راه ترقی - گجت نیوز /زمان پایان پاندمی کووید 19 موضوعی بوده که با رسیدن به یک سالگی شروع همه‌گیری ذهن ما را مشغول کرده است. در بررسی نظر نگران کننده کارشناسان در این رابطه با ما همراه باشید.
پایان پاندمی کووید 19 بالاخره چه روزی فرا خواهد رسید؟ هم‌اکنون تعداد مبتلایان به این بیماری مرگبار دستگاه تنفسی در سطح جهان مرز 37 میلیون را رد کرده و بیشتر از 1 میلیون نفر هم تا به امروز قربانی کروناویروس جدید شده‌اند. کمی بیشتر از دو ماه دیگر به یک سالگی همه‌گیری کرونا خواهیم رسید و خبرهای گوناگونی در رابطه با واکسن کووید 19 به گوش می‌رسند. با این اوصاف تا چند وقت دیگر باید با این وضعیت زندگی کنیم؟
از ابتدای همه‌گیری، اپیدمی شناسان و متخصصان بهداشت عمومی با استفاده از مدل‌سازی‌های گوناگون تلاش کردند تا وضعیت پاندمی را در آینده پیش‌بینی کرده و در تلاش برای توقف این بحران جهانی قدم بردارند. با این وجود شبیه‌سازی وضعیت پیشرفت بیماری‌های مسری کار دشواری بوده و اپیدمی شناسان می‌گویند که این شبیه‌سازی‌ها می‌توانند از واقعیتی که در ماه‌های آینده می‌بینیم بسیار دور باشند.
از طرف دیگر تکنولوژی هوش مصنوعی هم در سال‌های اخیر در خدمت بشر بوده و متخصصان از این فناوری برای پیش‌بینی زمان پایان پاندمی کووید 19 استفاده کرده‌اند. با این حال، تاریخ‌دانان اظهار کرده‌اند که به جای تلاش برای حدس زدن شرایط آینده، بهتر است که به گذشته نگاهی بیاندازیم و به این موضوع توجه داشته باشیم که پاندمی‌های گوناگون رخ داده در تاریخ بشری چگونه پایان یافتند.
پیش‌بینی پایان پاندمی کووید 19
در روزهای اول همه‌گیری بسیاری با نوعی امیدواری غیر منطقی انتظار داشتند که پاندمی خود به خود محو شود و یا با رسیدن به گرمای تابستان، شرایط بدون هیچ دخالت خاصی از سوی ما، به وضعیت قبل از کرونا بازگردد. برخی هم می‌گفتند که با وقوع پدیده مصونیت گله‌ای (herd immunity) و عبور مرز مبتلایان از عددی خاص، همه چیز تحت کنترل خواهد بود. حال می‌بینیم که بیش از 10 ماه از گزارش اولین مورد ابتلا به کووید 19 گذشته و هیچ کدام از انتظارات و پیش‌بینی‌ها درست از آب درنیامدند.
از سوی دیگر پروتکل‌های بهداشتی مانند فاصله‌گذاری اجتماعی، انجام تست‌های گسترده، ردیابی افراد در تماس با شخص بیمار، پوشیدن ماسک و سایر اقدامات جمعی برای کنترل همه‌گیری تا به امروز کارآمد بوده‌اند و به ما در جلوگیری از بدتر شدن اوضاع کمک کرده‌اند.
با این حال وقتی می‌بینیم که ویروس کرونا جدید تقریبا به تمامی نقاط جهان سرایت کرده، نمی‌توان تنها روی این پروتکل‌ها و فاکتورها حساب کرد و چشم امید همه برای رسیدن به پایان پاندمی کووید 19 به ساخت واکسن کرونا دوخته شده است. فرآیندی که با سرعتی بی‌سابقه در مقایسه با کل تاریخ علم پزشکی، به دنبال ساخت دارویی برای مقابله با این بیماری مرگبار می‌گردد.
متاسفانه برخی متخصصان می‌گویند که حتی با وجود توسعه بهترین واکسن و روش درمان ممکن احتمال ناپدید شدن کووید 19 برای همیشه پایین بوده و حتی اگر بیماری مورد نظر کاملا در قسمتی از جهان از بین برود، احتمال وجود آن در قسمت‌های دیگر سیاره و ادامه پیدا کردن روند آلودگی افراد وجود خواهد داشت.
