بزرگنمايي:

راه ترقی- چند سالی است که گرمایش جهانی و تغییر اقلیم به عنوان یکی از پربحث‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی توجهات جهانی را به خود جلب کرده و کارشناسان مختلف محیط زیست، تاثیرات منفی این پدیده را روی موجودات گیاهی و جانوری بررسی و نسبت به آن هشدار می‌دهند. در چنین شرایطی، در کشور ما نیز مطالعاتی پراکنده در رابطه با اثرات تغییر اقلیم بر سلامت صورت گرفته و البته به نظر می‌رسد اتخاذ سیاست‌های موثر و تصمیمات کاربردی در خصوص سازگاری و جلوگیری از اثرات سوء این پدیده بر سلامت، کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

دکتر حامد محمدی - عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی زنجان و محققی که چند سالی است در حوزه تاثیر تغییر اقلیم روی سلامت مطالعه می‌کند؛ می‌گوید: تغییر اقلیم ناشی از فعالیت‌های انسانی و یکی از نگرانی‌های دهه‌های آینده بشر است. برای همین است که در سال 2015 توافق‌نامه بین‌المللی پاریس به منظور کنترل افزایش دمای کره زمین، به امضای 196 کشور دنیا رسید و هر ساله اجلاس‌های بین‌المللی جهت تدوین اقدامات اجرایی کاهش گازهای گخانه‌ای برگزار می‌شود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با اشاره به اینکه گرمایش جهانی و تغییرات آب و هوایی ناشی از فعالیت‌های بشر یکی از مشکلات عمده زیست محیطی است که در دو دهه اخیر توجه بسیاری از محافل علمی و سیاسی جهان را به خود جلب کرده است، می‌گوید: این تغییرات می‌تواند بر تمامی جوانب زندگی انسان از جمله سلامتی اثرگذار باشد. البته تاثیرات تغییر اقلیم بر سلامتی می‌تواند برحسب شرایط جغرافیایی، توپوگرافی و آسیب پذیری مردم منطقه متفاوت باشد.

کودکان و سالخوردگان در معرض اثرات منفی تغییر اقلیم

محمدی در مورد اثرات منفی تغییر اقلیم بر سلامتی انسان می‌افزاید: تغییرات آب و هوایی و به تبع آن افزایش میانگین دما، سبب افزایش موج گرمایی در تابستان و روزهای کمتر سرد در زمستان می‌شود. افراد حساس به موج گرمایی شامل مبتلایان آسم، بیماران روانی، کودکان، افراد سالخورده، افراد مشغول در مشاغل حرارتی استرس‌زا و بی‌خانمان‌ها، تحت تاثیر این تغییرات قرار می‌گیرند.

تغییر اقلیم و خطر بیماری‌های واگیردار

به گفته این استاد دانشگاه، افزایش دفعات وقوع موج‌های گرمایی، سبب افزایش رطوبت و آلودگی هوای شهرها می‌شود که خود می‌تواند بر سلامت انسان اثرگذار باشد. همچنین وقایعی مانند سیل و خشکسالی که از تبعات تغییرات آب و هوایی است، می‌توانند از راه‌های مختلف بر سلامتی انسان اثرگذار باشند. از دست دادن سرپناه، کاهش تولید مواد غذایی (گرسنگی)، آلودگی منابع آب، افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های واگیردار و آسیب به زیرساخت‌های ارائه خدمات سلامت همگی می‌تواند از اثرات وقایع مربوط به تغییرات آب و هوایی محسوب شوند.

این دکترای سلامت در بلایا و فوریت‌ها، با اشاره به تعدادی از مطالعات صورت‌گرفته در حوزه تغییر اقلیم و سلامتی، می‌گوید: براساس تحقیقی که ما در شهر تهران انجام دادیم، روند تاثیرات پدیده تغییر اقلیم بر مراجعات اورژانس قلبی عروقی و تنفسی در آینده تا سال 2050 را در شهر تهران بررسی کردیم. در حال حاضر هم در مورد اثرات این پدیده روی بیماری‌های منتقله از آب مطالعه‌ای را در دست اقدام داریم.

مطالعات جزیره‌ای در مورد تغییر اقلیم و سلامت انسان

این عضو هیأت علمی دانشگاه ادامه می‌دهد: برای دانشجویان پایان نامه‌هایی را در خصوص تاثیر تغییر اقلیم بر گرد و غبار و همچنین تاثیر تغییر اقلیم بر کمیت و کیفیت آب تعریف کرده‌ایم که تا پایان سال نتایج آن منتشر خواهد شد. البته در بخش سلامت و تغییر اقلیم در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های مختلف کشور مطالعاتی انجام شده و حتی تعدادی پایان‌نامه در حوزه سازگاری با تغییر اقلیم در حال انجام است، اما متأسفانه این مطالعات به شکل جزیزه‌ای است و انسجامی بین آنها وجود ندارد. منطقی است که این پژوهش‌ها به صورت نظام‌مند و یکپارچه انجام شود تا در نهایت امکان استفاده از این پژوهش‌ها در تصمیم‌گیری‌ها و بهبود کیفیت زندگی شهروندان و حفظ سلامتی آنها فراهم شود.

