بزرگنمايي:

راه ترقی- گزارش موسوم به «کمک جهانی بشردوستانه» در 2018 میلادی نشان می‌دهد که 2 میلیارد تَن در جهان در فقر هستند و از این میان 753 میلیون تَن با فقر شدید درگیر هستند. افرادی که به عنوان فقیر در جهان ذکر شده‌اند کمتر از 3.2 دلار در روز درآمد دارند. همچنین درآمد افرادی که دچار فقر شدید هستند کمتر از روزی 1.9 دلار است.

بنابر این گزارش فقر را باید پدیده ای جهانی دید که در تمام کشورها وجود دارد اما شدت و ضعف آن در نوسان است. پدیده ای که از مباحث مهم و پرتکرار محافل سیاسی و اقتصادی شده و تفکرهای مختلف راه حل های متفاوتی برای ریشه کن کردن آن ارایه داده اند.

سابقه روز ریشه کنی و مبارزه با فقر باز می گردد به گردهمایی که در 17 اکتبر ١٩٨٧ میلادی به یاد قربانیان فقر، گرسنگی، خشونت و ارعاب و سرکوب و به ابتکار «ژورف ورزینسکی» روحانی فرانسوی لهستانی تبار در میدان حقوق و آزادی بشر در پاریس برگزار شد. پنج سال بعد سازمان ملل متحد در 1992 میلادی روز 17 اکتبر/25 مهر را به عنوان «روز جهانی مبارزه با فقر» نامگذاری کرد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت «روز جهانی مبارزه با فقر» با «سید کمیل طیبی» عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان به گفت وگو پرداخته است.

** ضریب جینی؛ معیار تعیین میزان فقر
طیبی درباره معیارهای سنجش فقر گفت: ضریب جینی یکی از معیارهایی است که میزان فقر را مشخص می کند؛ یعنی به هر میزان که ضریب جینی میزان بیشتری داشته باشد نابرابری و فقر بیشتری وجود دارد که این نابرابری هم بیشتر اقتصادی است. از این رو برای اندازه گیری فقر، در ضریب جینی خطی رسم می شود و عده ای که بالای خط قرار بگیرند در فقر به سر نمی برند اما عده ای که پایین خط قرار گرفتند در شرایط فقر زندگی می کنند.

در ضریب جینی میزان فقر در جامعه با قرار گرفتن خط ارتباط مستقیمی دارد؛ یعنی به هر میزان که خط بالاتر قرار داشته باشد فقر در کشور هم گستردگی بیشتری دارد و به هر مقدار که خط پایین تر باشد میزان فقر هم کمتر می شود.

**بیشترین فقر در کشورهای در حال توسعه
عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان در ارتباط با میزان فقر در کشورهای مختلف اظهار داشت: این پدیده در کشورهای در حال توسعه بیشتر وجود دارد زیرا درآمد سرانه افراد در آن پایین تر است و وقتی که درآمدسرانه آنها پایین باشد در نتیجه از قدرت خرید کمتری برخوردار هستند و میان میزان درآمد آنها و هزینه هایشان تعادل وجود ندارد. با توجه به استانداردهای بین المللی این درآمد سرانه براساس قدرت خرید، ارزش افزوده، نرخ تورم و ... محاسبه می شود. برای نمونه اگر در جامعه ای نرخ تورم افزایش پیدا کند فقر یکی از عوامل آن است زیرا به سبب عدم تخصیص منابع، اختلاف درآمد طبقاتی و در نهایت افزایش سطح قیمت ها، قدرت خرید و درآمد سرانه کاهش پیدا می کند. بنابراین در چنین کشورهایی میزان فقر به نسبت بسیار بیشتر از کشورهای توسعه یافته مشاهده می شود.

**ارتباط فقر با نظام های سوسیالیسم و لیبرالیسم
این اقتصاددان در خصوص ارتباط سیاست و فقر بیان داشت: این موضوع را باید از 2 جنبه متفاوت دید؛ یکی بحث سیاست های کلان و دیگری دیدگاه ها است. گاهی سیاست های کلان مانند سیاست پولی و مالی با هدف کنترل تورم اعمال می شود. در این شرایط اگر بتوانند تورم کنترل کنند به کاهش فقر و به رشد اقتصادی منجر می شود.

وی در ادامه افزود: بحث دیگر از جنبه دیدگاه ها است؛ یعنی اقتصاد از چه نظام هایی پیروی می کند، نظام های سوسیالیستی یا بازار آزاد. عمدتاً در کشورهایی که از نظام سوسیالیستی یا دستوری پیروی می کنند فقر هم وجود دارد به سبب اینکه اقتصاد دستوری و کنترل شده است، سطح درآمدها یکسان در نظر گرفته می شود و به واسطه همین کنترل ها رانت به وجود می آید و اگر دولت نتواند در حوزه های مختلف اقتصادی و اجتماعی به خوبی عمل کند و در هدف های اقتصادی شکست بخورد، به افزایش فقر منجر می شود اما در اقتصاد بازار آزاد یا لیبرالی وقتی که کارکردهای شاخص های اقتصادی مثبت است کارایی بالا می رود زیرا رقابت وجود دارد و این مهم به رشد اقتصادی کمک می کند و فقر کمتری ایجاد می شود.

**فقر و افزایش ناهنجاری های اجتماعی
طیبی خاطرنشان کرد: اصولاً افزایش فقر هزینه های اقتصادی را به همراه دارد. بنابراین باعث افزایش ناهنجاری های اجتماعی می شود زیرا به دلیل وجود فقر نوعی عدم تعادل اتفاق افتاده و بیکاری به وجود آمده است. بنابراین ما در جامعه شاهد ناهنجاری هایی مانند جرم و جنایت، اعتیاد، طلاق و ... می شویم.

**راهکارهای مبارزه با فقر
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: برای مبارزه با فقر باید از الگوهای نوین اقتصادی استفاده کرد؛ الگوهایی که بر مبنای معیارها و استانداردهای جهانی پی ریزی شده باشند. معیارهایی مانند نوآوری، ارتقای بهره وری، رقابت پذیری، اقتصاد مبتنی بر بازار، کاهش تصدی گری دولت و ... باعث ارتقای شاخص های اقتصادی می شود که این مهم به کاهش فقر در جامعه کمک می کند.

البته دولت باید در اقتصاد نقش مخصوص به خود ایفا کند اما آن نقش باید مانند اعمال سیاست های اقتصادی در سطح کلان همواره نظارتی باشد.

**فقر و سیاست های اقتصاد بازار در ایران
وی در پایان یادآور شد: در دوره های مختلف در ایران سیاست های اقتصاد بازار اعمال شده اما نتواسته باعث کاهش فقر شود که این مهم دلایل خاص خود را دارد؛ یعنی درست است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این سیاست ها پیاده شد اما یک سری هزینه های کوتاه مدت و میان مدت تحمیل کرد که سیستم سیاسی نتوانست آن هزینه ها را تحمل کند و پیاده سازی اقتصاد باز به تقویت اقتصاد دولتی منجر شد.