بزرگنمايي:

راه ترقی - انقراض گیاهان با سرعت زیادی در حال وقوع است و دلیل اصلی آن پاک‌سازی زمین‌ها و تغییرات اقلیمی است.

زمین شاهد از‌دست‌رفتن بی‌سابقه‌ی گونه‌ها است؛ وضعیتی که برخی از اکولوژیست‌ها به آن ششمین انقراض جمعی می‌گویند. سازمان ملل در گزارش ماه مه خود، هشدار داد یک‌میلیون گونه درمعرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند . اخیرا نیز انقراض 571 گونه‌ی گیاهی اعلام شده است. البته، پدیده‌ی انقراض از وقتی حیات روی زمین وجود داشته، در حال وقوع بوده است. پرسش مهم این است: آیا سرعت انقراض گونه‌ها افزایش یافته است؟ پژوهشی که به‌تازگی در مجله‌ی Current Biology منتشر شده است، نشان می‌دهد برخی از گیاهان 350 برابر سریع‌تر از میانگین سرعت انقراض گیاهان در حالت طبیعی در حال انتقراض هستند. این امر پیامدهای ویران‌کننده‌ای برای گونه‌های منحصر‌به‌فرد به‌دنبال دارد. اندازه‌گیری سرعت انقراض
پاسخ به این پرسش که چه تعداد از گونه‌ها در حال انقراض هستند، آسان نیست؛ زیرا در بیشتر مناطق جهان، اطلاعات دقیقی درباره‌ی انقراض گونه‌ها در عصر حاضر وجود ندارد و گونه‌ها پراکندگی یکسانی ندارند. برای مثال، ماداگاسکار خانه‌ی حدود 12 هزار گونه‌ی گیاهی است که از این تعداد، 80 درصد بومی‌اند و در هیچ جای دیگر جهان یافت نمی‌شوند. در کشور انگلیس نیز، 1,859 گونه‌ی گیاهی زندگی می‌کنند که تنها 4 درصد آن‌ها (75 گونه) بومی این منطقه هستند. مناطقی مانند ماداگاسکار که تنوع زیستی بی‌نظیری دارند، درمعرض خطر جدی ناشی از فعالیت‌های انسانی قرار گرفته‌اند. صرفا براساس تعداد، انتظار می‌رود نقاط دارای تنوع زیستی بیشتر در مقایسه با مناطق دارای تنوع زیستی کمتری، گونه‌های بیشتری را طی انقراض از دست بدهند. بااین‌حال، این بدان معنا نیست که نقاط دارای گونه‌های بومیِ کم، ارزش حفاظت ندارند؛ زیرا این مناطق معمولا گونه‌های گیاهی کاملا منحصر‌به‌فردی دارند.
گروهی از پژوهشگران از کشورهای مختلف 291 مورد رویداد انقراض گیاهی را در این دو نوع منطقه بررسی کردند. این پژوهشگران دلایل پشت‌صحنه‌ی انقراض و زمان آن و میزان منحصر‌به‌فردی گیاهان منقرض‌شده را مطالعه کردند و با استناد به این اطلاعات، تفاوت انقراض در این مناطق را واکاوی کردند. نتایج نشان می‌داد سرعت انقراض در مناطق دارای تنوع زیستی بیشتر، سریع‌تر بود. کشاورزی و شهرنشینی از عوامل مهم مؤثر بر انقراض در هر دو منطقه بودند. درواقع، تخریب زیستگاه دلیل اصلی بیشتر انقراض‌ها است. به‌طور کلی، گیاهان علفی پایا مانند گندمیان دربرابر انقراض آسیب‌پذیرتر هستند. مناطق دارای تنوع زیستی کمتر، گونه‌های منحصر‌به‌فرد خود را بیشتر از دست می‌دهند. برای مثال، در مناطق دارای تنوع زیستی کم، هفت انقراض رخ داده و موجب ناپدیدشدن هفت جنس گیاهی شده بود و در یک مورد حتی کل یک