بزرگنمايي:

راه ترقی - ایسنا / متن پیش رو در ایسنا منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
"شکست برخی از سیاست‌ها، عربستان را بر آن داشته که در محاصره قطر تجدید نظر کند؛ اقدامی که احتمال نزدیک شدن این دو کشور به یکدیگر را افزایش می‌دهد."
سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه (TRT) در گزارشی درباره دلایل عربستان برای پایان دادن به رویکرد خصومت‌آمیزش در قبال قطر و تاثیر آن بر شرایط سیاسی منطقه، به ویژه روابط قطر و امارات که دیگر عضور محاصره‌گر دوحه است، نوشته است: از زمانی که پهپادها و موشک‌ها در ماه سپتامبر به میدان نفتی خریص و تاسیسات نفتی بقیق حمله کردند، ریاض در حال بازنگری در استراتژی و فنون سیاست خارجی خود است. این حملات بی‌سابقه که موتور اقتصادی عربستان را نشانه رفت، موجب شد که ریاض به جای تمرکز بر تهدیدات ساختگی یا اغراق‌شده که برآمده از جنگ اطلاعاتی هستند، برای رسیدگی بهتر به تهدیدات واقعی علیه این کشور تلاش کند.
در همین راستا، رهبری عربستان اقدام برای انزوای دوحه در شرایط کنونی را نسبت به گذشته چندان حیاتی نمی‌داند. این محاصره پیامد مثبت چندانی برای عربستان نداشته و با اینکه تصور پایان یافتن مشکلات ریاض با قطر دشوار است، شاهد اعتدال محسوسی در لفاظی‌ها و سیاست‌های ریاض در قبال دوحه بوده‌ایم.
نشانه‌های موجود حاکی از آن هستند که قطر و عربستان می‌توانند به "درکی تازه" برسند که می‌تواند پیش از پایان سال جاری میلادی به عادی‌سازی مجدد روابط دوجانبه میان این دو کشور بینجامد.
در ماه‌های اخیر، مذاکرات پشت پرده و دیدار مقامات عالی رتبه قطری از عربستان بر بهره‌برداری این دو کشور از این شرایط تازه برای باز کردن درهای مصالحه تاکید داشته است. در آستانه نشست شورای همکاری خلیج فارس که قرار است در روز 10 دسامبر برگزار شود، نشانه‌هایی وجود دارند که بیانگر اقدام مقامات قطری و سعودی در راستای ترمیم روابط هستند.
بسیاری از پژوهشگران تصمیم عربستان برای دعوت از امیر قطر را نشانگر احتمال حل و فصل نزاع خلیج فارس در زمکانی نزدیک می‌دانند.
علاوه بر این، رسانه‌های عربستان و دیگر کشورهای بلوک مخالف قطر (بحرین، مصر و امارات) رقابت‌های جام ملت‌های خلیج فارس در قطر را بدون لحنی خصومت‌آمیز پوشش دادند که این هم می‌تواند نشانه‌ای از ملایم‌تر شدن موضع آن‌ها در قبال قطر باشد.
محل برگزاری نشست شورای همکاری خلیج فارس که در ابتدا قرار بود در امارات برگزار شود، اخیرا به عربستان منتقل شد و این تغییر خوش‌بینی درباره دستیابی به موفقیتی در این نزاع دو و نیم ساله را افزایش داده است.
با توجه به ایجاد فرصتی برای بهبود روابط عربستان و قطر در رقابت‌های جام ملت‌های خلیج فارس و تمایل مقامات سعودی برای جذب سرمایه قطری‌ها در عرضه اولیه سهام آرامکو و بخش‌ها دیگری از چشم‌انداز 2030، سعودی‌ها در ابراز حسن نیت خود نسبت به دوحه اقداماتی واقعی انجام داده‌اند. با این حال پیش از برگزاری نشست شورای همکاری خلیج فارس مشخص نیست که ریاض تا چه حد محاصره دوحه را سست خواهد کرد و امیر قطر در این نشست حضور خواهد یافت یا خیر. همچنین مشخص نیست که کشورهای عضو بلوک مخالف قطر در مقابل این کشور متحد عمل کنند.
