بزرگنمايي:

راه ترقی - ابتکار / متن پیش رو در ابتکار منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سرنوشت دلار چه می‌شود؟ مهم‌ترین پرسشی که فعالان اقتصادی با آن روبه‌رو هستند و گاهی اوقات هم معتقدند که نمی‌توان عددی را مشخصا برای آن در نظر گرفت. این در حالی است که اخیرا زمزمه‌های ارز 8 هزارتومانی در بودجه سال 99 به گوش می‌رسد. حالا اینکه دولت بودجه 99 را با دلار 8 هزارتومانی می‌بندد یا خیر مسئله تازه‌ای است که بر سر زبان‌ها افتاده است.
در بودجه سال، فروش نفت و نرخ دلار از جمله مباحثی است که بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. اهمیت این دو نرخ در سال آتی به دلیل فشار تحریم‌ها دوچندان می‌شود. بنابراین باید دید که میزان فروش نفت و درآمد ناشی از آن و همچنین نرخ ارز در سال آتی چه سمت‌وسویی را در پیش می‌گیرد. آنطور که گفته می‌شود احتمالا میزان فروش نفت در بودجه 99 بیش از 500 هزار بشکه نفت در روز لحاظ خواهد شد. طبق گفته‌ها با فروش 500 هزار بشکه نفت در روز می‌توان شاهد ارقام بهتری در لایحه بودجه سال بعد باشیم. البته این ماجرا در حالی است که از ابتدای تدوین لایحه بودجه سال آینده، سازمان برنامه و بودجه مشخص کرده است که تمام درآمد نفتی از بودجه جاری حذف و در مقابل تمام این درآمد به طرح‌های عمرانی اختصاص داده شود. در این صورت هزینه‌های جاری دولت از محل‌های جایگزین مثل پایه‌های مالیاتی جدید و همچنین ساماندهی یارانه‌های پنهان تامین خواهد شد. از سوی دیگر خبرها حاکی از این است که در بودجه سال آینده نرخ ارز 8 هزار تومانی تثبیت خواهد شد. در این راستا آلبرت بغزیان، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص ارز 8 هزار تومانی در بودجه سال 99 به «ابتکار» گفت: امکان این مسئله وجود دارد که دولت ارز را به 8 هزار تومان برساند و این مسئله دور از ذهن نیست. هنگامی که ارز 4200 تومانی به میان آمد فساد گسترده‌ای ایجاد شد، اینکه ارز در بودجه سال 99 در قیمت 8 هزار تومان قیمت‌گذاری شود می‌تواند به کسری بودجه دولت کمک کند و از طرفی دیگر هم رانتی که ایجاد شده بود را به حداقل برساند.
وی در ادامه افزود: بنابراین تثبیت ارز در 8 هزار تومان به ظاهر ایرادی ندارد. این ماجرا زمانی دشوار می‌شود که دولت از طرفی دیگر بخواهد ارز در بازار آزاد که در کانال 11 هزار تومان است را نیز تغییر دهد. به نظر می‌رسد با محدودیت ارزی که در حال حاضر وجود دارد این اتفاق رخ نمی‌دهد و به عبارتی دیگر این فرض منتفی است.
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از صحبت‌هایش به کاهش نرخ ارز در بازار آزاد اشاره کرد و گفت: من معتقدم که کاهش نرخ ارز در بازار آزاد زمانی امکان‌پذیر است که عرضه ارز به صرافی‌ها با نرخ پایین‌تر انجام شود. اکنون ارز در کانال 11 هزار تومان است و کالاها با محدودیتی که در واردات است حدودا با ارز 18 هزار تومان برای واردکننده تمام می‌شود. بنابراین من بعید می‌دانم تصمیم بر کاهش نرخ ارز در بازار آزاد باشد اما همانطور که اشاره کردم حذف ارز 4200 تومانی و تثبیت در کانال 8 هزار تومان امکان‌پذیر است.
