بزرگنمايي:

راه ترقی- روزنامه واشنگتن پست روز شنبه در گزارشی نوشت که دونالد ترامپ در مدت حضور خود در مسند ریاست جمهوری آمریکا نشان داده که استاد خلق بحران در سیاست خارجی است؛ اما استادی که پس از خلق بحران تدبیری برای فرونشاندن آن ندارد.

رئیسان جمهوری و سران کشورها معمولاً برای پیشبرد سیاست خارجی کشور خود در عرصه بین الملل براساس راهبردی پایدار، تلاش می کنند از وزیران، مشاوران و کارشناسان خبره بهره ببرند تا افزون بر دور کردن کشورشان از بحران های بین المللی، سهمی نیز در مدیریت بحران زدایی در عرصه جهانی داشته باشند.

اما تاریخ نشان داده است که چگونه مشاورانی که درکی از صلح بین المللی و امنیت جهانی ندارند و در حالی که فهمشان از منافع متقابل کشورها «جمع جبری صفر» است، سران کشورشان را به سمت جنگ افروزی و بحران سازی پیش برده تا به منافع شخصی یا گروهی و بعضاً به زعم خود ملی برسند.

ترامپ از زمان به قدرت رسیدن، بسیاری از وزیران و مشاوران ارشد خود را که حتی دموکرات ها آنها را به میانه روی و پیروی از اصول قبول داشتند، اخراج کرده و تندروها و جنگ طلبان را جایگزین آنان کرده است؛ سیاستی که نتیجه ای جز بحران سازی در سیاست خارجی و حرکت آمریکا به سمت جنگ حاصلی در پی نداشته است.

رکس تیلرسون وزیر خارجه پیشین، هربرت ریموند مک مستر مشاور امنیت ملی و جیمز متیس وزیر دفاع آمریکا از جمله وزیران و مشاوران ترامپ بودند که از مهمترین افراد مانع خروج وی از برجام و خواستار پیگیری مسیر دیپلماتیک در حل مسائل میان واشنگتن و تهران به شمار می آمدند که رئیس جمهوری آمریکا با اخراج هر سه این مقام ها، افرادی تندرو و جنگ طلب را جایگزین آنان کرد که مشخص بود مشورتی به جز در پیش گرفتن مسیر تنش و بحران به وی نخواهند داد.

مایک پمپئو رئیس پیشین سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (سیا) که به جنگ طلبی و سیاست های تهاجمی علیه کشورها شهره بود و در زمان حضور مجلس نمایندگان کشورش از مخالفان سرسخت برجام و خواستار پیگیری سیاست تهاجمی علیه ایران بود.

جان بولتون سفیر آمریکا در سازمان ملل در زمان جرج دابلیو بوش نیز که نامی آشنا برای ایرانیان است، آشکارتر از هر سیاستمداری در ایالات متحده دشمنی خود با ایران را ابراز کرده و خواستار تغییر رژیم و جنگ با ایران است. حتی شخص ترامپ نیز این هفته در مصاحبه ای گفت که بولتون می خواهد با همه دنیا بجنگد.

با چینشی اینچنینی از افرادی که در سیاست چندبعدی امروزی همچنان نگاهی کلاسیک به قدرت نظامی دارند، عجیب نیست که شاهد از هم گسیختگی در سیاست خارجی دولت ترامپ به دلیل عدم توانایی در انطباق با مسائل امروزی عرصه بین الملل باشیم.

ترامپ از زمان ورودش به کاخ سفید در ژانویه سال 2017، از ده ها توافق بین المللی از جمله توافق آب و هوایی پاریس، توافق تجاری آتلانتیک، توافق نفتا میان کشورهای آمریکای شمالی و برنامه جامع اقدام مشترک میان ایران و 6 قدرت جهانی خارج شده است.

ترامپ و اطرفیانش در چند هفته گذشته تنش های کم سابقه ای را به منطقه خلیج فارس و دریای عمان تزریق کرده اند. واشنگتن پست در این باره نوشت: آمریکا هفته پرالتهابی را پشت سر گذاشت، هفته‌ای که این کشور را تا آستانه درگیری با ایران پیش برد. همین رویداد، به سهم خود ثابت می‌کند که سیاست خارجی آمریکا نه فقط در خاورمیانه که در سراسر جهان چقدر بی انسجام و آشفته شده است.