شکی نیست که رویکرد، اولویت‌ها، استراتژی و درک ریاض و ابوظبی در این منطقه همیشه همسو نیست. خشونت ماه اوت میان نیروهای تحت حمایت امارات و دولت مستعفی یمن که تحت حمایت عربستان است نیز به این واقعیت ژئوپولیتیک اشاره دارد. بنابراین ممکن است این دو کشور در ماه جاری میلادی نیز رویکردی متفاوت در خصوص دوحه داشته باشند.
به گفته کریستین کوتس اولریچسن، تحلیلگر مسائل خاورمیانه، میزان خصومت ابوظبی با قطر به گونه‌ای بوده که ترمیم آن احتمالا دشوارتر از خصومت عربستان با دوحه است.
دیدگاهی که ابوظبی درباره تهدید قطر دارد تا حد زیادی تحت تاثیر مسائل ایدئولوژیک است در حالی که در خصوص عربستان اینطور نیست. بنابراین دیدگاه‌های متفاوت درباره مواضع قطر و نقش امارات در خاورمیانه ممکن است موجب شود که عربستان و امارات دیگر درباره دوحه هم‌ نظر نباشد.
البته بنا به دو دلیل نباید احتمال پیوستن ابوظبی به ریاض برای آشتی با دوحه را نیز نادیده گرفت.
نخست آن که آمریکا برای مصالحه با قطر به امارات فشار می‌آورد و دوم اینکه سلامت اقتصاد دوبی از محاصره دوحه آسیب دیده و ممکن است موجب شود که رهبری امارات در خصوص روابط با قطر تجدید نظر کند؛ به ویژه با توجه به کاهش خصومت‌ها میان دوحه و ریاض.
فارغ از مساله امارات، نزدیک شدن عربستان و قطر به یکدیگر به خودی خود موفقیتی بزرگ برای کویت خواهد بود. کویت به عنوان کشوری در حاشیه خلیج فارس که از اواسط سال 2017 رهبری اقدامات میانجی‌گرانه را بر عهده داشته، برای حل بحران شورای همکاری خلیج فارس تلاش کرده است. عمان نیز برای کمک به حل و فصل نزاع قطر با کشورهای محاصره‌گر تلاش کرده و از تحولات اخیر در روابط دوحه و ریاض استقبال کرده است.
در صورتی که عربستان روابط اقتصادی و دیپلماتیک خود را با قطر از سر بگیرد، این اقدام را می‌توان تغیر رویه‌ای قابل توجه در سیاست خارجی محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و پدرش دانست. اگر چنین تحولی در نشست همکاری‌های خلیج فارس اتفاق بیفتد، ضروری است که در درک این مساله اتحاد عربستان با واشنگتن و شرایط پیچیده فعلی در منطقه در نظر گرفته شود.
ریاض از حملات آرامکو یاد گرفت که باید تمایل دولت ترامپ و توانایی‌ آن برای حفاظت از عربستان در صورت وقوع چنین حوادثی در آینده را زیر سوال بُرد. به رغم مبالغ هنگفتی که عربستان برای خرید تجهیزات نظامی آمریکا هزینه کرده، ثابت شده است که ریاض همچنان در برابر عوامل خارجی که خواستار تضعیف آن هستند، بسیار آسیب‌پذیر است.
علاوه بر این، حملات 14 سپتامبر ریاض را درباره احتمال واقعی درگیری نظامی آمریکا و ایران که پیامدهایی امنیتی برای عربستان خواهد داشت، نگران می‌کند.
در آخر، تصمیم دونالد ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه در ماه اکتبر که حمله ترکیه به شمال سوریه را در پی داشت، موجب شده که عربستان به این باور برسد که نمی‌توان به کاخ سفید اعتماد کرد و حالا ریاض و دیگر متحدان واشنگتن در حاشیه خلیج فارس نگرانند که قربانی بعدی خیانت ترامپ باشند.
این عوامل در کنار دلایلی دیگر رهبری عربستان را بر آن داشته که در سیاست خارجی خود بازنگری کند. نزدیکی قطر و عربستان در برهه خطرناک کنونی که تلاش برای بازگرداندن اتحاد به شورای همکاری خلیج فارس برای هر شش عضو آن سودمند خواهد بود، بهترین کمک را به منافع ریاض خواهد کرد.
ترجمه غزال حسین خانی