکی دوبله ها را بگیرم و این خیلی زمان می برد تا جایی که فیلمی که باید در یک روز تمام شود، دست کم چند روز زمان می برد.
پس این روزها هم مدیریت دوبلاژ ادامه دارد.
 بله، چند کار آماده پخش داریم و مشغول چند کار دیگر هم هستیم، ازجمله کارآگاه موش، سریال استعداد و حدود شش اثر دیگر که کار آنها به زودی به پایان می رسد.
شهرت با پدر پسر شجاع
ما می نویسیم پرویز ربیعی اما شما همان پدر پسر شجاع صدایش کنید. دوبلوری که تا اسمش را جست و جو می کنید، با عنوان یکی از مهم ترین گویندگان نقش های مکمل در تاریخ دوبله ایران روبه رو می شوید. «استاد نجار»، «هایدی»، «هاچ زنبور عسل» و... بخشی از کارهای ماندگار و آشنای او هستند. اما خودش هم معتقد است که پدر پسر شجاع نقشی است که هنوز خیلی ها او را با آن صدا می کنند.
این که او این روزها چه احساسی به جناب پدر پسر شجاع دارد، سوالی بود که درباره اش می گوید: درمورد پدر پسر شجاع بارها گفته ام، اما زمانی که شما به طور ثابت از بین فیلم ها و سریال ها، چندین و چند قسمت در کاری شخصیتی را می گویی، خودبه خود احساس ویژه تری به آن پیدا می کنید و از جایی به بعد دیگر آن را مثل بچه خودتان می دانید. این ماجرایی است که در مورد آقای پدر پسر شجاع هم وجود داشت. بعد از بیشتر از صد قسمت همراه شدن با این گروه و آن شخصیت، دیگر پدر پسر شجاع را جزئی از خودم می دانستم و احساسم نسبت به بقیه شخصیت هایی که شاید تنها چند قسمت از آن را گفته بودم، تفاوت پیدا کرده بود.
او اضافه می کند: برای این نقش و البته بقیه کارهای این چنینی همه تلاشم را کردم تا به بهترین شکل ممکن از آب دربیاید چون به آقای پدر احساس پدرانه ای داشتم.
اسم پدر پسر شجاع چیست؟ این موضوع بعدی بود که برای خیلی ها سوال است و ربیعی هم می گوید: این سوالی است که بارها و بارها از من پرسیدند و هر کسی که متوجه می شود من جای او حرف زدم به من می گوید که پدر پسر شجاع قبل از آن که پسر شجاع به دنیا بیاید چه اسمی داشت؟ و من هم هر بار میخکوب می شوم و نمی دانم چه بگویم چون در داستان اصلی هم او اسمی ندارد و به همین عنوان صدا زده می شود.
ربیعی در آخر این گپ کوتاه در زمانی که پشت فرمان بود و در فرصت کمی که داشت،یادآوری کرد: خیلی اوقات مردم من را به همین اسم یعنی پدر پسر شجاع می شناسند و بیشتر از هر نقشی این شخصیت برای من شهرت آورد، به همین دلیل همچنان حسی که به او دارم برایم جالب است و واقعا مثل جزئی از خودم می دانمش.
بگویید شیپورچی، بخوانید تورج نصر!
شپورچی جزو شخصیت هایی است که اگر شهرتش بیشتر از پسر شجاع نباشد، کمتر نیست و در این بین صدای معروف او به همراه خنده های شیطنت آمیزش قطعا یکی از دلایلی است که در این حد ماندگارش کرده است. گویندگی این شخصیت را تورج نصر به عهده دارد. دوبلوری که امسال 74 ساله شده و از زمان بارباپاپاها و تنسی تاکسیدو تا امروز با صدایش به شخصیت های زیادی جان بخشیده است.
او هم درباره اسم اصلی شیپورچی می گوید: مثل خیلی از همکارانم، از ما زیاد درباره اسم شخصیت های پسر شجاع می پرسند و یکی از دلایل آن این است که پسر شجاع و دیگر کارتون های دهه 60 در ذهن مردم نشسته اند و امروز هم خیلی از خانم ها و آقایانی که امروز خودشان بچه دارند، با دیدن ما می گویند که من با صدای شما بزرگ شده ام. اتفاقی که دیگر تکرار نخواهد شد.