خانواده‌ی گیاهی از بین رفت. آشکار است که مناطق دارای تنوع زیستی کم نیز مخزنی از تنوع زیستی منحصر‌به‌فرد هستند که به حفاظت نیاز دارند. پژوهشگران همچنین نشان دادند سرعت انقراض در عصر حاضر، 350 برابر بیشتر از سرعت انقراض گونه‌های گیاهی در گذشته است. دانشمندان پیش‌از‌این حدس زده بودند انقراض گیاهان امروزی در 80 سال آینده سرعتی بیش از هزاربرابر سرعت انقراض طبیعی پیدا خواهد کرد؛ بنابراین، چرا برآوردهای ما از سرعت انقراض گیاهان این‌قدر کم است؟ درادامه، به پرسش پاسخ داده می‌شود. مقاله‌های مرتبط:
انسان‌ها 600 گونه گیاهی را در 250 سال گذشته منقرض کرده‌اند گزارش مهم سازمان ملل: یک میلیون گونه جانوری در آستانه انقراض هستند انقراض نخستین پستاندار در اثر تغییرات اقلیمی
دلیل نخست اینکه فقدان اطلاعات جامع، نتیجه‌گیری‌ درباره‌ی انقراض‌های امروزی را محدود می‌کند. دلیل دوم اینکه گیاهان منحصربه‌فرد هستند و برخی از آن‌ها عمر طولانی دارد و بسیاری از آن‌ها می‌توانند به‌‌دلیل سازگاری‌های خاصشان، در تراکم کم هم زنده بمانند. برای مثال، برخی گیاهان در نبود شریک جنسی هم تولیدمثل می‌کنند. فرض کنید تنها پنج گیاه زنده‌ی بائوباب گراندیدیه ( Adansonia grandidieri ) در طبیعت باقی مانده‌اند. این درختان نمادین سرزمین ماداگاسکار یکی از 9 گونه‌ی زنده این جنس از گیاهان هستند و می‌توانند صدها سال زندگی کنند. بنابراین، تعداد کمی از درختان ممکن است در چنین شرایط دشواری در حال زندگی باشند و فکر کنیم منقرض نشده‌اند؛ اما درنهایت، به‌ناچار منقرض خواهند شد. درضمن، اعلام‌کردن یک گیاه به‌عنوان یک گیاه منقرض‌شده چالش‌برانگیز است؛ زیرا مشاهده‌ی آن‌ها اغلب بسیار دشوار است و نمی‌توانیم مطمئن شویم آخرین افراد زنده‌ی آن‌گونه را پیدا کرده‌ایم. درواقع، اخیرا گزارشی نشان داد که 431 گونه‌ی گیاهی که قبلا تصور می‌شد، منقرض شده باشند، مجددا کشف شدند. بنابراین، تخمین‌های حقیقی انقراض گیاهان و انقراض‌های آینده احتمالا به‌مراتب فراتر از تخمین‌های فعلی است. شکی نیست که کاهش تنوع زیستی همراه‌با تغییرات اقلیمی از بزرگ‌ترین مشکلات پیش روی بشر است. انتظار می‌رود تغییرات اقلیمی همراه‌با تخریب زیستگاه ناشی از فعالیت‌های انسانی، به‌ویژه روی تنوع زیستی گیاهی به‌شدت تأثیر بگذارد. بدون شک ارقام فعلی انقراض گیاهان کمتر از حد برآورد شده‌اند؛ اما نشانه‌های آن کاملا آشکار است. اگر بخواهیم تاریخچه‌ی زمین 4.5 میلیارد ساله را در یک سال تقویمی خلاصه کنیم، زمین در زمانی مثل ژوئن تکامل پیدا کرد و دایناسورها در نزدیکی کریسمس ظاهر شدند و آنتروپوسن در آخرین میلی‌ثانیه‌ی شب سال جدید آغاز شده است. نرخ انقراض گیاهان امروزی که صدها برابر بیشتر از سرعت انقراض تاریخی گیاهان است، در چنین زمان کوتاهی رخ می‌دهد و فاجعه‌ای برای آینده‌ی سیاره‌ی ما رقم خواهد زد.