بزرگنمايي:

راه ترقی- با گذشت دو روز از اجلاس سران اسلامی مالزی با حضور سران و نمایندگان بیش از 20 کشور اسلامی و از سوی دیگر تحریم کشورهای نزدیک سعودی، اما تحلیل‌ها و بررسی پیامدهای این نشست همچنان ادامه دارد.
روزنامه الشرق الاوسط در گزارشی با اذعان به عصبانیت محور سعودی از نشست سران اسلامی در مالزی، این نشست را به «مسجد ضرار» تشبیه کرد.
روزنامه الشرق الاوسط سعودی در کنار دیگر رسانه‌های وابسته به ریاض که حملات خود را علیه نشست مالزی با قدرت آغاز کرده‌اند، مدعی شد که این نشست تلاشی برای از میان بردن «روند منظم اقدامات کشورهای اسلامی» است و شخصیت‌های بسیاری از آن به عنوان «نشست ضرار» یاد کرده‌اند.
این عبارت به «مسجد ضرار» در زمان پیامبر اکرم (ص) اشاره دارد که به دست منافقین ساخته شد و محلی برای تفرقه و توطئه علیه اسلام بود و پس از جنگ تبوک به دستور حضرت پیامبر (ص) آتش زده و تخریب شد.
الشرق الاوسط در ادامه مدعی شد که نشست مالزی هیچ خدمتی به امت اسلامی نمی‌کند.
این روزنامه به نقل از «محمد طاهر الاشرفی» رئیس شورای علمای پاکستان نوشت: «این نشست هرگز نشست امت اسلام نخواهد بود و رهبر امت خادم الحرمین ملک سلمان در آن شرکت نکرده، در حالی که عربستان سعودی مرکز امت اسلام است.»
«خالد بن احمد» وزیر خارجه بحرین نیز با تأکید بر لزوم اقدام مشترک ذیل سازمان همکاری اسلامی با طعنه به عدم حضور امیر قطر در نشست شورای همکاری و حضور در نشست مالزی، گفته است: «کدام نشست به مصلحت مردم ما است؟ نشست شورای همکاری در ریاض یا نشست کوچک در یک جایی در جهان؟».
این برای اولین بار است که نشست کشورهای اسلامی خارج از چارچوب «سازمان همکاری اسلامی» برگزار می‌شود. سازمانی که در 52 سال گذشته به جای بررسی و حل مسائل جهان اسلام، به محفلی برای پیشبرد سیاست‌های دولت سعودی تبدیل شده و به تأکید بسیاری تا کنون در حل هیچ از مشکلات دنیای اسلام دستاوردی نداشته است.
با این حال هرچند «ماهاتیر محمد» نخست‌وزیر مالزی در تماس تلفنی با سلمان بن عبدالعزیز به او اطمینان داده بود که نشست کوالالامپور قصد دو تکه کردن سازمان همکاری اسلامی را ندارد اما حضور امیر قطر، رئیس‌جمهور ایران و رئیس‌جمهور ترکیه در این نشست کافی بود تا دولت سعودی را برای ممانعت از حضور دیگر کشورها به خصوص پاکستان در مالزی به تکاپو بیندازد.