نصر در پاسخ به این که چرا فکر می کند دیگر چنین اتفاقی رخ نمی دهد، معتقد است: تعداد زیادی از صداهایی که آن زمان بود دیگر امروز نیستند و از این به بعد هم صداها به هیچ عنوان ماندگار نخواهد شد. چون فیلم ها و مجموعه ها این اجازه را نمی دهد و کیفیت دوبله سابق را ندارند تا در ذهن ها ماندگار شوند. از سوی دیگر دوبله های مزخرف زیرزمینی که از شبکه های مختلف آن طرفی روی آنتن می رود، این ماجرا را تحت الشعاع قرار داده و باعث شده که دوبله ها تنها صدایی برای تبدیل گفتار به فارسی باشند و اصلا در ذهن کسی نمانند.
تیپ سازی هم جزو اتفاقاتی است که نصر در اغلب نقش هایش از جمله شیپورچی از آن به شدت استفاده می کند، موضوعی که درباره اش می گوید: زمانی که قرار شد این نقش را بگویم، در مشورت با آقای افشار، مدیر دوبلاژ این کار به این نتیجه رسیدیم که لازم است از خودم بداهه هایی بگویم. چون سینک گفتن این نقش از آن جایی که کار انیمیشنی بود، سختی هایی داشت و لازم بود تا این هماهنگی را با بداهه گویی و تیپ سازی ویژه ای که برایش درنظر گرفتیم، ایجاد کنیم. من روی این نقش خیلی کار کردم تا آن را جا بیندازم و می توانم بگویم برای هیچ کاری آن قدر زمان نگذاشتم، اتفاقی که به چشم می خورد و خیلی ها متوجه آن می شوند.
شباهت آقای شیپورچی با گوینده آن هم موضوعی بود که نصر با همان شور وشوق دیروزش از آن تعریف می کند و می گوید: اگر بخواهم برای شیپورچی اسم بگذارم به آن تورج نصر می گفتم چون او بچگی من است. زمانی که بیشتر از پنج بار مدرسه عوض کردم و هر بار با مادرم پرونده به دست به دنبال جای تازه ای بودیم. این شیطنت ها همچنان ادامه دارد، برای همین اغلب نقش های پرشیطنت به من پیشنهاد داده می شود.
در مورد این مجموعه خاطرات زیادی وجود دارد که در آن لحظه خیلی جالب بود اما با گذر زمان قدیمی شده و تعریفش لطف چندانی ندارد. با این حال به گفته او فضای شاد پشت صحنه باعث می شد تا گذشت زمان را حس نکنند و این اتفاقی بود که در کمتر کاری رخ می داد.
نصر از گوینده هایی است که به قول خودش عاشق کارتون است، اما این که این علاقه از کجا می آید سوالی بود که او درپاسخ به آن عنوان می کند: به طور کلی کار دوبلاژ به شکلی است که باید عاشقش باشید چون این شغل بسیار خسته کننده ای است و تحمل آن سخت است. البته این روزها به دلیل دیجیتالی شدن شرایط، این سختی کمتر شده است و با همه این ها دوبله دیگر حال گذشته را ندارد چون هر کس دیالوگش را به تنهایی می گوید و می رود و آن فضایی که باید، وجود ندارد.
او با انتقاد از فضای امروز صداها اعتقاد دارد که ما دوبله مان را از دست دادیم و همان حدی هم که داشتیم را هم دیگر نداریم چون همان طور که گفتم فیلم های خوب نمی آید، پرورش درستی انجام نشده است، انتخاب ها خوب نیستند و تقریبا می توان گفت که این فضا بی در و پیکر شده است. نصر می افزاید: مدت هاست که دیگر فیلم جدید وارد نمی شود و مدام درگیر تکراری شدیم که ادامه دارد. این شانس نسل جدید است که بدزمانی به دنیا آمده اند و چیزی از این فضایی که قبل تر بود را نمی بینند. در این بین اصلا به کار کودک اهمیت داده نمی شود، در دهه60 باز این توجه بیشتر بود اما این روزها کمتر اتفاقی در این زمینه می افتد. به همین خاطر است که بچه ها به کارهای غربی تمایل پیدا کرده اند و چیزی از شاهنامه و قصه های اصیل ایرانی نمی دانند. من همین جا از همه خانواده ها می خواهم که فرزندان شان را با این فضا آشنا کنند چون در حال فراموش شدن است.