این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: ما باید توجه داشته باشیم که یک اقتصاد نمی‌تواند با فروش 100 یا 200 هزار بشکه در روز بچرخد. برای ادامه حیات اقتصاد، یکی از راه‌ها، بالا رفتن نرخ ارز است که همین مسئله باعت افزایش تورم می‌شود. ما باید برای ادامه حیات در یک‌سال آینده فروش نفت را به وضعیت قابل قبولی برسانیم تا بتوانیم اقتصاد را زنده نگه داریم. همانطور که اشاره کردم اینکه بخواهیم اقتصاد را با 100 هزار بشکه بیشتر اداره کنیم صحیح نیست و فعلا شرایط هم فراهم نیست. مگر اینکه دولت نظارت‌های خود را بر احتکار و قیمت‌گذاری کالاها بیشتر کرده و با برنامه‌ریزی کامل و همه‏جانبه عمل کند.
راهی باقی نمانده
پرداخت ارز دولتی از جمله مسائلی بود که از همان ابتدا بسیاری از کارشناسان آن را تنها عاملی برای رانت می‌دانستند و معتقد بودند که این ارز دولتی تاثیری در سبد خرید خانوارها ندارد. این ارز به بسیاری از کالاهای مصرفی تخصیص داده می‌شد، این در حالی است که امروز بسیاری از اقلام از لیست ارز 4200 تومانی حذف شده‌اند و آنطور که شنیده می‌شود تصمیماتی مبنی بر حذف ارز دولتی مطرح شده است. به این ترتیب ظاهراً در بودجه سال آینده نرخ ارز 8000 هزار تومانی تثبیت خواهد شد. اما آیا این اقدام تاثیر مثبتی خواهد داشت یا خیر؟ در این راستا محمد‌قلی‌ یوسفی، اقتصاددان و استاد دانشگاه صحبت خود را با پرسشی آغاز کرد و درخصوص امکان حذف 4200 تومانی به «ابتکار» گفت: اگر دولت این اقدام را عملی نکند چه پیش می‌آید؟ دولت راهی غیر از تثبیت ارز در 8 هزار تومان ندارد، حتی اگر نرخ ارز را تغییر ندهند شرایط حاکم بر کشور ایجاب می‌کند که قیمت‌ها افزایش پیدا کند، به دلیل اینکه ما تولید و سرمایه‌گذاری آنچنانی در کشور نداشته‌ایم، به عبارتی دیگر درختی نکاشته‌ایم که اکنون منتظر ثمره دادنش باشیم.
وی افزود: هنگامی که ما در گذشته به اندازه کافی تولید و یا سرمایه‌گذاری نداشته‌ایم طبیعی است که برای مصرف وابسته به واردات باشیم و افزایش واردات هم یعنی افزایش قیمت دلار.
این اقتصاددان از افزایش نرخ ارز در سال گذشته یاد کرد و با بیان اینکه شرایط اکنون بدتر از آن زمان شده است ادامه داد: ما در سال گذشته تجربه افزایش نرخ ارز را داشته‌ایم. در آن زمان نرخ ارز به 19 هزار تومان رسیده بود. حال نرخ ارز کاهش یافته اما شرایط نه‏تنها از زمانی که ارز 19 هزار تومان بود بهتر نشد بلکه بدتر هم شده است. در آن زمان فشار اقتصادی بسیاری وجود داشت و افزایش نرخ ارز طبیعی بود.
وی اظهار کرد: اکنون همان فشارها وجود دارد و در این شرایط دولت نباید بدون پشتوانه ارزی بودجه‌ای را تنظیم کند، چراکه در غیر این‌صورت فشارها و بحران‌ها به مراتب بیشتر می‌شود. بنابراین دولت برای اینکه بتواند بودجه را تنظیم کند و درآمدی را به دست آورد چاره‌ای جز حذف سوبسیدها، افزایش عوارض، وارد کردن نرخ واقعی در بودجه و... را ندارد. با این شرایطی که در کشور به وجود آمده است باید تغییراتی در نرخ ارز داده شود. اینکه پاسخ دهیم این اقدام خوب است یا خیر؟ باید بگویم که کشور راه دیگری ندارد و اصلا خوب و بدی ماجرا مدنظر نیست. همانند یک بیمار که باید از طریق انواع مختلف داروهای درمانی بهبود یابد و راه دیگری ندارد. ما نباید اجازه می‌دادیم که اقتصاد به این مرحله برسد، نباید رانت ایجاد می‌کردیم و کشور را به این مرحله می‌رساندیم. به بیان روشن‌تر باید از ایجاد بحران‌ها جلوگیری می‌کردیم. متاسفانه در کشور از بحران پیشگیری نمی‌شود و وقتی کارها به هشدار رسید تازه آن زمان به دنبال چاره می‌گردند.