بزرگنمايي:

راه ترقی- روزنامه ایران در این گزارش به ارزیابی اساتید دانشگاه از سخنان روحانی پرداخت که در گزیده ای از آن آمده است: آنجا که او با سابقه چندین دور حضور در مجلس، دبیری شورای عالی امنیت ملی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و ریاست جمهوری، از نبود استراتژی واحد و مورد اجماع درباره مسائل کلان کشور گفت و اتفاقاً ناظر بر اهمیت این موضوع و آسیب‌های مترتب بر آن بود که از جامعه دانشگاهی کشور خواست ورود و نقش‌آفرینی بیشتری در این باره داشته باشند. روحانی با بیان اینکه از دانشگاه‌ها می‌خواهم در همه مسائل روز اعم از علمی و اقتصادی، با ارائه نظرات کارشناسانه خود دولت را یاری دهند، تأکید کرد: ده‌ها مورد داریم که دانشگاه‌ها باید به عنوان مسائل مهم و استراتژیک وارد شوند و اگر با راهکارهای ارائه شده برای موضوعاتی که بیش از 40 سال است راجع به آنها بحث می‌کنیم به نتیجه نرسیدیم، باید همه‌پرسی کنیم.

این سخن در حقیقت معطوف به موارد  متعددی است که روحانی یک مورد آن  را سیاست خارجی و معلوم نبودن راهبرد کشور در مواجهه با دنیای پیرامون با رویکرد تعاملی یا تقابلی دانست. از این دست موارد می‌توان به مشکلاتی اشاره کرد که چه بسا 20 سال یا 30 سال از طرح موضوع آنها گذشته ولی به دلیل نبودن همان اجماع داخلی  یا نداشتن راهبرد مشخص درباره آنها، نه تنها حل نشده‌اند بلکه بزرگ‌تر شده و حالا حل و فصل آنها چه بسا هزینه‌های بیشتری را می‌طلبند. بحران آب، وضعیت صندوق‌های بازنشستگی، بحران زیست محیطی و ریزگردها، اتکای بودجه به نفت، هدفمندی یارانه‌ها، نظام بانکی، نظام انتخاباتی، موازی کاری‌های تعبیه شده در قانون اساسی، تداخل وظایف نهادها و... از جمله مواردی است که با وجود اذعان به مشکلاتی در آن حوزه‌ها اما عملاً تصمیم‌گیری بموقعی معطوف به حل آنها نشده و حالا با انباشته شدن تبعات آن و تقاضاهای جدید، چاره‌جویی‌ها را سخت‌تر کرده است. در حقیقت حالا رئیس جمهوری از جامعه دانشگاهی به اعتبار امتیاز فکری و کارشناسی‌شان استمداد طلبیده که حضور پررنگ‌تری در بیان نقطه نظرات و دیدگاه‌های خود ناظر بر چاره‌اندیشی درباره مسائل کلان کشور داشته باشند تا شاید با میدانداری دانشگاهیان فضای سیاسی کشور از بحث‌های جناحی به سمت نگاه‌های کارشناسی و آینده‌نگر سوق پیدا کند. همه‌پرسی به عنوان یکی از ابزارهای قانون اساسی برای حاکم کردن رأی مردم هم آنجا معنا پیدا می‌کند  که ابتدا دیدگاه‌های کارشناسی مختلف در مورد موضوع محل اختلاف آزادانه در معرض دید و ارزیابی مردم قرار داشته باشد. اما چرا طرح رفراندوم همواره با گارد بسته و واکنش‌های تند و تیز برخی جریان‌های سیاسی درون حاکمیت روبه‌رو می‌شود؟ موانع نقش آفرینی اساتید دانشگاه در مسائل استراتژیک کشور چیست؟ نیلی احمدآبادی رئیس دانشگاه تهران، رحیم ابوالحسنی و صادق زیبا کلام اساتید علوم سیاسی به این سؤال‌ها پاسخ می‌دهند.

