راه ترقی - مهر / امید طهرانی تهیه کننده مجموعه مستند «شبکه» با اشاره به اینکه این مستند نسبت مخاطب با فضای مجازی را روشن می‌کند از نادیده گرفتن مستندهای روایت‌گر و پژوهش‌محور گلایه کرد.
امید طهرانی تهیه کننده مجموعه مستند «شبکه» در رابطه با شکل‌گیری ایده ساخت و انتخاب سوژه این مستند گفت: شبکه سه در رابطه با فضای مجازی قصد تولید یک مستند را داشت از همین رو با برگزاری چند جلسه با رویکردهای شبکه آشنا و در نهایت به تفاهم رسیدیم. خودم هم قبلاً در این زمینه مطالعه و فعالیت‌هایی داشتم و با برگزاری مجموعه جلساتی با پژوهشگران، درختواره موضوعات را طراحی کردیم و پس از تلفیق موضوعات با یکدیگر به 9 عنوان کلی برای تولید رسیدیم.
وی با اشاره به این‌که اکثر فعالیت‌های مرتبط با علوم انسانی، پیوست فضای مجازی دارد، مطرح کرد: اهمیت فضای مجازی و این سوژه با توجه به این‌که مساله روز جهان به شمار می‌رود برای همه محسوس است. عمدتاً فعالیت‌های ما با فضای مجازی مرتبط است و تبیین و تعریف جامع از فضای مجازی مسأله‌ای جدی است که در این مستند تلاش کردیم از دریچه همین مساله به تعریف و تبیین ابعاد مختلف فضای مجازی بپردازیم.
یک مستند کارشناسی با بیش از 9 ماه پژوهش
این تهیه کننده مستند با اشاره به این‌که مجموعه مستند «شبکه» شامل 9 قسمت می‌شود، گفت: این مستند در 2 فاز تولید شده است، فاز اول شامل 5 قسمت در سال 1401 و فاز دوم شامل 4 قسمت در سال 1402 تولید شده است. تولید این مستند فرآیند پژوهشی قابل توجهی داشته است و 6 ماه برای تولید 5 قسمت اول و 3 ماه برای تولید 4 قسمت دوم پژوهش انجام شده است. همچنین در این مدت با پژوهشگران مختلف و مراکز تخصصی مختلف که در این زمینه فعالیت می‌کنند جلسه برگزار کرده و نکات آنها را گردآوری کردیم. همچنین در قالب پیش مصاحبه و مشورت حدود 80 جلسه کارشناسی داشتیم تا به لیستی 25 نفره برای مصاحبه رسیدیم که در نهایت به واسطه محدودیت‌ها با 18 نفر مصاحبه انجام دادیم.
وی در رابطه با موضوعات مستند، عنوان کرد: قسمت اول با موضوع «قدرت و فضای مجازی» آغاز می‌شود که نقش فناوری و شبکه بر مفهوم قدرت را مورد توجه قرار می‌دهد، این موضوع در قسمت‌های دیگر نیز مورد بررسی قرار گرفته است و نسبت فناوری و شبکه با اقتصاد، ارتباطات، هویت، سرگرمی، خانواده، هوش مصنوعی و حکمرانی در سایر قسمت‌ها مورد بررسی واقع شده است. تلاش ما بر این بوده هر موضوع را از دریچه تخصصی آن موضوع در کنار ادعاهای فضای مجازی در رابطه با آن موضوع بررسی کنیم. مثلاً مفهوم ارتباطات به صورت تخصصی در کنار ادعای فضای مجازی مبنی بر گسترش ارتباطات توسط کارشناسان مورد بررسی قرار گرفته است و نتیجه این بررسی‌ها به عنوان جمع بندی در یک قسمت از مجموعه ارائه شده است.

بی رحمی در قبال یک روایت جذاب و پرزحمت
طهرانی با یادآوری این‌که جمع بندی را در قالب روایت ارائه کرده‌اند، راجع به جنس روایت این مستند گفت: به غیر از یک قسمت، همه قسمت‌ها یک شخصیت دارند که راوی داستان است. حضور این راوی برای بهتر شدن قصه ساخته و پرداخته شده نویسنده آن قسمت است البته تمام موارد عنوان شده توسط این شخصیت مبنای پژوهشی دارد. تلاش کردیم روایت اول شخص داشته باشیم چرا که مخاطب ارتباط بهتری با آن برقرار می‌کند.
وی در رابطه با چالش‌های تولید این مستند، ضمن گلایه از بودجه پایینی که برای تولید این مستند در اختیارشان قرار گرفته است، مطرح کرد: خلق روایت و طراحی کاراکتری که متناسب با موضوع هر قسمت باشد و بتوانیم موضوع را از زبان او روایت کنیم کار پرچالش و سختی بود به عنوان مثال برای یک قسمت 12 بار متن را بازنویسی کردیم و در قسمت‌هایی 3 یا 4 مرتبه متن می‌نوشتیم اما خوب نمی‌شد و بعضاً جلسات چند ساعته داشتیم تا شخصیت جدیدی طراحی کنیم. برای ما خیلی مهم بود که روایت قصه گو بوده و برای مخاطب جذاب باشد.
وی با گلایه از نبود توجه کافی به جذابیت روایت در آنتن سیما، گفت: به نظر می‌رسد این مستند به صورتی که شایسته آن است مورد توجه قرار نگرفت و صرفاً به عنوان یک برنامه برای پرکردن کنداکتور به آن نگاه شد در حالی که پخش این مستند در مراکز تخصصی مورد اقبال این محافل قرار گرفته و بحث و گفت‌وگوهای کارشناسی را به دنبال داشته است. همچنین نبود توجه به تولید مستند داستانگو برای مخاطب منجر به دلسردی ما شده و از مدل برخورد آنتن با اینگونه مستندها ناامید و دلخور شدیم.

مخاطب تصمیم می‌گیرد فضای مجازی چه آورده‌ای برایش دارد
طهرانی با اشاره به زمان و انرژی زیادی که صرف ضبط مصاحبه‌ها شده است، گفت: بیشترین فشار روی گروه در وهله اول بحث فشار مالی بود، بعد از آن تولید روایت، کار پرچالشی بود و با گذر از چالش‌های ضبط و مصاحبه، در زمینه‌های تصویربرداری و تدوین چالش قابل توجهی نداشتیم و کارها به خوبی انجام شد.
این مستندساز در پایان درباره دیگر ویژگی این مجموعه گفت: مجموعه مستند «شبکه» تلاشی است برای ایجاد پرسش و سوال در مخاطب که مجدد به ریشه‌های فناوری و ابزاری که در دست ما است، فکر کند و ببیند این فناوری به ما چه می‌دهد و از ما چه می‌گیرد. فضای مجازی هم مشابه هر فناوری دیگری پروتکل رفتاری مختص خود را دارد و سرویس‌هایی به ما ارائه می‌دهد و چیزهایی از ما می‌گیرد لذا باید توجه کنیم چه چیزهایی از ما می‌گیرد و چیزهایی که به ما می‌دهد چه کمکی به زندگی ما می‌کند. تلاش ما بر این بوده مخاطب با این مسائل آشنا شده و خود نسبت به این موارد و استفاده از این ابزار تصمیم بگیرد.