بزرگنمايي:

راه ترقی- گمانه زنی درباره دیدار و مذاکره میان مقامات ایران و آمریکا گرچه هر ساله با حضور مسئولان ایرانی در مجمع عمومی سازمان ملل، برجسته می‌شود. اما شواهد نشان می‌دهد امسال این گمانه زنی‌ها متفاوت دنبال می شود. چهارم شهریورماه بود که رئیس جمهوری در همایش دستاوردهای دولت در توسعه زیرساخت‌های روستایی، گفت: «اگر بدانم که به جلسه‌ای بروم و با کسی ملاقات کنم که در نتیجه کشور آباد شده و مشکلات مردم حل می‌شود، دریغ نمی‌کنم؛ اصل منافع ملی ما است.»

این سخنان در همان ایامی بیان شد که مقامات هفت کشور جهان موسوم به جی 7 در بیاتریز فرانسه گرد هم آمده بودند و «محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه ایران مهمان ویژه وزیر امورخارجه فرانسه در جریان برگزاری نشست گروه 7 بود. ساعاتی پس از حضور ظریف و سخنان رئیس جمهوری «امانوئل ماکرون» رئیس جمهوری فرانسه که این روزها برای حفظ برجام و کاهش تنش‌ها در تکاپوست؛ از احتمال بالای دیدار روسای جمهوری آمریکا و ایران سخن گفت و  «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا هم از این احتمال استقبال کرد.

سخنان رئیس جمهوری در ضرورت استفاده از دیپلماسی برای حفظ منافع ملی گرچه موضوع تازه ای نبود اما گمانه زنی های تازه ای را درباره دیدار با ترامپ در رسانه ها ایجاد کرد. با این حال رئیس جمهوری به فاصله یک روز شائبه های به وجود آمده را پاسخ گفت و با تاکید بر اینکه ما بدنبال حل مشکلات و مسائل از راه معقول هستیم نه عکس، گفت: «این که کسی بخواهد با حسن روحانی عکس بگیرد این کار امکان پذیر نیست. البته فتوشاپ آن امکان پذیر است ولی واقعی آن امکان پذیر نیست، مگر آن که یک روزی از تمام تحریم های ظالمانه خود دست بردارند به حقوق ملت ایران احترام بگذارند، آن وقت شرایط جدیدی است و می‌شود درباره آن فکر کرد و براساس منافع ملی ما خود حرکت می‌کنیم.»

با این توضیح مشخص شد که ایران تمایلی به هرگونه مواجهه و مذاکره آتی با رئیس جمهوری آمریکا ندارد و این موضوع تا زمانی که در سیاست های آمر یکا تغییری ایجاد نشود، مورد توجه ایران نیست.

اینکه در روزهای حضور حجت الاسلام روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل چه روی خواهد داد و ترامپ چه در سر دارد بخشی از ماجراست اما بخش مهم این رویداد نوع واکنش ایران به سناریوهای احتمالی است. با احتمال بالایی سفر رئیس جمهوری به آمریکا و حضور در سازمان ملل مانند سال های گذشته عرصه رویداد تازه و متفاوتی نباشد و با احتمال اندکی ممکن است مواجهه ای بین دو رئیس جمهوری صورت گیرد که در این صورت تدبیر و منطق دیپلماسی حرف اول را خواهد زد. دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران طی سال های حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید کوشیده است تا براساس سه اصل عزت، حکمت و مصلحت کشور را از گزند اقدامات خارج از قاعده او دور نگه دارد. واکنشی که ملموس ترین دستاورد آن شکستن صف ایران هراسان و منزوی ساختن آمریکا در مسیر دشمنی با ایران است.

در مقطع کنونی، منافع ملی ایران و خواست مقامات جمهوری اسلامی دوری از هرگونه مذاکره با دولتی است که نتیجه سال ها مذاکره را نابود کرده، عالی ترین مقام را جمهوری اسلامی را به همراه مذاکره کننده اول کشور تحریم کرده و جنگی تمام عیار علیه مردم ایران به راه انداخته است. به نظر می رسد رئیس جمهوری بهتر از هر کسی این اصل را می‌داند و دیپلماسی مواجهه در نیویورک را قطعا در مدار عزت، حکمت و مصلحت ایران تعریف خواهد کرد.