محمود نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران: دانشگاه توان حل مشکلات کشور را دارد
رئیس جمهوری در جمع دانشگاهیان از آنان خواستند که با اعلام نظر کارشناسانه خود به دولت کمک کنند. به عنوان رئیس دانشگاه تهران، جامعه دانشگاهی کشور چقدر در این راستا اقدام کرده و اساساً درخواست آقای روحانی ناظر به چه مواردی است؟
دانشگاه‌ها مدت‌هاست که اعلام آمادگی کرده‌اند و فکر می‌کنم در حال حاضر نیز جامعه دانشگاهی به شیوه‌های مختلف به دولت کمک می‌کند. اگر منظور از دولت همه نهادها و سازمان‌های اجرایی است، ما به شیوه‌های مختلف و در قالب پژوهش‌ها و رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها این کمک را انجام می‌دهیم.

اما اگر موضوع مورد نظر آقای رئیس جمهور، مسائل کلان کشور است که بیشتر شامل مسائل راهبردی و فوریت‌دار می‌شود، پیشنهاد دانشگاه‌ها، خوشه‌های فکری است. تاکنون چند خوشه فکری در دانشگاه‌های سطح یک کشور شکل گرفته که در مورد اقتصاد کلان، ارتباطات و سرمایه اجتماعی تحقیق می‌کنند و پیشنهادات متعددی هم در این زمینه به دولت داده شده است. موضوع سیلاب فروردین و یا آتش‌سوزی پلاسکو را در جریان هستید که با حکم رئیس جمهوری کمیته‌ای برای بررسی آن تشکیل شد. در مورد پلاسکو به نتیجه رسیدیم و درخصوص سیلاب هم در حال تکمیل تحقیقات هستیم. دانشگاه‌ها آمادگی دارند که در قالب گفت‌وگو و سمینار هر موضوعی را که دولت فکر می‌کند دانشگاه‌ها باید و می‌توانند به آن بپردازند، مورد بحث قرار دهند.   برای اینکه یک موضوع مورد بحث قرار بگیرد باید قبل از همه روی آن کار شود، فکر و تحقیق شده باشد و مطالعات علمی دقیق  روی آن صورت بگیرد. بیشترین شیوه مطالعات و بررسی و پژوهش‌ ها در دانشگاه‌ها در قالب رساله‌ها و پایان‌نامه‌هاست. من خدمت رئیس جمهور هم گفتم که ما باید شیوه‌ای را در ایران پیاده کنیم که موضوع رساله‌ها و پایان‌نامه‌های ما، موضوعات مورد توجه و تقاضای دولت باشد. با شیوه فعلی، لزوماً ارتباط تنگاتنگی بین موضوع رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها و نیازهای کشور وجود ندارد؛ نه اینکه نباشد. به طور مثال در مورد سیلاب در طول 40 سال، بیش از 4 هزار رساله از سوی دانشگاه‌ها تهیه شد، اما نتیجه آن چه بود؟ ما باید شیوه‌ای پیش‌بینی کنیم که بهره‌برداری خوبی از آن انجام شود. ما با وزارت علوم در حال ارائه پیشنهادی هستیم که رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها در جهت نیازهای کشور دنبال شود و هر پایان‌نامه و رساله‌ای که بخواهد دنبال شود موضوعش در اولویت نیازهای کشور چه در جهت توسعه و چه در جهت رفع مشکلات باشد.

