بزرگنمايي:

راه ترقی - ابتکار / متن پیش رو در ابتکار منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
بعد از گران‏شدن بنزین، ناتوانی برخی مردم از پرداخت کرایه‌های تاکسی و تبدیل به آرزو شدن تجربه نشستن روی صندلی‌های نسبتا نرم تاکسی‌های تهران ـ البته به شرط خوش‌‏شانس‌ بودن و به تور افتادن یک خودروی نونوار و نه فرسوده ـ حالا نشستن روی صندلی‌های خشک و استخوانی اتوبوس‌های تهران به لطف مسئولان محقق شده است. با طرحی که مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهر تهران از اجرای پایلوت رزرو صندلی‌ها خبر داده، تهرانی‌ها می‌توانند با پرداخت کرایه‌ بیشتر از اتوبوس‌های عمومی و البته کمتر از کرایه تاکسی‌ها، از فشار جمعیت، بوی عرق، ترمز‌های ناگهانی و روی هم ریختن آدم‌ها، دعواها و بگو‏مگوها و هر آنچه‌ که کرامت و شخصیت انسان را زیر سوال می‌برد، خلاص شوند، البته اگر این طرح بتواند از مرحله پایلوت عبور کند.
داستان گرانی بنزین و گران‏شدن کرایه‌های تاکسی با وجود آنکه مسئولان اصرار دارند که بگویند افزایش قیمت نباید اتفاق بیفتد، مردم را به سوی استفاده از وسایل حمل‏ونقل عمومی گسیل کرده است، هرچند همچنان مصرف بنزین همانند سابق است و نشان می‌دهد که از میزان خودروهای شخصی در حال تردد در خیابان‌ها کاسته نشده است. با این حال اما محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران اولین مسئول در تهران است که بر افتادن بار گرانی بنزین بر دوش مدیریت شهری اذعان کرده و گفته است: «افزایش نرخ سوخت تاثیر مستقیمی بر حمل‏ونقل عمومی تهران دارد، به طوری که با سهمیه‌بندی بنزین بیش از 15 تا 20 در‌صد مسافران اتوبوس و مترو در تهران افرایش داشته‌اند.» با این حال، اما هنوز مشخص نیست که از این میزان رشد، چه سهمی به اتوبوس‌ها تعلق دارد. اتوبوس‌هایی که به گفته محسن هاشمی، با مشکلات بسیاری از جمله فرسودگی، از‏کار‏افتادگی و کمبود ناوگان روبه‌رو است. او در این باره گفته: «ناوگان اتوبوسرانی تهران، طی ده سال گذشته به بیش از 7000 دستگاه رسیده، اما به جای‏ آنکه مطابق برنامه ناوگان اتوبوسرانی 30 درصد افزایش یابد تعداد اتوبوس‌ها به کمتر از 6000 دستگاه کاهش یافته‏ که عمر اتوبوس‌ها نیز از پنج سال به 11 سال رسیده است به نحوی که نیمی از ناوگان فعلی اتوبوسرانی تهران در حال حاضر فرسوده است و روزانه بیش از 300 مورد توقف ناشی از خرابی اتوبوس در تهران رخ می‌دهد که موجب افزایش ترافیک و نارضایتی شهروندان می‌شود.»
