بزرگنمايي:

راه ترقی- ازن یک لایه محافظتی است که از رسیدن اشعه‌های مضر خورشید به زمین جلوگیری می‌کند، در واقع ضامن سلامتی و بقای حیات انسان و بسیاری از جانداران در زمین است که البته مانند سایر عوامل موجود در طبیعت از دست انسان در امان نمانده و دهه‌های اخیر به دلیل فعالیت‌های صنعتی بسیار آسیب دیده است.
در اوایل دهه 1970 برای اولین بار محققان دریافتند که انتشار کلروفلوئوروکربن‌ها (CFC‌) که مواد شیمیایی به‌ کار رفته در یخچال‌ها، افشانه‌ها و مواد شوینده است باعث تخریب لایه ازن می‌شود و در نتیجه مقدار زیادی اشعه فرابنفش مضر به زمین خواهد رسید. در واقع کشورها به این نتیجه رسیدند که یک سری مواد ساخته دست بشر که ترکیبات ناپایداری هستند به اتمسفر می‌روند و شکسته می‌شوند که این مساله موجب تخریب مولکول‌های لایه ازن می‌شود.

بعد از آن و در سال 1985 وجود حفره لایه‌ ازن بالای قطب جنوب کشف و مشاهده شد که این حفره هر سال بزرگ‌تر و عمیق‌تر می‌شود؛ این آسیب دنیا را بر آن داشت تا فکری به حال این سپر حفاظتی کند که بر این اساس در همان سال حدود 28 کشور برای ساماندهی لایه ازن در وین جمع شدند و تصمیماتی را برای حفاظت از این سپر حفاظتی اتخاذ کردند و قرار شد همکاری ‌های بین‌المللی در این زمینه آغاز شود.
دو سال بعد یعنی در سال 1987 پروتکل مونترال با مشارکت 46 کشور جهان به تصویب رسید، بر اساس این پروتکل مواد مخرب لایه ازن شناسایی و راه‌های کاهش انتشار آنها اعلام شد، دولت ایران نیز در سال 1988 به این پروتکل پیوست.
در ادامه این تلاش‌ها در سال 1994 کشورهای عضو مجمع عمومی سازمان ملل، پذیرفتند تا روزی را برای حفاظت از لایه ازن نامگذاری کنند که به این ترتیب 16 سپتامبر (25 شهریور) را به عنوان روز جهانی حفاظت از لایه ازن تعیین کردند و کشورها متعهد به کاهش گازهای مخرب لایه ازن شدند.
کارشناسان معتقدند اگر کشورهای عضو کنوانسیون وین و پروتکل مونترال به تعهدات خود عمل کنند و مصرف مواد مخرب لایه ازن را طبق برنامه زمان‌بندی شده حذف کنند، چرخه طبیعی تشکیل ازن به حالت طبیعی خود بر می‌گردد و حفره لایه ازن ترمیم می ‌شود، البته در شرایط مناسب و مساعد دست کم 50 سال طول می‌کشد تا این حفره‌ ترمیم شود.

کارشناس مسئول بخش قوانین و مقررات دفتر حفاظت از لایه ازن گفت: فعالیت‌های دفتر حفاظت از لایه ازن به نمایندگی سازمان حفاظت محیط زیست در پنج محور کلی تغییر خط تولید کارخانه‌ها و حذف فیزیکی، بخش قوانین و مقررات کنترلی، آموزش و تنویر افکار عمومی، پایش و نظارت و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خلاصه می‌شود.

مریم حسنی افزود: در بخش حذف فیزیکی که شامل حذف مواد مخرب لایه ازن در بخش‌های مختلف مصرف‌کننده است، از ابتدای فعالیت دفتر حفاظت از لایه ازن 9 هزار و 800 تن از مواد مخرب لایه ازن را حذف کردیم در واقع در فاز نخست موفق به حذف این میزان شدیم، فعالیت دفتر از سال 1373 آغاز شد اما برای اینکه بر اساس پروتکل مونترال پروژه‌ای تصویب شود باید بر اساس یک سری بررسی‌های انجام شده پیش رود که تا حدودی زمان بر است.

وی ادامه داد: به عنوان مثال یک واحد صنعتی را در نظر بگیرید که پس از مناقصه، حداقل دو سال زمان لازم دارد، تجهیزات مناسب برای آن تهیه، نصب و راه اندازی شود و بعد به مرحله تولید برسد تا بتوانیم بگوییم که این واحد این مقدار گاز مخرب لایه ازن را حذف کرده است.

حسنی اظهار داشت: در مجموع دستاوردهای حاصل از اجرای طرح‌ها و پروژه ‌های مصوب تحت پروتکل مونترال در کشور تجهیز و تغییر خط تولید هزار و 378 واحد تولیدی و خدماتی است که به حذف حدود 9 هزار و 800 تن از مواد مخرب لایه ازن مشتمل بر کلروفلوروکربن‌ها، تتراکلرید کربن و هیدروکلروفلوروکربن‌ها منجر شد.