رحیم ابوالحسنی، استاد علوم سیاسی: رفراندوم را از مسائل اجتماعی آغاز کنیم
آیا شما قبول دارید که ما در رسیدن به نظر مشترک بر سر مسائل اساسی در طول 40 سال گذشته مشکل داشته‌ایم؟ به عبارتی آیا این سخن رئیس جمهوری را که نتوانستیم برخی مسائل را بین خودمان تعیین تکلیف کنیم قبول دارید؟
تفاوت گفتمان و رویکرد و سلیقه همواره در جامعه وجود دارد و انکار آن انکار یک واقعیت مسلم انسانی و بشری است. در جامعه نمی‌شود همه افراد یک تفکر و دیدگاه داشته باشند و باید پذیرفت که جامعه متشکل از گروه‌ها، گفتمان‌ها و سلیقه‌های متفاوتی است که راهکارهای متفاوتی هم برای مسائل دارند. نه در ایران و نه در هیچ کجای دیگر هم امکان اینکه اینها یکی شوند وجود نداشته و نخواهد داشت. کما اینکه اختلاف خودش موجب رشد جامعه می‌شود. مشروط به اینکه ما این تفاوت‌ها را به رسمیت بشناسیم و قبول کنیم جامعه یک موجودیت متکثر دارد.

در نظام‌های سیاسی دیگر که در دنیا قدرتمند و مستحکم شناخته می‌شوند، مسیر این اجماع چگونه است و آنها چطور از تکثر جامعه به وحدت نظر برای مدیریت کشور می‌رسند؟
مهم این است که مشخص شود حَکَم بین این گرایش‌ها و دستجات چگونه تعیین شود و چه کسی باشد. این است که تعیین می‌کند اجماع در جامعه صورت پذیر است یا خیر؟ اصل 56 قانون اساسی ما حاکمیت را متعلق به ملت می‌داند و مردم باید قضاوت کنند. راه قضاوت مردم هم انتخابات است و آنجاست که حکم می‌دهند. فرق ما با کشورهای پیشرفته در همین مسأله یعنی نظام انتخابات است. در آن کشورها نظام انتخاباتی و سیاسی به گونه‌ای است که نقطه ثقل اجماع بر سر مسائل مختلف است و شفافیت و آزادی هم طوری است که جامعه این نقطه ثقل را قبول می‌کند. در یک نظام انتخاباتی دموکراتیک گفتمان و نظر مسلط در جامعه بر قوای مختلف سلطه پیدا می‌کند و البته اقلیت هم می‌توانند آن را زیر سؤال ببرند و نقد وارد کنند و این چرخه مرتب تکرار می‌شود. یعنی بخش‌های مختلف گفتمانی جامعه به نسبت خودش در حاکمیت بازتاب پیدا می‌کند و نماینده واقعی خواهد داشت. در همین نظام‌ها هم وقتی شکاف در نظرات عمومی جدی باشد فارغ از آن سازوکار مرتب و مستمر انتخاباتی، بحث رفراندوم و همه‌پرسی مطرح می‌شود.

صادق زیباکلام: دانشگاه همیشه راه حل دارد
خواسته آقای روحانی ناظر بر چه مسائلی است و دانشگاه چطور می‌تواند در این زمینه‌ها نقش آفرینی کند؟
اصل سخن آقای روحانی درست است که دانشگاه‌ها باید درباره مسائل کشور اظهار نظر بکنند. اما سؤال این است که چرا شور و حرارتی که در سال‌های نخست انقلاب در دانشگاه‌ها بود، امروز دیده نمی‌شود. آقای روحانی باید به این هم توجه کنند که چرا اساتید دانشگاه‌ها مانند گذشته در مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دخالت نمی‌کنند.

صحبت درباره سیطره مؤسسه‌های آموزشی بر آموزش و پرورش، امنیتی نیست، اما متخصصان در این زمینه‌هم حرف نمی‌زنند.
در این زمینه‌ها هم صحبت می‌شود، اما مسأله این است که نگرانی‌های سیاسی و امنیتی، اشکال اول است. اشکال دوم اینکه در جامعه ما حرف دانشگاهیان و متخصصان خریدار ندارد. به این معنی که حاکمیت، سیاست‌های خود را اجرا می‌کند و برایش مهم نیست که متخصصان چه می‌گویند. در حالی که دیدگاه دانشگاه باید معتبر باشد.