آشفتگی سیاست خارجی ترامپ که افرادی چون پمپئو و بولتون به آن دامن می زنند، در سیاست این کشور در قبال کره شمالی و ونزوئلا که سکان هدایت هر یک از آن در دست پمپئو و بولتون است، کاملاً مشخص است.

ترامپ مدعی رسیدن به توافقی فوق العاده با کره شمالی و تغییر نظام در ونزوئلا بود. او دو دیدار با کیم جونگ اون رهبر کره شمالی داشت که به رغم بی سابقه بودن در تاریخ دو کشور، نتوانست هیچ موفقیتی در آن به دست آورد. کره شمالی پمپئو را که هدایت تیم آمریکا در این مذاکرات را به عهده دارد، مسئول شکست آن دانسته و خواستار حذف او از تیم آمریکایی شده است.

از سوی دیگر، بولتون که همواره ونزوئلا را تهدید به دخالت نظامی می کرد و با سران ارتش این کشور ارتباط برقرار کرده بود تا آنها ترغیب به دست کشیدن از حمایت نیکلاس مادورو رئیس جمهوری این کشور کند، هیچ دستاوری در این زمینه نداشته و با شکست کودتای مخالفان و بی ثمر ماندن اسب تروای کمک های بشردوستانه آمریکایی، ناتوانی خود را در رسیدن به اهداف جنگ طلبانه اش ثابت کرد.

نشانه ای دیگر از عدم انسجام در سیاست خارجی دولت ترامپ به هم ریختن ناگهانی همه فرایند مذاکرات مربوط به کره شمالی پس از شکست دیدار دوم ترامپ با کیم و نبود مسیر جایگزین مشخص برای این مذاکرات بود. همچنین در مورد ونزوئلا، پس از آنکه آمریکا به بهانه کمک های بشردوستانه توانست مدتی نگاه جامعه بین المللی را به روایت خود از بحران داخلی ونزوئلا معطوف کند، به محض شکست سیاست هایش در این کشور، نروژ ابتکار عمل را به دست گرفته و توانست دولت مادورو و مخالفانش را برای شروع مذاکرات در اسلو گردهم آورد.

سیاست دولت ترامپ در قبال ایران از همان ابتدا انتقادهای شدید داخلی و بین المللی را به دنبال داشت و بسیاری از سیاستمداران و کارشناسان آمریکایی آن را فاقد انسجام و البته دولت مستقر در کاخ سفید را فاقد راهبرد در قبال ایران می دانستند.

رئیس جمهوری آمریکا از ابتدا هدف خود را رسیدن به توافقی جامع با ایران که فعالیت های منطقه ای، برنامه موشکی و برنامه هسته ای تهران را به صورت کامل دربر گیرد، اعلام کرد اما سیاست بدون راهبردی که با ورود جنگ طلبان در برهه های مختلف به انحراف کشیده شد، نتوانست مسیر مشخصی را در پیش گیرد.

ابتدا پمپئو پس از خروج آمریکا از برجام 12 شرط برای مذاکره با ایران مطرح کرد اما طولی نکشید که ترامپ بدون توجه به آن گفت که هیچ پیش شرطی برای گفت وگو با تهران ندارد. ترامپ و وزیر خارجه اش بارها در سخنرانی ها و مصاحبه های مختلف اظهارات یکدیگر را نقض کرده و میان مذاکره بدون پیش شرط و شروط دوازدهگانه حرکتی زیگزاگی را پیموده اند.

اختلاف ترامپ با بولتون نیز بارها سرخط رسانه های آمریکا و جهان شده؛ به طوری که ترامپ نیز برای سرپوش گذاشتن بر این مساله، در مصاحبه ای برخورد طنزآمیز با آن داشته است. ترامپ حتی چندی پیش در سفر خود به ژاپن، اظهارات بولتون درباره نقض قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل توسط کره شمالی را نیز رد کرد و باعث شد مشاور امنیت ملی اش در ادامه سفر سکوت پیشه کند.

چند روز گذشته اما شاهد بیشترین تناقض ها و از هم گسیختگی در گفتار و رویکرد سیاست خارجی مقام های آمریکایی بوده ایم. برایان هوک رئیس گروه ویژه اقدام علیه ایران در وزارت خارجه آمریکا در گفت وگو با شبکه خبری ان. بی. سی گفت که سیاست خارجی کشورش در قبال ایران «فشار حداکثری» و در نهایت کشاندن ایران به میز مذاکره است.