با این حال اما از نیمه‌های روز گذشته، خبرگزاری فارس در گفت‌وگو با مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهر تهران از اجرای طرحی به صورت ضمنی در ناوگان اتوبوس‌رانی تهران خبر داد. طرحی که به گفته او، به منظور حل مشکل رشد مسافران اتوبوس‌ طرح شده و قرار است در آذرماه اجرایی شود. براساس این طرح جدید که به DRT معروف است، در ساعتی که اوج ترافیک است، فروش ساعتی صندلی‌های اتوبوس در تهران انجام خواهد شد. به گفته این مقام مسئول قرار است برای این کار، سیستمی طراحی شود که از طریق آن مسافران بتوانند به آسانی صندلی اتوبوس‌ها را بخرند. با این کار، دیگر نشستن روی صندلی‌ها اتوبوس آرزو نیست و برای قاپیدن یک صندلی خالی در اتوبوس نیازی به زرنگی و تیز بودن نیست. تنها نیاز به پول بیشتر در حساب بانکی و درآمد افزون‌تر دارد. اما این طرح که در ابتدا جزئیات آن روشن نبود، سوال‌هایی را نیز در اذهان مطرح کرد. سوال‌هایی از این دست که ساز‏و‏کارهای رایج در حمل‏ونقل شهری در ایران تا چه اندازه برای اجرای این طرح کاری است؟ از آنجا که این طرح قرار است در ساعات شلوغی اجرایی شود، آیا سازوکارهای موجود می‌تواند به اجرای درست این طرح بینجامد و بیشتر به صف‌های عریض و طویل مسافران و شلوغی ایستگاه‌های اتوبوس و بی‌آرتی و گره‏خوردن بیشتر کلاف سر‏در‏گم حمل‏ونقل شهری تهران نینجامد؟ با سازوکار موجود در حمل‏ونقل شهری چطور قرار است مسافری که در ازای پول بیشتر صندلی‌ای را خریداری کرده، بتواند به صندلی خود برسد؟ گرچه که در برخی از کشورها فروش بلیط نشسته و ایستاده در وسایل حمل‏ونقل عمومی رایج است و این اولین تجربه جهان در این رابطه نیست، اما چطور در شرایط موجود در تهران قرار است بر روی این طرح کنترلی وجود داشته باشد؟ در شهری چون تهران که جریمه فردی آن‌چنان معنایی ندارد، آیا قرار است برای برقراری نظم و رعایت حقوق دیگران کنترل‌های دائمی و پلیسی صورت گیرد یا براساس وجدان عمومی که روز‏به‏روز در حال خاموش شدن است، این طرح اجرایی شود؟ اما بخشی از این سوالات با سخنان دیگری که مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهر تهران در رابطه با جزئیات این طرح در گفت‌وگوی دوباره با فارس بیان کرد، پاسخ داده شد.
صندلی اتوبوس‌های درون‏شهری چگونه فروخته می‌شود؟
طرح جدید حمل‏ونقل شهری که از آن تحت عنوان صندلی‏فروشی در اتوبوس یاد شده چیست و چه سازوکاری دارد؟ پیمان سنندجی، مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهر تهران که در ابتدا با اظهاراتی ناقص و محدود فروش صندلی‌های اتوبوس به مسافران درون‏شهری را بر سر زبان‌ها انداخت، درباره این طرح که به اصطلاح DRT نامیده می‌شود، گفته است: «شیوه کار در DRT به این صورت است که مسافران از طریق اپلیکیشنی که روی گوشی خود دارند از وجود چنین سرویسی در مکانی که هستند مطلع می‌شوند و اقدام به پرداخت و رزرو صندلی خود می‌کنند که نرم‌افزار با توجه به حجم تقاضا و همچنین با توجه به تاریخچه تقاضاها در زمان یا مکان‌های خاص مینی‌بوس یا اتوبوس یا ون به مسیر مورد تقاضا اختصاص می‌دهد.» به گفته او، مسافر از طریق اپلیکیشن، ساعات و محل دقیق حرکت را مطلع می‌شود و در زمان سوار‏شدن رسیدی که اپلیکیشن به آن داده است توسط راننده کنترل خواهد شد.»
حرف‌های ضد‏و‏نقیض در طرح‌ دی‏آر‏تی
از دیگر سازوکار اتوبوس‌های دی‌آرتی باید به این نکات مهم اشاره کرد. نکاتی که از میان سخنان سنندجی، مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهر تهران می‌توان بیرون کشید. در حالی او از اجرای طرح دی‌آر‌تی در تهران با استفاده از ظرفیت مازاد ناوگان یا استفاده از وسیله‌های خاص سخن می‌گوید که پیش‏تر مسئولان و اعضای شورای شهر تهران از کمبود بودجه شهرداری برای نوسازی ناوگان در تهران سخن گفته‌اند. محسن هاشمی، رئیس شورای شهر یکی از اینها است که گفته: «‌شهرداری تهران توان افزایش ناوگان را ندارد.» این اظهارات اما در حالی است که مدیر عامل سازمان اتوبوس‌رانی تهران گفته است: «از نکات حائز اهمیت در این طرح این است که وسیله اختصاص‏یافته از خطوط عادی قرض گرفته نمی‌شود؛ بلکه از ظرفیت مازاد یا از وسیله‌های خاص برای این موضوع استفاده می‌شود.» او البته تاکید کرده که: «تلاش می‌کنیم در موقعیت‌های دائمی بیشتر از مینی‌بوس‌های نو استفاده شود.»