افزایش مراجعات پزشکی در مناطق سردسیر

وی در ادامه با تأکید بر اینکه اثرات تغییر اقلیم با توجه به شرایط جغرافیایی و توپوگرافی مناطق مختلف، می‌تواند متفاوت باشد، می‌گوید: طبق بررسی‌ها، در مناطقی که اقلیمی سرد و کوهستانی دارند، اثرات موج گرمایی شدیدتر است. بنابراین باید روی اثرات سلامتی تغییر اقلیم درمناطق سرد و معتدل بیشتر متمرکز شویم. چون در این نقاط الگوی بارشی از برف به سمت باران در حال تغییر است و چون اقلیم این مناطق سرد بوده مردم در برابر موج گرمایی ناسازگارتر هستند. برای همین هم مراجعات اورژانس برای بیماری‌های قلبی، عروقی در فصل گرم بالا می‌رود و هم آمار تلفات افزایش می‌یابد.

این استاد دانشگاه در ادامه با بیان اینکه پارامترهای اجتماعی، اقتصادی و خصوصیات سن و جنس افراد در تشدید یا تحدید اثرات تغییر اقلیم نقش دارند و با تأکید بر اینکه جوامع و مناطق آسیب‌پذیرتر بیشتر از تغییر اقلیم آسیب می‌پذیرند؛ تصریح می‌کند: تغییر اقلیم روی افراد سالخورده بیشتر تاثیر می‌گذارد. همچنین در مناطقی که شغل اصلی مردم دامپروری و کشاورزی است، اثرات تغییر اقلیم مشهودتر است؛ چون در صورت وقوع خشکسالی ناشی از تغییر اقلیم، مردم کل منابع معیشت و اشتغال خود را از دست می‌دهند، در نتیجه تغییر اقلیم روی زندگی این افراد و به طور غیر مستقیم روی سلامت آنها اثرگذار خواهد بود.

ضرورت شناسایی خطرات تغییر اقلیم بر سلامتی مردم

محمدی با اشاره به ضرورت استخراج آمار و اطلاعات مربوط به تاثیر تغییر اقلیم روی زندگی و سلامت مردم مناطق مختلف ایران تأکید می‌کند: باید خطرات تغییر اقلیم را احصا کنیم و در بازه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت برنامه‌ریزی‌هایی برای مقابله با اثرات منفی این پدیده داشته باشیم. قطعا شناسایی اثرات تغییر اقلیم در نقاط مختلف، در تصمیم‌گیری‌های کلان کشوری از جمله در جانمایی ساخت و سازها، کاربری اراضی، بودجه‌بندی‌ها و ... موثر خواهد بود. حتی لازم است در برنامه‌های توسعه کشور در دوره‌های آتی به داده‌های مربوط به اثرات تغییر اقلیم در سلامت مردم توجه داشته باشیم.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی زنجان در ادامه با اشاره به ضرورت پیش‌بینی تاثیرات تغییر اقلیم بر سلامت، می‌گوید: باید روشن کنیم که تغییر اقلیم چه تاثیری روی سلامت مردم و جامعه دارد؟ برای کاهش اثرات منفی تغییر اقلیم چه اقدامات پیگشیرانه‌ای می‌توان انجام داد؟ بدین منظور باید بتوانیم الگوهای تغییر اقلیم و پارامترهای اقلیمی را در آینده بررسی کنیم و بر مبنای آن بتوانیم پیش‌بینی کنیم که چه اتفاقاتی در سطح ملی و منطقه‌ای در حال وقوع است. سازگاری با این پدیده باید در برنامه‌های درازمدت و کوتاه مدت مد نظر قرار گیرد.

وی می‌افزاید: در حال حاضر برای پیش‌بینی چگونگی تغییرات آب و هوایی در مناطق مختلف کشور از داده‌های تولیدی مرکز توزیع داده‌های IPCC (هیأت بین‌الدولی تغییر اقلیم) استفاده می‌کنیم. لازم است با همکاری سازمان‌های مرتبط زیر نظر سازمان هواشناسی کشور داده‌های آب و هوایی در مقیاس مکانی و زمانی مناسب تولید و در اختیار محققین از جمله پژوهشگران حوزه سلامت برای برآورد با بیماری‌های مرتبط در آینده قرار گیرد.

لزوم اطلاع‌رسانی دقیق پدیده‌های جوی برای بیماران و سالخوردگان

محمدی در بخش پایانی صحبت‌هایش با اشاره به ضرورت اطلاع‌رسانی‌های عمومی در مورد اثرات بهداشتی تغییر اقلیم تأکید می‌کند: عموم مردم باید آموزش‌های لازم را دریافت کنند تا اثرات تغییر اقلیم به حداقل برسد. در صورت احتمال وقوع موج‌های گرمایی و سرمایی و طوفان‌ها و سایر وقایع حدی آب و هوایی، باید سیستم هشدار و اطلاع‌رسانی وجود داشته باشد تا گروه‌های مختلف از جمله بیماران قلبی- عروقی و سالخوردگان بدانند که چه خطراتی در کمین آنها است. تاسیس و راه‌اندازی یک سیستم هشدار مناسب همراه با اطلاع‌رسانی عمومی از ضروریات است که در پیشگیری و کاهش اثرات سوء و در مواجهه با این پدیده موثر و مفید واقع خواهد شد.