بزرگنمايي:

راه ترقی - دیپلماسی ایرانی / متن پیش رو در دیپلماسی ایرانی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
الیژا مگنایر| عراق به دلیل موضع گیری خاص آن از بعد از حمله ایالات متحده در سال 2003 به عنوان یک متحد برای ایالات متحده و ایران، شرایط خاص و ویژه ای دارد. عادل عبدالمهدی، نخست وزیر این کشور، سعی دارد که تعادل در میان همه متحدان و همسایگان در عراق را حفظ و از تبدیل شدن آن به میدان نبرد درگیری های ایالات متحده یا عربستان سعودی با ایران جلوگیری کند.
در همین حال، به رغم تلاش های مقامات در بغداد، وخامت شرایط اقتصادی در داخل عراق این کشور را به سمت وضعیتی قابل مقایسه با تجربه «بهار عربی» در کشورهای خاورمیانه سوق داده است. قیام های داخلی در اعتراض به مشکلاتی همچون نبود فرصت شغلی و فساد شدید که به دستمایه ای برای عناصر خارجی برای تغییر نظام تبدیل شدند. نمونه این اتفاق از سال 2011 تا کنون در سوریه در جریان بوده است. دولت عراق باور دارد که کشورهای خارجی و منطقه ای از خواسته های قابل قبول مردم در جهت پیشبرد دستورکار خود با عواقب ناگوار سوء استفاده می کنند.
منابع آگاه از دفتر نخست وزیر عراق گفته اند: «تظاهرات های اخیر از چند ماه قبل برنامه ریزی شده بودند. بغداد در تلاش بود تا اوضاع کشور را به ویژه در ارتباط با مطالبات مشروع مردمی سامان دهد. نخست وزیر نظام فاسدی که از سال 2003 شکل گرفته را از دولت های پیشین به ارث برده است. سیاستمداران فاسد صدها میلیارد دلار از سرمایه کشور را به جیب زده اند. جنگ علیه تروریسم علاوه بر از بین بردن منابع عراق، این کشور را به دریافت وام های میلیاردی برای بازسازی نیروهای امنیتی و سایر نیازهای اساسی مجبور کرد.» او در ادامه به این مساله اشاره کرد که تظاهرات اخیر قرار بوده صلح آمیز و مشروع باشند چراکه ابراز نارضایتی، نگرانی و ناامیدی حق مردم به شمار می روند، اما سیر وقایع نشان دادند که برخی از تظاهرات با هدف ایجاد هرج و مرج در کشور هستند و این سوال را پیش آوردند که چه کسی از بی نظمی در عراق سود می برد؟
ناآرامی ها در شهرهای عراق با تلاش برای ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران همزمان بوده است. منابع متعددی معتقدند که این صرفا یک همزمانی اتفاقی نیست. به گفته این منابع، سلیمانی در زمان انتخاب رهبران کلیدی عراق در این کشور بوده و نفوذ زیادی دارد و ظاهرا آنهایی که پشت ناآرامی های اخیر بوده اند تصور می کردند حذف سلیمانی به آشفتگی بین عراق و ایران می انجامد و فرصت یک کودتای نظامی تحت تاثیر نیروهای خارجی، احتمالا عربستان سعودی و ایالات متحده، را در عراق فراهم می آورد.
تصمیمات اخیر عبدالمهدی به اختلافات جدی بین او و آمریکایی ها انجامیده است. نخست وزیر عراق اسرائیل را مسئول تخریب 5 انبار نیروهای امنیتی عراق، حشد الشعبی و کشته شدن یک فرمانده در مرزهای عراق و سوریه دانسته و به رغم مخالفت سفارت آمریکا در بغداد، گذرگاه القائم بین عراق و سوریه را بازگشایی و حتی با خرید سامانه دفاع هوایی اس-400 و سایر سخت افزارهای نظامی از روسیه ابراز تمایل کرده است. عبدالمهدی با چین برای بازسازی زیرساخت های اساسی در ازای نفت توافق و مسئولیت ساخت یک نیروگاه 284 میلیون دلاری را به جای آمریکایی ها به یک شرکت آلمانی واگذار کرده است. نخست وزیر عراق همچنین از عمل به تحریم های ایالات متحده علیه ایران خودداری کرده است و هنوز از کشور همسایه برق می خرد. او همچنین «معامله قرن» پیشنهادی واشنگتن را برای حل مشکلات اسرائیل و فلسطین رد کرده و سعی دارد بین ایران و عربستان میانجی گری کند.
مقامات آمریکایی پیشتر نارضایتی خود را از سیاست های عبدالمهدی ابراز کرده اند. آمریکایی ها فکر می کنند که ناتوانی آنها در نفوذ در عراق به معنای پیروزی برای ایران است؛ اما این هدفی نیست که نخست وزیر عراق برای تحقق آن تلاش می کند. عبدالمهدی حقیقتا سعی دارد عراق را از جنگ ایالات متحده و ایران دور نگاه دارد، اما در این زمینه با مشکلات جدی مواجه است.
در تظاهرات اخیر، مردمی که خواسته های مشروع داشتند در خیابان ها و در به اشتراک گذاری نارضایتی خود در فضای مجازی تنها نبودند. بیشتر هشتگ ها در رسانه های اجتماعی به سعودی ها مربوط می شدند مبنی بر اینکه سفر عبدالمهدی به عربستان در تلاش برای میانجی گری بین ریاض و تهران، او را از تلاش های سعودی ها برای تغییر نظام در عراق مصون نداشته است. در حقیقت، همسایگان عراق به نخست وزیر نشان دادند که سالم ترین روابط او با کشورهای همسایه، با ایران است. حتی با اینکه پرچم ایران تنها پرچمی بود که در جریان تظاهرات در عراق به آتش کشیده شد، باز هم تهران علیه عبدالمهدی مشغول توطئه چینی نشد.
شرایط بحرانی اقتصادی خاورمیانه را در معرض ناآرامی قرار می دهد. بیشتر کشورها به دلیل تحریم های ایالات متحده علیه ایران و هزینه های کلان مالی تسلیحات آمریکا دچار رنج هستند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، سعی دارد جیب کشورهای عربی را خالی کند و برای این منظور از ایران استفاده می کند. جنگ سعودی ها در یمن نیز یکی دیگر از عوامل بی ثبات کننده در خاورمیانه است و تنش و درگیری زیادی ایجاد می کند.
پیشروی عراق به سمت بی ثباتی ظاهرا یکی از جنبه های جنگ چند بعدی ایالات متحده علیه ایران است. ایالات متحده به حمایت و اتحاد کشورهای عربی برای پیشبرد برنامه های خود نیاز دارد. عراق مطابق خواسته های ایالات متحده عمل نمی کند. پارلمان عراق و احزاب سیاسی آن نماینده اکثریت مردم هستند و از این رو، تغییر نظام در این کشور بعید به نظر می رسد؛ اما کشورهای همسایه عراق و ایالات متحده به بهره برداری از نارضایتی های داخلی ادامه خواهند داد. هنوز مشخص نیست که آیا عبدالمهدی قدرت حفظ ثبات در عراق را دارد یا خیر. آنچه مشخص است این است که تنش های بین آمریکا و ایران هیچ کشوری را در خاورمیانه آرام نمی گذارد.
*زیرو هج ترجمه طلا تسلیمی