تبدیل پاندمی به اندمی
سناریو دیگری که متخصصان آن به آن اشاره می‌کنند، تبدیل شدن پاندمی کرونا به حالت اندمی (endemic) است؛ آنفولانزای فصلی در چنین حالتی قرار دارد و با اینکه بحرانی به واسطه ابتلا مردم جهان به آنفولانزا وجود ندارد، هر ساله شاهد این هستیم که به آرامی عده قابل توجهی از مردم کشورهای گوناگون دچار آنفولانزا می‌شوند و چندین هزار نفر هم هرساله قربانی این بیماری ویروسی می‌شوند.
در صورت اندمی شدن همه‌گیری کرونا در آینده بیماری مورد نظر به صورت فصلی جان افراد را خواهد گرفت. تاریخچه پاندمی‌هایی که بشریت از سر گذرانده پر از مثال‌هایی از تبدیل شدن همه‌گیری به اندمی هستند و متاسفانه به نظر می‌رسد که پایان پاندمی کووید 19 هم چنین وضعیتی داشته باشد.

نکته تاسف بار دیگری که باید به آن اشاره کرد، این بوده که به ندرت بیماری‌ها پس از پدیدار شدن، به طور کلی از بین رفته‌اند؛ اهمیتی ندارد که بیماری مورد نظر با باکتری‌ها به وجود آمده و یا عوامل بیماری‌زای ویروسی یا انگلی آن را ایجاد کرده‌اند، تقریبا تمامی بیماری‌هایی که در طول چندین هزار سال گذشته نسل بشر را تحت تاثیر قرار داده‌اند، هنوز هم کنار ما هستند، چرا که ریشه‌کن کردن این بیماری‌ها به صورت 100 درصدی تقریبا غیر ممکن است.
تنها بیماری شایع میان انسان‌ها که به صورت کامل ریشه‌کن شده، آبله است؛ سازمان بهداشت جهانی با واکسیناسیون جمعی در سراسر جهان در دهه‌های 60 و 70 میلادی، به شکلی جدی با این بیماری مقابله کرد و در سال 1980 بود که آبله به عنوان اولین و تنها بیماری انسانی که کاملا از بین رفته، معرفی شد.
امید به پایان پاندمی کووید 19
به این ترتیب نمونه‌های ریشه‌کن شدن بیماری‌ها بیشتر به عنوان استثنا در نظر گرفته می‌شوند و به صورت کلی بیماری‌ها پدیدار می‌شوند تا در میان انسان‌ها باقی بمانند. به عنوان مثال، مالاریا عامل بیماری‌زایی بوده که تقریبا به اندازه انسان‌ها قدمت دارد و تا به امروز بار قابل توجهی روی سلامت نسل بشر قرار داده است. مالاریا از طریق انگل‌ها منتقل می‌شود و بر اساس آمار موجود، در سال 2018، در سراسر جهان 228 میلیون نفر به این بیماری مبتلا شدند و بیش از 400 هزار نفر از مبتلایان جان خود را از دست دادند.
از سال 1955 کمپین‌های گوناگونی برای ریشه‌کن کردن مالاریا به کمک ماده شیمیایی ددت (DDT) و کلروکین به راه افتاده‌اند و برخی از این کمپین‌ها به موفقیت‌هایی رسیدند؛ اما همچنان می‌بینیم که بیماری مورد نظر در کشورهای آفریقایی و بسیاری از مناطق نیم‌کره جنوبی زمین در حالت اندمی قربانی می‌گیرد.
به همین ترتیب بیماری‌هایی مانند سل، جزام و سرخک برای هزاران سال همراه بشر بوده‌اند و با وجود تمامی تلاش‌های ما، همچنان امیدی به ریشه‌کن کردن کامل آن‌ها در آینده نزدیک وجود ندارد. چنین مثال‌هایی امید ما برای پایان پاندمی کووید 19 را تضعیف می‌کنند.
وقتی هم بیماری‌های نسبتا جدیدتری مانند ایدز، آنفولانزا، ابولا و کرونا ویروس‌های سارس، مرس و ویروس کووید 19 را در نظر می‌گیریم، خواهیم دید که لیست عوامل بیماری‌زای در کمین سلامت بشر روز به روز در حال افزایش است.
