بزرگنمايي:

راه ترقی- طرح موسوم به زیست شبانه طرحی است که در صدوبیست‌ودومین جلسه شورای شهر تهران در سال گذشته مورد بحث قرار گرفت و کلیات لایحه «الزام شهرداری به برنامه‌ریزی و بسترسازی و احیای زیست شبانه» با 14 رأی موافق در شورای شهر تصویب شد که با آغاز ماه مبارک رمضان امسال، اجرای این طرح از سوی شهرداری تهران در برخی از مناطق تهران محقق شد اما با پایان یافتن ماه مبارک رمضان‌، پلیس با ادامه این طرح مخالفت کرد.
طرحی که تنها پلیس مخالف آن نبود و بسیاری از علما و اساتید حوزه و دانشگاه و کارشناسان نیز منتقد اجرای آن بودند.
یکی از این علمای شناخته شده و کارشناسان مذهبی ، حجت‌الاسلام سرلک می باشد که معتقد است طراحان موضوع زیست شبانه می‌خواهند ایران را به کشورهای خارجی شبیه کنند اما این طرح نیز مانند همه نمادهای مدرنیته تلاشی برای گردش پول و سرمایه‌سالاری است.

مخالفت رییس شورای شهر با زیست شبانه
البته رئیس شورای شهر تهران نیز در این رابطه گفته بود که مخالف حضور فرزندانم در زیست شبانه هستم. خودم نیز شب‌ها ساعت 10 می‌خوابم و 5 صبح بیدار می‌شوم بنابراین تمایلی به این طرح ندارم.
محسن هاشمی می گوید:در صورتی که فرزندان جداگانه برنامه‌هایی برای زیست شبانه داشته باشند نگران می‌شوم و به‌نظرم این مسأله در صورتی که در چارچوب خانواده باشد، مشکل‌زا نیست.در صورتی که در یک خانواده نیز پدر به‌تنهایی در زیست شبانه باشد، قطعاً نگرانی‌هایی برای زنان ایجاد می‌کند.
نژادبهرام عضو شورای شهر تهران پیش از این درباره اجرای طرح زیست شبانه در پایتخت اعلام کرده بود که کلیات ضوابط و چگونگی اجرای طرح و دلایل مخالفت نیروی انتظامی با ادامه طرح زیست شبانه مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت تصمیم بر آن شد اجرای طرح زیست شبانه در پایتخت ادامه پیدا کند.

پلیس مخالف زیست شبانه
اما پلیس با اجرای این طرح در تهران مخالف است و رئیس پلیس پایتخت در این خصوص نظر خود را اعلام کرد.
سردار رحیمی رئیس پلیس پایتخت دراین باره اعلام کرده  که از طریق معاونت نظارت بر اماکن عمومی به همه صنوف اعلام کرده‌ایم که زیست شبانه نداریم و صرفاً صنوف تا یک بامداد مجاز به فعالیت هستند.

از سوی دیگر زهرا نژادبهرام؛ عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران با اشاره اینکه هیئت تطبیق فرمانداری مصوبه طرح زیست شبانه را به شورای حل اختلاف مرکزی ارجاع داده است، اعلام کرده که این مصوبه چندی پیش ارسال شده و ما در انتظار پاسخ این شورا هستیم.
وی با اشاره به اینکه شهرداری تهران بر اساس این مصوبه ملزم است لایحه‌ای را در ارتباط با زیست شبانه تهیه و به شورای شهر تهران ارسال کند، گفت: در این لایحه باید تمام جوانب طرح مورد بررسی قرار گیرد.
نژادبهرام یادآور شده که قطعا در اجرای این طرح تمام جوانب و چارچوب‌ها در نظر گرفته می‌شود.

طرحی ناهمخوان با طبیعت انسانی و سبک زندگی اسلامی
اما سؤالی که منتقدان این طرح مطرح می کنند این است که؛ این طرح و تفکر پشت اجرای این طرح از کجا ناشی شده و چگونه با سبک زندگی ایرانی اسلامی ما همخوانی دارد؟
یک کارشناس حوزه خانواده می گوید:ما باید نسبت به این مسأله معرفت پیدا کنیم که برنامه برای بیداری در شب به‌عنوان یک اتفاق مطلوب ، برنامه‌ای غلط است و نباید برنامه‌ریزان ما به این سمت حرکت کنند، چراکه این امر با طبیعت انسانی و سبک زندگی اسلامی همخوانی ندارد، حتی تلویزیون هم باید برنامه‌های شبانه‌اش را تغییر دهد. نباید به‌سمت جریان آبی حرکت کنیم که ما را به‌سمت یک آبشار مخوف و هولناک می‌برد.
حجت‌الاسلام سرلک معتقد است که این‌گونه طرح‌ها معمولاً به این صورت است که در ابتدا یک در باغ سبزی را نشان می‌دهند و فوائدی از آن را مطرح می‌کنند، اما بعد کار خود را انجام می‌دهند، اینکه بخواهند طرحی را اجرا کنند با این تعریف‌ها و پررنگ کردن جنبه‌های مثبت و بعد کار و هدف خود را دنبال می‌کنند.
به گفته وی جریان مدرنیته و به‌طور کلی گردش جریانات بر اساس منفعت و سود است، بالاخره آن چرخه معیوبی که در زندگی ما تعریف شده اقتضائاتی را به‌دنبال دارد، مثلاً پدیده‌ای مثل خانه‌های مجردی که گسست نسلی را دارد نشان می‌دهد در جریان فرهنگی مدرنیته یک آرزوی طبیعی قلمداد می‌شود یا افزایش نرخ طلاق یا خیانت و... یکی از عوارض و پیامدهای زندگی بر اساس تفکر مدرنیته‌ای، ماجرای طرح زیست شبانه یا بیداری شب یا شهرهای بیدار است.