نکته دیگر، نحوه رعایت حقوق شهروندانی است که صندلی اتوبوس خریداری کرده‌اند. مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی شهر تهران گفته است: «در این شیوه، مسافر سرپا یا ایستاده وجود ندارد و نرخ کرایه آن نیز تابعی از کرایه‌ سرویس‌های دربستی بوده و دارای مصوبه شورای شهر است.» سنندجی گفته است: «این سیستم به نوعی سیستم دربستی‌های قبلی محسوب می‌شود و به شکل بهینه‌تر خواهد بود و یک گام می‌تواند در مسیر هوشمندسازی شهر باشد. همچنین قیمت اتوبوس‌های DRT از متوسط تاکسی‌های اینترنتی ارزان‌تر خواهد بود و با راحتی بیشتر همراه است، همچنین ترافیک و آلودگی هوا کاهش می‌یابد.»
برخی شنیدن خبر اجرای این طرح را که به گفته سنندجی قرار است به صورت پایلوت در دو مسیر نیایش ـ جنت‏آباد و ونک ـ‌ آزادی اجرایی شود، را به حساب افزایش کرایه‌های اتوبوس‌های عمومی گذاشته‌اند. اتفاقی که پیش‏تر در زمان شهرداری غلامحسین کرباسچی در دهه 70 و در آخرین سال‌های حضور او در ایران رخ داد. اتوبوس‌هایی تندرو که گرچه حرکت‏شان در خیابان‌های شهر دوامی نداشت، اما اجرای طرح‏شان منجر به افزایش کرایه‌های اتوبوس‌های عمومی و اعتراض و شکستن شیشه‌های آنها شد. با این حال، مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی تهران درباره این طرح جدید گفته: «برداشت اگر گران‏شدن اتوبوس‌های فعلی باشد کاملا غلط است.»
شورا مجوزی برای فروش صندلی‏های اتوبوس به شهرداری نداده است
گرچه هنوز طرح صندلی‌های پولی اتوبوس‌ها اجرا نشده، علی اعطا سخنگوی شورای شهر تهران در گفت‌وگو با فارس درباره فروش صندلی اتوبوس شرکت واحد اظهار‏نظر کرده و گفته است: در شرایطی که جامعه از افزایش قیمت بنزین و تبعات آن ملتهب است، مسئولان شهری نباید طرح‌ها و ایده‌هایی مطرح کنند که فضای تبعیض و نابرابری را در ذهن متبادر می‌کند. در بحث فروش یا رزرو صندلی‌های اتوبوس با قیمت بالاتر، شورای شهر تهران و کمیسیون عمران و حمل‏ونقل از چنین تصمیمی مطلع نیست و مجوزی برای فروش یا رزرو صندلی‌های اتوبوس با قیمت بالاتر به شهرداری نداده است. او همچنین افزوده: «با افزایش نرخ بنزین فشار روی حمل‏ونقل عمومی یعنی اتوبوس و مترو زیاد شده است و انتظار این است در این شرایط، به دنبال توسعه ناوگان اتوبوسرانی و مترو باشیم. در حال حاضر انتظار می‌رود شهرداری با پیگیری مصوبه شورای اقتصاد پیگیر افزایش ناوگان باشد؛ چرا که در 6 سال گذشته اتوبوس به تهران تزریق نشده است و اکنون دوای درد حمل‏ونقل تهران، فروشی‏کردن صندلی‌های اتوبوس نیست، بلکه توسعه ناوگان است.»