بزرگنمايي:

راه ترقی- ناگفته نماند حتی در این نشست هم، تمامی کارشناسان بر این آمار و ارقام اتفاق نظر نداشتند؛ اما همه آنها یک صدا از وجود یک نقص جدی سخن می‌گفتند، فقدان آمار دقیق و مطمئن از تعداد مهاجران ایرانی در کشورهای مختلف.

«همایش ملی ایرانیان دور از وطن با سه محور مطالعه هویت‌ها، پیوندها و سیاست‌ها روز گذشته دوشنبه 23 مهر در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد. این برنامه در قالب چهار پنل و با حضور 23 سخنران برگزار شد که البته چهار سخنران نتوانستند در جلسه حضور یابند.

**هویت‌ ایرانیان دور از وطن
اگر سن، جنس و تحصیلات و شغل را جزو شاخص‌های مهم هویتی بدانیم، آنطور که شواهد نشان می‌دهد، هرم سنی جمعیت مهاجران ایرانی خارج از کشور در سال 2017 سالمند شده است و از سال 2015 به بعد، سهم زنان مهاجر نسبت به مردان مهاجر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. به بیانی دیگر مهاجرت در ایران در حال زنانه شدن است.

همچنین اگر تحصیل را عنصری مهم در هویت بدانیم باید یادآور شد، 72 درصد ایرانیان در خارج از کشور دارای تحصیلات بالایی هستند و 61 درصد از مهاجران ایرانی دارای مشاغل تخصصی‌اند و در مقابل 27.5 درصد در فروشندگی فعال‌اند و 11 درصد کارگر و یک درصد کارگر ساده هستند.

همچنین در این نشست از ضرورت بازتعریف هویت ایرانیان مقیم سخن گفته شد. کارشناسان و صاحب‌نظران حاضر تاکید کردند، تلقی از مساله مهاجرت تغییر کرده و نباید مساله مهاجرت را یک سره منفی دانست؛ گروهی از اندیشمندان همچنان مهاجران ایرانی را جزو سرمایه‌ ملی به حساب می‌آوردند و معتقد بودند نباید این دسته از شهروندان ایرانی را کاملا از دست رفته تصور کنیم.

**پیوندهای ایرانیان دور از وطن
مطالعات آسیب‌ شناسانه صاحب‌نظران از مهاجران ایرانی در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که دو آسیب جدی در خصوص مهاجرت ایرانیان وجود دارد.

بر این اساس ایرانی‌های مهاجر در ساخت پیوند و شبکه اجتماعی با خود ضعفی جدی دارند. به همین ترتیب ایرانیان مهاجر در حفظ پیوندهای خود با جامعه ساکن ایران نیز ناتوان هستند.

از نظر صاحب‌نظران این نقیصه جایی خود را نشان می‌دهد که سرمایه‌های تجاری، علمی و فناورانه آنها به دلیل فقدان شبکه ارتباطی با ایران امکان انتقال به داخل کشور را ندارد. آنها در همین زمینه مهاجران کشورهای مثل چین، هند و مکزیک را مثال زدند که به دلیل شبکه‌ها و پیوندهای قوی‌ای که با اشخاص مقیم آمریکا، کانادا و اروپا دارند، سالانه مقدار قابل توجهی سرمایه پولی، تکنولوژی و ثروت به کشور مادری خود انتقال می‌دهند.

آنها در همین رابطه به اهمیت انقلاب ارتباطی و رشد شبکه‌های اینترنتی اشاره کردند و گفتند در عصر کنونی باید در خصوص مفاهیمی مثل حضور فیزیکی در جغرافیایی خاص، مرز سرزمینی وغیره تجدید نظر کرد. یکی از صاحب‌نظران حاضر در این نشست از وجود حدود 200 میلیارد دلار سرمایه ایرانیان در آمریکا، چین و برخی کشورهای اروپایی سخن گفت.

در خصوص تمایز نوع مهاجرت ایرانیان با مهاجران چینی یا مکزیکی گفته شد، مهاجران ایرانی عمدتا از طبقه متوسط هستند و فردی مهاجرت می‌کنند. در حالیکه برخی مهاجران دیگر کشورها بعضا از طبقات فقیر هستند و گروهی مهاجرت می‌کنند و انگیزه آنها از مهاجرت کار و درآمدی متوسط است؛ این در حالیست که ایرانیان بیشتر با دغدغه‌های طبقه متوسط، یعنی تحصیل و افزایش مهارت‌های فردی، دست به مهاجرت می‌زنند.

آنها در همین زمینه عنوان کرند، پیوندهای زبانی ما با ایرانیان خارج از کشور به ویژه برای نسل دوم مهاجران در حل ضعیف شدن است.
در ادامه در گزارش به آسیب‌شناسی راه‌های ارتباطی ایرانیان پرداخته شد و آنها یادآور شدند صدا و سیما و سایت‌های رسمی ایران نتوانستند پل ارتباطی قوی‌ای برای ایرانیان خارج از کشور باشند.

**سیاست‌های ایرانیان دور از وطن
مساله اصلی در سیاست‌گذاری برای جذب سرمایه و توانایی‌های ایرانیان خارج از کشور، بر سر زنده کردن حس تعلق یا ایجاد حس تعلق ایرانیان دور از وطن در داخل است. ایجاد احساس امنیت در سرمایه، حقوق شهروندی و زیست‌ و اینکه آنها باید اطمینان پیدا کنند، وقتی به ایران باز می‌گردند در حقیقت به وطن خود باز گشته‌اند و پذیرفته خواهند شد.

در همین رابطه برخی از صاحب‌نظران یادآور شدند که سیاست‌گذاری در خصوص مهاجران نباید نمادین باشد؛ بلکه باید نهادینه شود و نگاهی کلان به این عرصه وجود داشته باشد.

از نظر این صاحب‌نظران رفت و آمد تعداد محدودی از نخبگان خارج از کشور به ایران و رسانه‌ای کردن اقدامات آنها، مواجهه‌ای نمادین با ایرانیان مقیم است در حالیکه باید به سمت نهادینه کردن سیاست‌های استفاده از ایرانیان مقیم حرکت کنیم.

در این نشست گفته شد، چنانچه سیاست‌ها در خصوص مهاجران اصلاح شود؛ می‌توان از ظرفیت این گروه برای پیشبرد اهداف دیپلماتیک نیز استفاده کرد. از نظر آنها یکی از راه‌های جذب نخبگان خارجی در ایران، ایجاد امنیت فرهنگی، اقتصادی و ... برای فعالان داخل کشور است.

به عقیده آنها نخبگان خارج از کشور فضای داخل کشور را رصد می‌کنند و اگر به این نتیجه برسند که در داخل ایران، برای شهروندان ساکن کشور امنیت سرمایه‌گذاری یا فرهنگی و... وجود دارد ، میل به سرمایه‌گذاری‌شان افزایش پیدا خواهد کرد.