از منتقدان این طرح محسن هاشمی رفسنجانی بود که در ادامه بررسی مواد لایحه برنامه پنجم توسعه شهر تهران و ماده 68 اظهار کرد:در این ماده شهرداری موظف است به منظور ارتقاء زیست‌پذیری و توسعه فضاهای عمومی مولد و پایدار، نسبت به شناسایی و تجهیز فضاهای شهری دارای ظرفیت‌های زیست شبانه اقدام کند و تا پایان سال اول برنامه (سند احیاء زیست شبانه در کلانشهر تهران) را برای تصویب به شورا ارائه کند.من مخالف زیست شبانه هستم چرا که بچه‌ها دیر به خانه بر می‌گردند. قاعدتاً بچه‌ها باید 10 شب بخوابند و 5 صبح بلند شوند و بنده در کل مخالف بیرون رفتن فرزندان در شب هنگام هستم و اصلاً این کار خوب نیست. آنهایی که فرزند دارند با این کارها مخالف هستند.


 طرح زیست شبانه زمینه‌ساز فساد و آشفتگی نهاد خانواده است
حجت‌الاسلام سرلک کارشناس حوزه خانواده بر این باور است که این مسأله را هم می‌توان با تحلیل انسان‌شناسی واکاوی کرد و هم با تجربیات میدانی در کشورهایی که این طرح در آنها اجرا شده است، باید بررسی کرد که اجرای این طرح در سایر کشورها چه نتایجی در پی داشته است. اگر یک روزی به بیماران که دچار مشکلات روانی شده قرص‌هایی بدهیم تا ساعاتی آرام باشند، این به‌معنی این نیست که به‌وسیله این قرص‌ها آن را درمان کرده‌ایم بلکه باید ببینیم چه عواملی آنها را ناآرام و افسرده کرده است، ما نباید این فریب را بخوریم که برخی مُسکّن‌ها به‌مثابه درمان است، معمولاً‌ مُسکّن‌ها دردها را گسترده‌تر و عمیق‌تر می‌کنند اگرچه به‌صورت موقت علائم آن دردها را پنهان می‌کنند.
وی افزود:آیا ما امروز از تمام ظرفیت‌های روز استفاده کافی می‌کنیم که زمانی را هم برای شب بگذاریم؟ گمان می‌کنم طراحان این طرح در تفکر نگاه مدرنیته‌ای و نگاه انسان‌هایی که مسائل مادی برایشان اهمیت بالایی دارد تنفس می‌کنند و به‌قول خودشان می‌خواهند ایران را شبیه برخی کشورهای خارجی کنند. ما فرهنگ اصیل خودمان را داریم و نباید از آن فاصله بگیریم. شادی و نشاط طبیعی و عمیق حق ماست و برای آن باید برنامه‌ریزی شود نه شادی‌های کسل‌کننده و خلاف طبیعت، حق جامعه ما گل و درخت طبیعی است نه درختچه‌های مصنوعی که نه رشد دارند و نه هوا را پاکیزه و خنک می‌کنند.

افزایش غرفه های فست فود
شورای شهر تهران درصدد است با توافق هایی بخشی از پایتخت را شبانه روزی کنند تا بدین ترتیب مردم برای تفریح در ساعات غیر از پیک و ترافیک تردد داشته باشند تا به افزایش شادی و نشاط در شهر کمک کنند اما برخی منتقدان بر این باورند که این دسته طرح ها به ساخت غرفه های فست فودی منجر می شود که در این رابطه زهرا نژاد بهرام؛ عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران می گوید:گسترش فست فود ها به زیست شبانه ربطی ندارد، این کافه و فست فود ها به دلیل فضای تابستان گسترش پیدا کرده است و شهرداری مناطق به دلیل اینکه نیازهای غذایی و تغذیه ای مردم را مرتفع کند به برخی از این کافه ها اجازه فعالیت داده اند. گسترش فست فودی ها و کافه های غذا را نباید به زیست شبانه مرتبط دانست.
نژاد بهرام تاکید  می کند که موضوع زیست شبانه یک موضوع شهری است و نمی توان با کافه بار ها یکی دانست.موضوع زیست شبانه بنا است در معابر تجاری گسترش پیدا کند که دو هدف مهم را دنبال خواهد کرد. زیست شبانه سبب ارتقا امنیت عمومی در سطح شهر و جلوگیری از شب مردگی در مراکز مرکزی شهر خواهد شد.
عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران تاکید کرد: جلوگیری از شب مردگی معابر شهری ما به خصوص در مرکز شهر یکی از اهداف زیست شبانه است؛ چرا که این مراکز یا اداری و یا تجاری هستند و تا ساعات 8 و 9 شب کار می کنند و پس از آن تعطیل می شوند. شهرداران مناطق برای اینکه به این مناطق رونق بدهند این کار را انجام داده اند و طرح زیست شبانه ارتباطی به توسعه کافه ها و فست ها ندارد.