مواجهه با گونه ترامپ

همانگونه که اشاره شد مواجهه احتمالی مقامات ایران و آمریکا در این سفر با توجه به اقدامات ترامپ بعید به نظر می رسد. خروج از برجام، تروریسم اقتصادی علیه ایران، تحریم نهادهای گوناگون اقتصادی و نظامی و حتی سیاسی و فرهنگی جمهوری اسلامی، تجاوز به آب های سرزمینی ایران، دستور توقیف نفتکش تنها نمونه‌های رسانه ای شده از این اقدامات خارج از قاعده تاجر کاخ سفید است. اقداماتی که زندگی و سلامت مردم ایران را هدف گرفته است.

مجموع این اقدامات از یکسو احتمال هر نوع مواجهه احتمالی را بسیار کاهش می‌دهد اما اشتیاق کاذب و مجعول مقامات آمریکایی برای مذاکره با ایران در کنار همه این تهدیدات و تحریم‌ها مدت‌هاست در رسانه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد و همین اشتیاق ظاهری و ساختگی ممکن است احتمال مواجهه اتفاقی و حتی ساختگی را افزایش دهد. شاید ترامپ و مشاور جنگ طلب او جان بولتون با نقشه قرار دادن رئیس جمهوری ایران در موقعیت کار انجام شده درصدد کسب موفقیت برای خود در داخل باشند و یا حتی بخواهند از امتناع احتمالی مقامات ایرانی سندی تازه برای برپایی پروپاگاندای جدید بهره بجویند و باب تازه ای از بهانه جویی ها علیه مردم ایران باز کنند.

مرور سفرهای مسئولان ایران به آمریکا

مواجهه روسای جمهور ایران و آمریکا در مجامع گوناگون بین المللی با وجود آنکه تاکنون روی نداده اما از جذابترین سوژه های رسانه ای و چالش برانگیزترین موضوعات سیاست خارجی ایران در چهار دهه گذشته بوده است. نخستین مقامی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سازمان ملل رفت شهید محمدعلی رجایی نخست وزیر وقت ایران بود که آثار شکنجه او در دوران پهلوی، پیام جمهوری اسلامی به جهان پس از پیروزی انقلاب خود بود. سفر آیت الله «سیدعلی خامنه ای» رئیس جمهوری وقت هم در بحبوحه جنگ ایران و عراق در راستای آشکارسازی تجاوز و جنایت صدام حسین دیکتاتور وقت عراقتعریف شده بود. پس از ایشان به دلایل مختلف، روسای جمهور ایران تا رئیس دولت اصلاحات در این مجمع حاضر نبودند. حضور رئیس دولت اصلاحات با طرح ایده گفتگوی تمدن ها در سالی که هنوز انقلاب ایران به جهان معرفی نشده بود تاثیر بسزایی در گسترش گفتمان صلح محور جمهوری اسلامی داشت. 8 دوره حضور «محمود احمدی نژاد» در مجمع عمومی سازمان ملل و سخنان گاه جنجالی او هم بخشی از تاریخچه حضور مقامات ایران در سازمان ملل است. حجت الاسلام روحانی هم به عنوان هفتمین رئیس جمهوری ایران طی دولت های اول و دوم خود در این مجمع حاضر شده و دیدگاه های جمهوری اسلامی را در حوزه های مختلف بیان کرده است. در هیچ یک از این سفرها مواجهه ای چه از نوع برنامه ریزی شده و رسمی و چه از نوع تصادفی و غیر رسمی میان روسای جمهوری ایران و آمریکا روی نداده است. مواجهه عجیب و البته ناخواسته برخی از اعضای هیات ایرانی در سفر اول رئیس دولت اصلاحات به آمریکا و گفتگوی کوتاه حجت الاسلام روحانی با «باراک اوباما» رئیس جمهوری وقت آمریکا تنها نقاط اوج در جریان سفرهای روسای جمهوری ایران به آمریکا و مواجهه با روسای جمهور این کشور بوده است.