هوک همین مطلب را در دو روز اخیر چند بار مطرح کرده، اما در اظهاراتی متناقض در پاسخ به پرسش خبرنگاران مبنی بر اینکه چرا ایران باید با وجود خروج آمریکا از برجام برای مذاکره به این کشور اعتماد کند، گفت: ایران زمانی که با دولت اوباما به توافق رسید می‌دانست که با دولتی توافق کرده که رئیس‌جمهورش حدود یک سال و نیم از دوره ریاست‌جمهوری اش باقی مانده است. ایران از این احتمال آگاه بود که رئیس جمهوری بعدی ممکن است از برجام خارج شود.

این اظهارات هوک در حالی است که کمتر از 17 ماه از ریاست جمهوری ترامپ باقی است و معلوم نیست این مقام ضدایرانی وزارت خارجه آمریکا با این اظهارات ایران را دعوت به مذاکره و رسیدن به توافق می کند، یا هشدار می دهد که هر توافقی ممکن است باز توسط رئیس جمهوری بعدی ایالات متحده پاره شود.

پمپئو نیز که در سفر به منطقه برای تشکیل ائتلافی علیه ایران است، روز گذشته در آستانه این سفر خواستار مذاکره بدون قید و شرط با ایران شد. وی در گفت و گو با خبرنگاران بیان کرد: امروز برای گفت و گو به عربستان و امارات سفر می‌کنم و خواستار مذاکره بدون پیش شرط با ایران هستیم. ما آمادگی مذاکره بدون پیش شرط را داریم و آنها می‌دانند ما را کجا بیابند.

وزیر امور خارجه آمریکا در حالی بحث مذاکره بدون پیش شرط را پیش می کشد که خود مبدع سیاست جدید ضدایرانی کاخ سفید است و به فاصله کمی بعد از انتصابش به این مقام آن را اعلام کرد. وی یک روز پس از خروج ترامپ از برجام نیز خود شروط 12 گانه برای شروع مذاکره با ایران را برشمرد.

دولت ترامپ اما روز گذشته تابوت ادعای تلاش برای مذاکره و توافق با ایران را آماده تر کرد. رئیس جمهوری آمریکا با صدور فرمان اجرایی جدید، تحریم‌هایی را علیه ملت ایران وضع کرد تا به زعم خود ایران به میز مذاکره باز گردد.

دونالد ترامپ که در تلافی سرنگونی پهپاد آمریکایی در حریم هوایی ایران وعده داده بود تحریم‌های سخت‌تری را علیه تهران وضع کند، روز دوشنبه فرمانی را امضا کرد و گفت: هرگز اجازه نخواهیم داد ایران به سلاح اتمی دست یابد.

در ادامه این شوی تبلیغاتی از پیش شکست خورده استیون منوچین بلافاصله پس از امضای این فرمان در جمع خبرنگاران حاضر شد و گفت: تحریم‌های امروز بر نهاد رهبری ایران اعمال می‌شود. وی افزود: ما همچنین اقدامات مشخصی را علیه مسئولان اتفاقات اخیر در نظر گرفتیم. می‌دانید که ما علیه قاسم سلیمانی تحریم‌هایی را در نظر گرفته بودیم اما امروز تعداد دیگری از مقامات ارشد نظامی ایران در این فهرست قرار می‌گیرند.
رئیس اتاق جنگ علیه ایران ادامه داد: علیرضا تنگسیری (فرمانده نیروی دریایی سپاه) که به بستن تنگه هرمز تهدید کرده بود؛ امیر علی حاجی زاده (فرمانده هوافضای سپاه) که مسئول سرنگونی پهپاد آمریکایی است، محمد پاکپور (فرمانده نیروی زمینی سپاه) هم به این فهرست افزوده شده اند.

آخرین میخ دولت ترامپ بر تابوت ادعای مذاکره با ایران، خبر منوچین از افزودن محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه و بالاترین مقام دیپلماتیک کشورمان به فهرست تحریم های آمریکا در روزهای آینده بود.

حال با توجه به این از هم گسیختگی در عرصه سیاست خارجی باید منتظر واکنش ها و البته سخنان بی محتوای بدون پشتوانه فکری از دولت واشنگتن بود چرا که تشتت آرا در نزد ساکنان کاخ سفید در این روزها به امری بدیهی تبدیل شده که سیاست مداران و بازیگران حرفه ای صفحه شطرنج تعاملات بین المللی را نیز در سردرگمی عجیبی فرو برده است.