اما یک مدرّس حوزه و دانشگاه گفت: این ماجرا قطعاً یک طراحی دشمنانه و خصومت بار نسبت به نسل جوان است و انسان پویای، خردورز، اندیشمند، پرنشاط و پرتوان را از کار می اندازند. حجت الاسلام والمسلمین احمد پناهیان می گوید:طرح زیست شبانه؛ یعنی راه نفوذ را به روی دشمن باز کردن.

کمک به اقتصاد شهر
خلیل آبادی با بیان اینکه طرح ساماندهی زیست شبانه به اقتصاد شهر کمک می کند، گفت:حضور اجتماعی مردم در شب می تواند فرصت خوبی باشد برای اینکه طرح های فرهنگی، اجتماعی و خدمات و آنچه برای زیست شهری و مسائل شهروندی مهم است، ارائه کنیم.
وی  می گوید:آنچه که مهم است این است که مردم بیرون هستند و ما به عنوان مدیران شهری باید برای همه مردم در تمام طول شبانه روز برنامه داشته باشیم و امنیت، رفاه، خدمات شهری برای شهروندان وجود داشته باشد.
عضو شورای اسلامی شهر تهران افزود:خدماتی که روزها به مردم ارائه می شود در شب ساماندهی شده و ایمن و متناسب با حال و هوای شب به شهروندان، خانواده ها و افرادی که در طول روز به هر دلیلی نمی توانند در فضای شهر تردد کنند در حال حاضر وقتی خانواده هایی که شب به پارک مراجعه می کنند با چراغ های خاموش مواجه می شوند این چه خدمتی است به شهروند؟
خلیل آبادی با بیان اینکه پدیده زیست شبانه در دنیا وجود دارد، گفت: در تهران نیز حضور اجتماعی مردم در شب می تواند فرصت خوبی باشد برای اینکه با طرح های فرهنگی اجتماعی آنچه که برای زیست شهری و مسائل شهروندی مهم است و خدمات را ارائه کنیم.

برنامه هایی برای حیات شبانه شهر
یعقوب موسوی؛ به عنوان یک جامعه شناس شهری لایحه ی زیست شبانه را اینگونه تفسیر می کند که امروزه توسعه ی کلان شهر ها اقتضا می کند که بخشی از فعالیت ها در شب سازمان داده شوند. منظور از زندگی شبانه در شهر این نیست که لزوماً قلمروی وسیعی از شهر را درگیر فعالیت های صنفی، حرفه ای و تفریحی کنیم که در روز هم امکان انجامشان وجود دارد. بلکه منظور این است که در شهر برای حیات شبانه برنامه هایی داشته باشیم تا شهر در ساعات پایانی روز خاموش نشود و فرصت برای کسانی که به دلایلی که در روز نمی توانند و یا نیاز دارند که در شب فعالیت های خود را انجام دهند، فراهم باشد.
او در پاسخ به این سئوال که این طرح چه امکاناتی را می تواند برای شب فراهم کند؟ می گوید:این طرح می تواند بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و دینی زندگی شهروندان را سامان دهد. مثلا در پاسخ به بعضی مناقشات باید بدانیم که حیات شبانه، حیات معصیت نیست. هیچ منافاتی با معنویت ندارد بلکه اتفاقاً می تواند فرصتی طلایی برای ارتقای معنوی افراد باشد و به این معنا مراکز و برنامه هایی را هم پیش بینی کرد. همچنین این طرح می تواند برای مسافران برنامه های فرهنگی مثبت و متنوعی فراهم کند.

امکان کاهش امنیت شهر
موسوی در پاسخ به اینکه آیا زیست شبانه، امنیت شهر را قربانی می کند؟ عنوان می کند که امنیت همیشه مسئله ی شهر است. تامین امنیت نیز دغدغه ی اصلی مسئولین شهری است و این محدود به روز یا شب نیست. تجربه ی نخستِ زیست شب، ممکن است با کاهش امنیت مواجه شود ولی در دراز مدت قابل کنترل است و نظارت بر آن نیز به مراتب ساده تر و کم هزینه تر از آن چیزی است که در روز با آن سر و کار داریم.

لزوم بررسی کارشناسی بیشتر
با همه این اوصاف طرح زیست شبانه مثل اکثر طرح ها نقاط  مثبت و منفی دارد و باید مسئولان امر و کارشناسان مرتبط با بررسی کامل موضوع و شرایط پایتخت باید بر اجرا یا عدم اجرای آن تصمیم بگیرند و با وجود مشکلات و معضلات مهم در تهران به گونه ای نشود که طرحی بیاید و معضلات تهران بیش از گذشته شود.