بزرگنمايي:

راه ترقی - آرمان ملی / متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
دیرزمانی از بازگشت رئیس‌جمهور از سفر نیویورک و موج ناامیدی‌ها از کمرنگ‌تر شدن احتمال رفع تحریم‌ها نگذشته اما استقامت و دیپلماسی فعال ایران سبب شده تا کشورهایی که برجام را توافقی لازم برای صلح جهانی می‌دانند، تلاش کنند تا به هر نحو ممکن این توافق بین‌المللی را زنده نگه دارند. پیشتر ژاپن و فرانسه هر یک به تنهایی کوشیده بودند تا با ارائه بسته‌ای پیشنهادی به جمهوری اسلامی، مسئولان ایرانی را قانع کنند تا از ادامه روند کاهش تعهدات دست بردارند و به آنچه در برجام متعهد شده‌اند بازگردند اما ناکامی این کشورها در اجرایی کردن طرح‌های پیشنهادی‌شان، تهران را وادار به برداشتن سه گام در راستای کاهش تعهدات برجامی کرد. شواهد موجود نشان می‌دهد توکیو و پاریس به رغم ناکامی در اقناع ایران، هنوز از تلاش دست برنداشته‌اند و این بار تصمیم دارند با ارائه طرحی مشترک از جمهوری اسلامی بخواهند تا در ازای منافع اقتصادی به تعهدات برجامی خود بازگردد. روز یکشنبه شبکه خبری اردوپوینت پاکستان از ارائه طرحی خبر داد که بر اساس آن فرانسه و ژاپن متعهد می‌شوند مبلغ 4/18 میلیارد دلار به ایران برای جبران آسیب ناشی از تحریم پردازند. این کشورها در مقابل از ایران می‌خواهند تا از گام‎های کاهش تعهدات خود عقب بنشیند و به قول آن‌ها به برجام بازگردد؛ طرحی که اجرایی بودن آن با توجه به سوابق طرح‌های قبلی و دلایلی که باعث شکست آن طرح‌ها شد، هنوز در هاله‌ای ابهام قرار دارد.
چرایی ناکامی طرح‌های قبلی
دلیل ناکامی طرح‌هایی را که در گذشته از سوی ژاپن و فرانسه ارائه شد، می‌توان در موضوع «مخالفت آمریکا» خلاصه کرد. ایالات متحده از ابتدای خروج از برجام در اردیبهشت 1397، تصمیم گرفت تا با اتخاذ راهبرد «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی ایران، تهران را به پذیرش محدودیت‌های بیشتر در پرونده هسته‌ای، عقب نشینی در مسأله موشک‌های بالستیک و پایان همکاری‌های منطقه‌ای با محور مقاومت وادارد. در همین راستا کاخ سفید تلاش کرد تا اعمال تحریم‌های جدید از جمله تحریم‌های بی‌سابقه در حوزه نفتی و بانکی، راه ورود ارز به ایران را ببندد و از این طریق گلوی اقتصاد ایران را بفشارد. هدف آمریکا از این اقدام سخت‌تر و پرهزینه‌تر کردن مقاومت برای ایران بود و البته این کشور توانست با مانع تراشی برای صادرات نفت ایران و به تبع آن کاهش جدی فروش نفت، شرایط اقتصادی کشور را در مرز بحران قرار دهد. تلاش اروپا برای دور زدن این تحریم‌ها از طریق اینستکس تا امروز به جایی نرسیده و حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در انگلیس می‌گوید: «تهران دیگر امیدی هم به اینستکس ندارد». از سوی دیگر اما دو کشور ژاپن و فرانسه که از حامیان جدی برجام محسوب می‌شوند، ترجیح دادند با ارائه طرح‌هایی از فروپاشی این توافق جلوگیری کنند. طرح فرانسه که شباهت زیادی به طرح فعلی داشت و بر اساس آن با پرداخت 15 میلیارد دلار به ایران و تضمین فروش نفت، از جمهوری اسلامی می‌خواست که به برجام متعهد بماند، با واکنش مثبت تهران همراه شد. ظریف در فاصله دو روز دو بار به فرانسه سفر کرد و طی مذاکراتی فشرده با پاریس توافقاتی نیز حاصل شد. با این وجود وزارت خزانه‌داری آمریکا با اعطای خط اعتباری 15میلیارد دلاری به ایران مخالفت کرد. حال اما طرح دوباره اعطای خط اعتباری که این بار 4/18 میلیارد دلاری است یا به معنی جلب موافقت آمریکا از سوی توکیو و پاریس است یا این که این طرح را نیز همچون دو طرح قبلی باید شکست دانست.
هراس اروپا از گام چهارم
یکی از دلایلی که اروپا تلاش می‌کند برجام را حفظ کند، هراس سران قاره سبز از گام چهارم کاهش تعهدات ایران است. اروپایی‌ها هشدار داده‌اند که اگر جمهوری اسلامی گام چهارم را بردارد آن‌ها از توافق هسته‌ای 2015 خارج خواهند شد و مسئولیت این خروج را بر عهده ایران می‌دانند. ایران نیز اعلام کرده اروپا در عمل به تعهدات خود برجام ناتوان بوده و تا زمانی که اقدامی عملی از سوی کشورهای عضو برجام صورت نگیرد، بر اساس بند 36 توافق هسته‌ای ایران به کاهش تعهدات خود ادامه خواهد داد؛ اقدامی که خطر فعالسازی مکانیسم ماشه از سوی کشورهای اروپایی عضو برجام را در پی دارد. رئیس دفتر رئیس‌جمهوری ایران گفت: «گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران با بررسی ابعاد مختلف اجرای این طرح از سوی کمیته مربوط در دست بررسی است.» محمود واعظی عصر پنجشنبه 25 مهر در گفت‌وگو با خبرنگاران در حاشیه نشستی در سمنان افزود: «اکنون کمیته‌ای در کشور در حال بررسی اقدام‌های طرف مقابل با اجرای گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای است و اگر خواسته‌های ایران از طرف‌های مقابل محقق نشود، گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای انجام می‌شود.» حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نیز پیشتر از احتمال کاهش بیشتر تعهدات برجامی جمهوری اسلامی خبر داده بود. آقای روحانی گفته بود: «متاسفانه 3 کشور اروپایی پای تعهد خودشان نایستادند و از اردیبهشت سال 98، کاهش تعهدات را آغاز کردیم و در این مسیر گام سوم را نیز که تحول بسیار بزرگی بود برداشته‌ایم ولی اگر آنها به تعهدات‌شان در این فرصت برگردند، می‌توانیم به تعهدات کامل‌ برگردیم و اگر آنها همین مسیر را ادامه دهند گام‌های بعدی را در این زمینه برخواهیم داشت.» سه روز پس از اظهارات روحانی، رئیس دفتر او تأکید کرد: «از کشورهای طرف مقابل به خصوص اروپایی‌ها انتظار می‌رود که نسبت به اجرای تعهدات خود در ارتباط با برجام اقدام کنند.»