بزرگنمايي:

راه ترقی- «نوذر شفیعی» روز شنبه در گفت‌وگویی با اشاره به برنامه ایران برای اجرای گام دوم کاهش تعهدات برجامی‌اش در 16 تیر ماه گفت: برجام توافقی است که براساس آن، ایران هم تعهداتی را قبول می‌کرد و هم براساس آن از حقوق و مزایایی برخودار بود که موجب تعادل آن می‌شود.

وی با بیان اینکه ایران از زمان اجرای برجام به تمامی تعهدات خود براساس این توافق پایبند بوده و گواه آن، 15 گزارش صادر شده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است، اظهار داشت: با آنکه ایران تعهدات خود را به صورت تمام و کمال و با دقت اجرا می‌کرد، از حقوق و مزایای این توافق بهره‌مند نمی‌شد و این مسئله باعث شده بود بار این توافق تنها بر دوش ایران باشد و برجام را به صورت یکجانبه اجرا کند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه ایران برای تعادل‌بخشی میان تعهدات و حقوق و مزایایش اقدام به کاهش تعهدات برجامی‌اش کرده است، تصریح کرد: در برجام پیش‌بینی شده است که اگر یک طرف، بخشی از تعهداتش را به هر دلیل اجرا نکند، طرف مقابل نیز می‌تواند این اقدام را انجام دهد و اگر یکی از طرفین از توافق خارج شد، آن طرف نیز می‌تواند این کار را انجام دهد.

کاهش تعهدات ایران براساس برجام، قانون مجلس و عرف بین‌المللی است

شفیعی ادامه داد: در زمان توافق برجام، مجلس قانونی را تصویب کرد که دولت را ملزوم به انجام اقدامات متناظر می‌کرد. از سوی دیگر، این یک عرف و رویه بین‌المللی است که اقدامات باید متقابل و متناظر با یکدیگر باشند و در صورتی که اقدامات متناظر نباشند، اجرای یکطرفه توافق معنایی ندارد. بنابراین اقدامات ایران در کاهش تعهداتش هم براساس برجام، هم قانون مجلس و هم عرف بین‌المللی بوده است.

وی راه‌اندازی اینستکس را یک اقدام لازم اما ناکافی دانست و خاطرنشان کرد: سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا برای انجام تبادلات با ایران، تنها یکی از تعهدات آنها در برجام است که با تاخیر بسیار زیادی به اجرا درآمده است و نمی‌تواند انتظارات ایران از اروپا را برآورده کند.

اروپا اگر می‌خواهد برجام زنده بماند، باید اقدامات بیشتری را انجام دهد

نماینده سابق مجلس شورای اسلامی افزود: میزان اعتبار در نظر گرفته شده از سوی اروپا برای این سازوکار بسیار اندک است و شامل همه مسائل از جمله فروش نفت ایران و اخذ درآمدهای ناشی از آن نمی‌شود. از طرفی، این کانال علیرغم ادعاهای اروپایی‌ها هنوز عملیاتی نشده است.

شفیعی با بیان اینکه اروپا اگر می‌خواهد برجام زنده بماند، باید اقدامات بیشتری انجام دهد، ابراز داشت: دامنه شمول مبادلات مالی و تجاری باید گسترش یافته و میزان اعتبار در نظر گرفته شده هم باید افزایش پیدا کند. از سوی دیگر، آنها باید مانع از اقدامات تخریبی و تحریم‌های یکجانبه و فراسرزمینی ایالات متحده نسبت به ایران شوند چراکه این مسئله تهدیدی برای هر دو طرف محسوب می‌شود.

وی درباره رویکرد روسیه و چین نسبت به کاهش تعهدات برجامی ایران بیان کرد: روسیه و چین به صورت سنتی و از دیرباز تلاش می‌کردند نیازهای ایران را تامین کنند که این کار نه به خاطر ایران بلکه براساس منافع ملی‌شان بوده است. شاید آنها بی‌میل به شکست برجام نباشند چرا که در آن صورت، هم فضای بیشتری برای مانور سیاسی آنها فراهم می‌شود و هم بازار سنتی ایران را با احاطه بیشتر و به صورت کامل در دست می‌گیرند.

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی با اشاره به نحوه تعامل روسیه و چین در مذاکرات برجام یادآور شد: در مذاکرات هسته‌ای روسیه و چین دو بازیگر کم‌کار و منفعل بودند چراکه این توافق راه همکاری میان ایران با اروپا و آمریکا را هموار می‌کرد و آنها از این مسئله ترس داشتند. در این راستا، امروز هم ممکن است که مسکو و پکن تمایلی برای حفظ برجام نداشته باشند.

شفیعی درخصوص احتمال اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران هم عنوان کرد: بازگشت تحریم‌ها نیازمند قاعده حقوقی است یعنی یک کشور باید ماده 39 منشور ملل متحد یعنی تهدید، نقض و تجاوز به صلح و امنیت جهانی را باید رد کرده باشد، تا پرونده‌اش برای اعمال تحریم‌ها بازگشایی شود. در صورتی هم که برجام شکل نمی‌گرفت، ایران در فعالیت‌های هسته‌ای‌اش نه صلح و امنیت جهانی را تهدید کرده بود و نه ناقض و متجاوز به آن محسوب می‌شد.

وی اضافه کرد: با وجود ادعاهای فراوانی که غرب نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران مطرح کرد، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش خود اعلام می‌کند که نمی‌تواند مدرکی دال بر انحراف فعالیت‌های هسته‌ای ایران به سمت مسائل نظامی ارائه کند.

این پژوهشگر مسائل بین‌الملل با تاکید بر اینکه اقدام ایران در کاهش تعهداتش واکنشی به نقض برجام از سوی طرف مقابل است، گفت: مقامات رسمی و عالی جمهوری اسلامی ایران بارها تاکید کرده‌اند که هدف و اقدام تهران در کاهش تعهدات برجامی‌اش به معنای خروج از توافق هسته‌ای نیست بلکه اقدامی در چارچوب برجام و برای حفظ آن است.

شفیعی با بیان اینکه انجام کامل تعهدات با وجود اعمال تحریم‌های گسترده و بی‌عملی اروپایی‌ها غیرمنطقی است، اظهار داشت: با این وجود، نظام بین‌المللی هر چند در ظاهر مبتنی بر حقوق بین‌الملل است اما منطق و رویه حاکم بر آن زورگویی است و در این چارچوب ممکن است که پرونده هسته‌ای ایران با وجود اجرای کامل تعهدات از سوی ایران و بدعهدی و نقض تعهدات از سوی گروه 1+5 ممکن است در شورای امنیت سازمان ملل متحد مطرح و تحریم‌ها اعمال شود.