طاعون
تحقیقات نشان داده که مرگ ناشی از بیماری‌های عفونی در سراسر دنیا تقریبا یک سوم تمامی مرگ و میرها را به خود اختصاص داده و قسمت اعظم این آمار هم به کشورهای در حال توسعه باز می‌گردد. امروزه با توسعه سفرهای هوایی، بحران گرمایش زمین و مشکلات زیست محیطی گوناگون ما دائما در معرض خطر بیماری‌های عفونی و مسری جدید و مختلف قرار داریم و در عین حال باید با بیماری‌های بسیار قدیمی‌تر هم دست و پنجه نرم کنیم.
به این ترتیب می‌توان گفت که به محض پدیدار شدن یک بیماری جدید، شانس پایداری آن بسیار بالا بوده و به همین دلیل پایان پاندمی کووید 19 به شکلی که کل ویروس از سیاره زمین ریشه‌کن شود، امکان پذیر نخواهد بود.
متاسفانه می‌بینیم که حتی بیماری‌هایی که به صورت کامل با واکسیناسیون و داروهای مختلف درمان می‌شوند، همچنان قربانی می‌گیرند؛ شاید هیچ بیماری به اندازه طاعون نتواند مثال مناسبی برای این مسئله باشد. این عامل بیماری‌زا کشنده‌ترین بیماری کل تاریخ بشریت به حساب می‌آید و تا به امروز هم از نام آن در فرهنگ‌های مختلف به عنوان بلایی خانمان‌سوز و نابودگر یاد می‌شود.
طاعون از طریق باکتری با نام «یرسینیا پستیس» (Yersinia pestis) به وجود می‌آید و در کنار تعداد بی‌شماری اپیدمی محلی، در 5 هزار سال گذشته حداقل 3 پاندمی طاعون در تاریخ بشریت به ثبت رسیده‌اند. طاعون تاکنون صدها میلیون نفر را قربانی کرده و بدترین نمونه آن هم پاندمی قرن 14 بود که با نام مرگ سیاه (Black Death) شناخته می‌شود.

بیماری تاریخ‌ساز
اما مرگ سیاه اتفاقی نبود که یک باره متوقف شود و پس از نقطه اوج پاندمی مورد نظر، گزارش شده که هر ده سال یک بار مجددا طاعون جوامع ضعیف را تحت تاثیر قرار می‌داد و به مدت شش قرن جان انسان‌ها را گرفت.
حتی قبل از انقلاب بهداشتی قرن 19 و توسعه روش‌های کارآمد گندزدایی، بشریت شاهد این بود که طاعون به صورت معمول بین چند ماه تا چند سال پس از ظهورش به واسطه عواملی مانند تغییر آب و هوا، میزان رطوبت، تعداد افراد در دسترس برای آلوده شدن و فاکتورهای این چنینی خود به خود از بین می‌رفت.
در قرن‌های گذشته برخی جوامع به خوبی پس از شیوع طاعون، مجددا توان خود را بازیابی می‌کردند و به حالت اولیه باز می‌گشتند، اما برخی جوامع هم مانند مصر دوران قرون وسطی به هیچ وجه نتوانستند به شرایط قبلی برگردند و کشاورزی این کشور به واسطه این بیماری مرگبار، در دوران اوج طاعون ضربه شدیدی خورد و کاهش جمعیت هم باعث شد تا در کمتر از دو قرن عثمانی‌ها مصر را تسخیر کنند.
انتظارات در مورد پایان پاندمی کووید 19
همین باکتری مرگبار طاعون تا به امروز همراه بشر باقی مانده تا یادآور شود که زیاد نمی‌توان به پایان پاندمی کووید 19 به شکل صد درصدی امیدوار بود. البته انتظار نمی‌رود که ویروس کرونا برای هزاران سال روی زمین باقی بماند، اما تا قبل از توسعه واکسن مناسب و حتی پس از آن کسی از این بیماری در امان نخواهد بود.
از طرف دیگر واکسیناسیون مرتب و اصولی موضوعی بوده که نباید آن را دست‌کم گرفت و مسلما با کاهش واکسیناسیون شاهد افزایش تعداد بیماران و قربانیان خواهیم بود؛ مسئله‌ای که با بیماری‌های فلج اطفال و سرخک رخ داده و هر بار که میزان دارورسانی به مردم کم شده، تعداد مبتلایان افزایش یافته است.
البته همچنان این امید در بین مردم و برخی متخصصان وجود دارد که بتوان بیماری کووید 19 را به صورت ریشه‌ای از بین برد، اما تاریخ پاندمی‌های سیاره زمین به ما می‌گوید که انتظار اتفاق دیگری را داشته باشیم.
منبع :sciencealert