بزرگنمايي:

راه ترقی- مریم شعبان جامعه شناس کودک و عضو هیئت علمی جامعه شناسی جهاد دانشگاهی در دومین گفتارماه کودکان کار و برنامه های ساماندهی کودکان در ایران بیان این مطلب افزود: مهم ترین بحث در هر جامعه ای، در ابتدا تعریف مفهموم است، اول باید پرسید کودک در جامعه ما چه معنی و مفهومی دارد؟ در واقع کار کودک مساله ما نیست بلکه به کار گرفتن کودکان برای کار مساله است.

وی افزود: این به تاریخ کار کودکان در جامعه ما برمی گردد. چراکه در گذشته کار کردن کودکان ارزش به حساب می آمد اما پس از تحولات تاریخی در حوزه اقتصاد کشور و صنعتی شدن، باعث شد بحث کار یا استثمار کودکان برای کار مطرح شود.

این جامعه شناس کودک تاکید کرد: لازم است اول در حوزه کودکان جامعه شناسی کنیم و بعد به آسیب شناسی پیرامون این موضوع بپردازیم. در میان کودکان، ما کودک نخبه و سالم زیاد داریم اما تمرکز فقط بر روی چند مسئله درباره کودکان است و به همین دلیل خیلی از کودکانی که استعداد دارند مغفول مانده اند.

شعبان تصریح کرد: در فضایی که تخصصی نیست، باعث می شود خشونت سیستماتیک شکل بگیرد و خشونت بیشتری نسبت به کودکان اعمال شود.

وی اضافه کرد: نگاه ما به معقوله کودکان درمانی است و پیشگیری را در نظر نمی گیریم. مثل بحث ازدواج کودکان یا کار کودکان. از آنجایی که تمرکز بر روی آسیب است خیلی از اتفاقات نادیده گرفته می شود و این موضوع به مرور تنش ایجاد می کند. به همین دلیل ما کودکانی داریم که از مرز کودکی خارج شده اند اما هنوز مشکلشان حل نشده است.

عضو هیئت علمی جامعه شناسی جهاد دانشگاهی بیان کرد: سیاستگذاری بر روی مسائل مربوط به کودکان باید به صورت گونه ای باشد. وضعیت کودکان در استان سیستان و بلوچستان متفاوت از کودکان در شهری دیگر است. به همین دلیل برای هرگونه ای از کودکان در مناطق مختلف کشور باید سیاستگذاری خاص خودش را انجام داد.

شعبان با اشاره به پیمان نامه حقوق کودک گفت: مواد پیمان نامه حقوق کودک را می توان بر اساس فرهنگ کشور بومی سازی کرد و این یک حق است. این درحالی است که پیمان نامه حقوق کودک خاصیت تجویزی ندارد و فقط می تواند جلب حمایت کند و در واقع یک سری قول و قرار میان طرفین این پیمان نامه است.

این جامعه شناس کودک ادامه داد: زمانی که ما به کنواسیون حقوق کودک پیوستیم یکی از شروط آن آموزش عمومی است. یعنی آموزش فقط برای خود کودکان نیست و همه باید آموزش ببینند. اما ما اول باید مفهوم کودکی را تفسیر کنیم و اول جواب اینکه کودکی چیست را بدهیم تا بعد بتوانیم سراغ آموزش برویم. ما هنوز در ایستگاه اول مانده ایم.

شعبان افزود: مسائل مربوط به کودکان چند جانبه است و علاوه بر توضیح باید تبیین و تفسیر هم شود.

کار کودکان دچار اقتصاد غیررسمی شده است

فاطمه جعفری پژوهشگر و مددکار اجتماعی دانشگاه تهران نیز گفت: ما در جامعه با سیستمی از آسیب ها روبرو هستیم و نباید آسیب ها را به صورت منفرد ببینیم.

جعفری با طرح این سوال که چرا جامعه مدنی یا آکادمیک ما در حوزه کودک فقط بر روی یکسری موضوعات خاص متمرکز شده است گفت: چرا ما کودکان دارای ناتوانی ذهنی و جسمی را نمی بینیم؟ چند ان جی او وجود دارند که به صورت تخصصی و درست بر روی ناتوانی کودکان کار می کنند.

وی در بخش دیگری از صحبت هایش به اقتصاد غیررسمی و به کار گماشتن کودکان اشاره کرد و ادامه داد: کار کودکان دچار اقتصاد غیررسمی شده است. کودکان سر چهارراه ها بخشی از کودکان کار هستند که در معرض دید قرار دارند.

این مددکار اجتماعی تاکید کرد: خیلی از کودکان کار از دید ما پنهان هستند و در مکان هایی مشغول به کاراند که ما از آن خبر نداریم. پس نمی شود در این وضعیت سیاستگذاری درستی برای حل مشکل آنها انجام داد.

جعفری گفت: کودکان کار در هر فضایی باید شناسایی شده و با بررسی های لازم و تخصصی، سیاستگذاری مناسب آن را انجام بدهیم.

