بزرگنمايي:

راه ترقی - صبح نو / متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
حسام رضایی| آیا قدرت آمریکا در حال کاسته‌شدن است؟ این سوالی است که ذهن بسیاری از آینده‌پژوهان در حوزه بین‌الملل را به خود مشغول کرده است. درهمین‌باره، جوزف نای، اندیشمند آمریکایی، در کتاب خود با عنوان «آینده قدرت»، با اشاره به همین دغدغه ذهنی، ضمن نامستدل و غیرتاریخی‌خواندن این باور که ایالات متحده همواره سهم چشمگیری از چیرگی و قدرت خواهد داشت و با برشمردن دو بُعد واژه افول(decline) ذیل مفاهیم «مطلق» و «نسبی» تأکید می‌کند: «افول مطلق به‌معنی زوال یا از‌دست‌دادن توانایی استفاده مؤثر از منابع قدرت و افول نسبی است که در آن، منابع قدرت سایر کشورها از منابع قدرت آمریکا بیشتر یا مؤثرتر می‌شود». در گفت‌گو با دکتر فؤاد ایزدی، کارشناس مسائل آمریکا‌، از وی درباره نوع افول ایالات متحده پرسیدم. او چنین پاسخ داد: «آمریکا دچار هر دو نوع افول مطلق و نسبی شده است». ایزدی درباره نشانه‌های افول آمریکا نیز تصریح کرد: «شما هر پرونده‌ای که در غرب آسیا بازمی‌کنید، ازجمله در عراق و سوریه، می‌بینید آمریکایی‌ها در آن دچار شکست شدند. این‌ها همگی نشانه‌های افول آمریکاست». درادامه، مشروح این گفت‌وگو را از نظر خواهید گذراند؛
برخی تحلیلگران دستور دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، مبنی‌بر خروج نیروهای نظامی این کشور از سوریه را نشانه‌ای از تهدید تسلط جهانی ایالات متحده می‌دانند. این تحلیل چقدر به واقعیت نزدیک است؟
قبل از پاسخ به این پرسش، باید اشاره کنم پیش‌ازاین نیز ترامپ خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را مطرح کرده بود؛ اما درعمل هیچ اتفاقی نیفتاد؛ یعنی اعلام خروج کرد؛ اما اگر اتفاقی رخ داده بود، دیگر نیازی نبود برای خروج دوباره باردیگر اعلام کند. بنابراین، باید دید دستور جدید ترامپ، واقعا به خروج منجر خواهد شد یا اینکه درنهایت، تعدادی از نیروهای آمریکایی در سوریه باقی خواهند ماند. پاسخ این پرسش را نمی‌دانیم. اگر بخواهم به پرسش شما بازگردم، باید بگویم وضعیتی که امروز آمریکا به آن دچار است، ناشی از افول این کشور است. ترامپ مردد است که در حوزه سیاست خارجی آمریکا باید چه کند. نوعی تشویش و به‌هم‌ریختگی در رفتار ترامپ در حوزه سیاست خارجی مشهود است. آمریکا در گذشته لزوما این‌طور نبود.
شاید برخی به‌هم‌ریختگی ترامپ را به شخصیت نامتعادل و پیش‌بینی‌نکردنی او نسبت بدهند و نه به کل ساختار سیاسی آمریکا.
اساسا اینکه فردی مانند شخصیت ترامپ رییس‌جمهوری کشوری می‌شود، نشان‌دهنده مشکلات عمیق سیاسی آن کشور است. امروز در آمریکا، انسداد سیاسی وجود دارد؛ یعنی قوه مجریه که در رأس آن ترامپ قرار دارد، با قوه مقننه مدام در حال درگیری است. وضعیت آمریکا در سوریه می‌تواند به‌عنوان یکی از نشانه‌های افول آمریکا قلمداد شود. نشانه دیگری که مسأله افول آمریکا را تأیید می‌کند، این است که سابقا حضور آمریکا در منطقه غرب آسیا به‌طور سنتی بسیار پر‌رنگ بود. اینکه دولت آمریکا در زمان اوباما اعلام می‌کند بشار اسد باید از سوریه برود؛ اما به انجام این خواسته موفق نمی‌شود، این در نوع خود نشانی از افول دارد. این در حالی است که در دهه‌های قبل از آن، شاهد بودیم آمریکایی‌ها در رسیدن به اهداف خود در حوزه سیاست خارجی قدرتمندتر بودند. شما هر پرونده‌ای که در غرب آسیا بازمی‌کنید، ازجمله در عراق و سوریه، می‌بینید آمریکایی‌ها در آن دچار شکست شدند. افزون‌براین، وضعیت هم‌پیمانان آمریکا هم مساعد نیست. عربستان امروز وضعیت بحرانی دارد. دیدن نشانه‌های افول آمریکا، حتی برای کسانی که درک کمی از تحولات منطقه‌ای دارند، بسیار راحت است.