وی گفت: اکنون فاز یکم این پروژه تمام شده و  وارد فاز دوم مدیریت حذف هیدروکلروفلوروکربن ‌ها شده‌ایم، در این فاز تعهدی که برای ما تصویب شده این است که باید حدود دو هزار تن دیگر مواد مخرب لایه ازن را حذف کنیم که که اجرای آن را با همکاری سازمان‌ها و نهادهای ملی و آژانس‌های بین‌المللی پروتکل مونترال آغاز کردیم که قرار است این میزان تا سال 2023 حذف شود البته انتظار داریم که تا آن زمان، میزان حذف ما به مقادیر بالاتری برسد، این میزان حذف علاوه بر آن 9 هزار و 800 تنی است که که هفتاد و هفتمین کمیته پروتکل مونترال به تصویب رسید.

کارشناس مسئول بخش قوانین و مقررات دفتر حفاظت از لایه ازن تاکید کرد: البته در فاز دوم فعالیت ما فقط حذف این مقدار نیست بلکه برگزاری کارگاه‌های آموزشی مختلف، اعمال یک سری قوانین و مقررات متناسب با شرایط سال و تقویت نظارت بر واحدهایی که تبدیل شدند نیز جزو وظایف ما در سند فاز دوم پروژه است.

وی درباره کمک کشورهای پیشرفته به کشورهای در حال توسعه گفت: بر اساس پروتکل مونترال باید کشورهای پیشرفته به کشورهای در حال توسعه کمک کنند، در واقع کشورهای در حال توسعه مانند ایران جزو کشورهای بند 5 پروتکل مونترال به حساب می‌آیند و کشورهای توسعه‌یافته متعهد هستند که 10 سال زودتر فعالیت‌های حذف خود را شروع کنند و از طرفی در صندوق چند جانبه پروتکل مونترال که منابع مالی کشورهای مختلف در آن جمع‌آوری می‌شود باید به کشورهای در حال توسعه به صورت اهدایی در چارچوب تجهیزات سازگار با لایه ازن اعتبار داده شود که این کار انجام می‌شود.

حسنی افزود: در ایران نیز از همان ابتدای فعالیت با توجه به شرایط کشور و بر اساس میزان مصرفی که داشتیم، منابع مالی خوبی دریافت کردیم و به واحدهای تولیدی و خدماتی ارائه دادیم تا در چارچوب تجهیزات خط تولید خود را تبدیل کنند.

وی ادامه داد: این منابع به 122 واحد یخچال‌سازی، 66 واحد مونتاژ یخچال، 595 بخش تعمیرگاه‌ یخچال، 454 بخش تعمیرگاه‌ کولر خودرو، 47 بخش اسفنج‌سازی و افشانه ‌های تنفسی مواد مخرب لایه ازن داده شد تا تجهیزات خود را سازگار با لایه ازن تغییر دهند.

وی درباره وضعیت دیگر کشورها در راستای عمل به تعهدات خود گفت: یکی از محورهای فعالیت ما، همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است که بر این اساس سالانه نشست‌های جهانی و منطقه‌ای برگزار می‌شود که طی آنها برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (یونپ) وضعیت تعهدات کشورها را بررسی می‌کند و اگر مشکل یا تناقضی باشد اعلام می‌کند، طبق مشاهدات و گزارش‌های نمایندگان حاضر در این نشست‌ها، کشورها همگام با یکدیگر پیش می‌روند چون منابع مالی اهدایی که به کشورها داده می‌شود در گرو اجرای تعهداتشان است.

کارشناس مسئول بخش قوانین و مقررات دفتر حفاظت از لایه ازن تاکید کرد: در واقع طبق بند 7 پروتکل مونترال کشورها موظف هستند که سالانه آمار مصرف، تولید و واردات خود را به پروتکل مونترال و دبیرخانه ازن ارائه دهند که این نشان می‌دهد کشورها به تعهداتش عمل می‌کنند یا خیر.

وی درباره روند فعلی ترمیم لایه ازن نیز توضیح داد: بر اساس آخرین اطلاعات ارائه شده از سوی محققان فعال تحت پروتکل مونترال در سال 2018، بخش‌هایی از لایه ازن به میزان یک تا سه درصد در هر دهه ترمیم یافته است، آنها همچنین پیش‌بینی کردند که تا سال 2030، در بخش‌هایی از نیمکره شمالی ترمیم کامل صورت گیرد و در نیمکره جنوبی و مناطق جنوبی‌تر در همان سالها و پس از آن، ترمیم به سطح قابل ملاحظه‌ای برسد.