لزوم آموزش همگانی پیمان نامه کنوانسیون حقوق کودک 

سیامک زند رضوی مدیرعامل انجمن دوستداران کودک کرمان با اشاره به آخرین اصل پیمان نامه کنوانسیون حقوق کودک که مبتنی بر آموزش همگانی برای کودکان، بزرگسالان و همه جامعه تاکید دارد، خاطرنشان کرد:حدود 26 سال از این اصل می گذرد اما ما همچنان به آموزش همگانی بی اهمیت بوده ایم. در واقع هر کسی که می خواهد صاحب فرزند شود یا به هر عنوانی با کودکان در ارتباط باشد، باید پیمان نامه را آموزش ببیند و مثل گواهی رانندگی از آن فرد امتحان گرفته شود تا با مهارت های ارتباط با کودک آشنا شود.

وی افزود: وقتی افراد با اصول پیمان نامه آشنا باشند، به نظرتان آیا اجازه می دهند که فرزندشان در سن 11 سالگی ازدواج کند؟ این کوتاهی ما است که خشونت جنسی علیه کودکان را به اسم ازدواج توجیه پذیر کرده است. پیمان نامه ازدواج زیر 18 سال را جایز نمی داند و از آنجایی که ما این اصول را رعایت نمی کنیم باید از پیمان نامه خارج شویم.

زندرضوی با اشاره به اینکه دولت برای شرایط خاص کودکان  ردیف بودجه تعیین کرده ادامه داد: در همه جای دنیا سازمان های مردم نهاد در جایی ورود می کنند که دستگاه های اجرایی دولت در انجام آن کار بازمانده اند. پس نیاز نیست که در هر مقوله ای سازمان های مردم نهاد ورود کرده و باید در جایی اقدام کنند که حضور آنها احساس می شود.

مدیر عامل انجمن دوستداران کودک در بخش دیگری از صحبت هایش با طرح این سوال که چرا دانشگاهیان سراغ پژوهش تخصصی در حوزه کودکان کمتر رفته اند تصریح کرد: پژوهش نیازمند حمایت مالی است. این حمایت باید از سوی دولت صورت بگیرد و وقتی درباره موضوعات مربوط به کودکان و مشکلات آنها کاری صورت نمی گیرد، سازمان های مردم نهاد خودشان را موظف می دانند که به این مسئله ورود کنند.

حقوق کودکان مورد غفلت قرار گرفته است

در ادامه جلسه فاطمه دانشور مدیرعامل موسسه خیریه مهرآفرین و مددکار اجتماعی گفت: یکی از ماموریت های ما در مهرآفرین، پشتیبانی و حمایت و همچنین توانمندسازی کودکان بدسرپرست و مادرانشان است.

وی افزود: به همین دلیل به صورت پایلوت در منطقه 3 تهران، کودکان کار را شناسایی کرده و با بسته های انگیزشی به سراغشان رفتیم تا با این کودکان ارتباط بگیریم.

دانشور درباره منطقه مورد نظر برای بررسی کودکان کار تاکید کرد: مددکاران ما توانستند با بچه ها ارتباط گرفته و حتی به خانه هایشان بروند. در قدم بعدی ما با همین بسته های انگیزشی مادران آنها را جذب کردیم و درنهایت متوجه شدیم پشت خیلی از این کودکان کار در منطقه 3، اغلب خانواده هایشان هستند و باندی در کار نیست.

مدیرعامل مهرآفرین اضافه کرد: اغلب محل زندگی شان منطقه 12 تهران مثل شوش و هرندی و مهاجر بودند. در این بین یکسری کارت اقامت داشتند و یکسری بدون کارت زندگی می کردند. آنها که کارت نداشتند نمی توانستند از خدمات اجتماعی بهره بگیرند.

وی با اشاره به اینکه در بحث کودکان کار اغلب خانواده هایشان سالم بودند بیان کرد: با این حال یکسری باورهای عجیب فرهنگی داشتند. مثل اینکه کودکان را برای کار می خواهند و بچه ابزار کسب درآمدشان است. در این میان دخترها قبل بلوغ می توانند کار کنند و پس از آن به سمت ازدواج هدایت می شوند اما پسرها همچنان مجبور به کار هستند.

دانشور با بیان اینکه خیلی از این کودکان مهاجر که افغانستانی هستند، نسل دوم و سوم مهاجرانند تصریح کرد: جالب است که آنها خودشان را ایرانی می دانند اما به دلیل نداشتن مجوز در قوانین ما آنها را به رسمیت نمی شناسند.

این مددکار اجتماعی گفت: ما پس از جذب این کودکان و خانواده هایشان سعی کردیم بر روی باورهایشان کار کنیم و به آنها آموزش بدهیم و تا حدودی توانستیم با آموزش مادران سن ازدواج دخترانشان را بالاتر بیاوریم یا ساعت کار کودکان را کم کنیم.

وی خاطرنشان کرد: در جامعه ما مسئولین مشکلات مربوط به کودکان کار را آن طور که هست درک نکرده اند و در اینباره زیرساخت نداریم. موضوعات مربوط به حقوق کودکان مورد غفلت قرار گرفته و سیاستگذاری درستی در این زمینه انجام نشده است.