نوع افول آمریکا از نگاه شما چگونه است؟ آیا این افول مطلق است یا نسبی؟
هم مطلق است و هم نسبی. آمریکا پس از جنگ جهانی دوم در همه حوزه‌ها ازجمله اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در دنیا برای خود قدرتی بود و حرف اول را می‌زد؛ چون بعد از آن جنگ، رقبای سنتی آمریکا کم‌و‌بیش جنگ‌زده و گرفتار مشکلات عدیده بودند و نیمی از اقتصاد دنیا دراختیار آمریکا بود؛ در‌حالی‌که الان تقریبا 17درصد اقتصاد دنیا در دست این کشور است. این موضوع نشان‌دهنده افول آمریکا در حوزه اقتصادی است که از نوع «نسبی» است؛ چون تعدادی از رقبای سنتی آمریکا، سر جای خود بازگشته‌اند. همچنین، رقبایی نوظهوری مانند چین موفق شده‌اند جایگاه درخورتوجهی کسب کنند. ناگفته نماند افول آمریکا از نوع «مطلق» نیز محسوب می‌شود؛ چون جایگاه امروز این کشور، سوا از اینکه دارد از رقبایش به‌تدریج عقب می‌افتد، در‌مقایسه‌با وضعیت قبلی خودش هم افول پیدا کرده است.
اکنون که آمریکا مسیر افول را طی می‌کند، چه قدرت‌هایی قابلیت جایگزینی این کشور را به‌عنوان هژمون خواهند داشت؟ البته پیش‌از‌این، باید به این پرسش پاسخ داده شود که جهان آینده آیا جهان تک‌قطبی خواهد بود یا چندقطبی؟
یکی از نهاد‌های اطلاعاتی در آمریکا به این پرسش پاسخ داده است. شورای ملی اطلاعاتی آمریکا، یکی از 17 نهاد اطلاعاتی ایالات متحده، در گزارشی که اخیرا با عنوان «روندهای جهانی 2030» منتشر کرد، صراحتا گفت جهان آینده، جهانی چندقطبی است و این شبکه‌ها و ائتلاف‌ها هستند که در دنیا تأثیرگذار خواهند بود؛ و ضمنا در سال 2030، یعنی 11‌سال دیگر، هژمونی دیگری در جهان وجود نخواهد داشت. شاید بر‌همین‌مبنا بود که رهبر معظم انقلاب چندی پیش از پیچ تاریخی یاد کردند. دفعه قبل که پیچ تاریخی ایجاد شد، جهان اسلام نتوانست جایگاهی در دنیا پیدا کند؛ اما الان به‌شرط تقویت ائتلاف کشورهای اسلامی، موفق خواهد شد. این نکته‌ای است که آمریکایی‌ها متوجه آن شده‌اند؛ به‌همین‌دلیل، در پی ایجاد اختلاف میان مسلمانان هستند.
جایگاه ایران در جهان چندقطبی آینده چگونه تعریف می‌شود؟
تنها کشوری که در جهان چندقطبی آینده می‌تواند در رأس ائتلاف کشورهای اسلامی قرار بگیرد، یعنی یکی از قطب‌های جهان در دهه‌های آینده شود، جمهوری اسلامی ایران است. هیچ کشوری در جهان اسلام واجد چنین ظرفیتی نیست. ایران هم در حوزه منابع طبیعی و هم در حوزه نیروی انسانی توانمند است و جایگاه مهمی دارد. ایران واجد رهبری است که قابلیت رساندن جهان اسلام به جایگاه واقعی خودش در دنیا را دارد. البته یکی از مشکلات کشور که حتی در میان بسیاری از اقشار نخبه و تحصیلکرده جامعه هم وجود دارد، این است که آنان به جایگاه ایران در جهان آینده دقت نمی‌کنند و درگیر مشکلات روزمره‌ای هستند که ممکن است در هر جای دیگر دنیا هم وجود داشته باشد. متأسفانه متوجه نیستند اگر ایران مشکلاتی دارد، بقیه دنیا هم در نوع خود مشکلاتی دارند و اتفاقا مشکلات ایران در بسیاری از حوزه‌ها کمتر است.