نشست مالزی کودتا علیه ریاض بود
روزنامه‌های سعودی «العرب» و «الشرق الاوسط» در گزارش‌هایی که نشانه خشم از نشست مالزی دارد، مدعی شدند که این نشست به منزله کودتایی علیه ریاض و سازمان همکاری اسلامی است که نباید اجازه داد نتایج آن به بار نشیند.
روزنامه‌های سعودی «العرب» و «الشرق الاوسط» به بررسی این اجلاس پرداختند و مدعی شدند که این اجلاس به عنوان یک «فراکسیون اسلامگرای جایگزین که بتواند نقش مخالف سازمان همکاری اسلامی را ایفا کند که عربستان مدیریت آن را بر عهده داد»، نتوانست نگاهها را به خود جلب کند.
العرب با اشاره به اینکه این نشست «کودتایی» علیه سعودی بود، گزارش داد، عدم حضور نخست وزیر پاکستان و رئیس جمهور اندازی، شکستی برای این کودتا بود.
این روزنامه اظهارات «ماهاتیر محمد» نخست وزیر مالزی را با هدف «تکذیب توطئه علیه ریاض» دانست و مدعی شد که این اقدام، «تلاش روشنی برای کاهش خشم سعودی بود که عدم حضور آن، این شائبه را به وجود آورده بود که هدف این اجلاس، به چالش کشیدن نفوذ سعودی است».
العرب ادامه داد: «تلاش ماهاتیر محمد برای تبرّی از هرگونه توطئه یا کودتا، بیانگر فشارهای سنگین سعودی به کشورهایی است که به این نشست دعوت شده بودند تا مانع از تشکیل نهاد جایگزین سازمان همکاری اسلامی شود».
«یوسف العثیمین» دبیر کل سعودی سازمان همکاری اسلامی نیز مدعی شد که به سود جامعه اسلامی نیست که نشستهایی خارج از چارچوب این سازمان برگزار کند و این مسئله «از بین بردن همبستگی اسلامی است... هر گونه تضعیف سازمان همکاری اسلامی، تضعیف اسلام و مسلمین است».
خبرگزاری رسمی سعودی (واس) هم گزارش داد که «سلمان بن عبدالعزیز آل سعود» پادشاه عربستان در تماس تلفنی با ماهاتیر محمد به وی گفته بود که «مسائل مهم اسلامی باید از طریق سازمان همکاری اسلامی بررسی شود که مقر آن در جده است».
«رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه هم بدون اشاره به نام سازمان همکاری اسلامی، مشکل این سازمان را عملگرا نبودن اعلام و تأکید کرد که «اگر ما تا کنون در مسئله فلسطین، هیچ پیشرفتی نداشتیم... و اگر همچنان نمی‌توانیم به خاطر فرقه‌گرایی، به چندپارگی جهان اسلام پایان دهیم به خاطر همین مسئله است».
این روزنامه با بیان اینکه هدف از نشست کوالالامپور به ویژه دیدار امیر قطر با رئیس جمهوری اسلامی ایران، «تحریک عربستان» بوده است، گزارش داد، قطر با وجود اینکه در پی کانال ارتباطی با عربستان سعودی است، ولی در هر مناسبتی، نشان می‌دهد که به «عمق خلیجی» خود هیچ اهمیتی نمی‌دهد، بلکه در پی گسترش روابط با ایران و ترکیه است.

باید پیامدهای نشست «مُضر» مالزی را از بین برد
روزنامه الشرق الاوسط هم به قلم «مشاری الذایدی» که یکی از خبرنگاران سعودی است، گزارش داد، نشست کوالالامپور، طرحی بود که «قبل از اینکه نخستین اقدامات علنی خود را انجام دهد، شکست خورد... هدف آن نیز ایجاد یک نهاد جایگزین سازمان همکاری اسلامی است که کشورهای غیر عربی عضو آن هستند که رهبران متأثر از افکار اسلام سیاسی حکومت آن را در دست دارند».
الذایدی در این مطلب، ضمن حمله به ترکیه، ایران و قطر، می‌نویسد، «مصطفی ورانک» وزیر صنعت و تکنولوژی ترکیه در یک نشست در دوحه -که در ضمن مقدمه‌ نشست کوالالامپور بود- گفت که هدف، هماهنگی ویژه بین کشورهای حاضر در نشست مالزی و ایجاد «یک ائتلاف جدید» است که هدف از این ائتلاف نیز، «همکاری در زمینه رسانه‌ای برای مبارزه با اسلام‌هراسی است».
به گزارش الشرق الاوسط، رئیس جمهوری اسلامی ایران، بسیار شادمان در این نشست به همراه امیر قطر شرکت کرد؛ امیری که در نشست اعراب خلیج فارس در ریاض شرکت نکرد و به آفریقا رفت، ولی در نشست مالزی با روحانی، ابراز همبستگی و اعلام همکاری کرد.
این روزنامه با این ادعا که نشست مالزی برای کشورهای عربی به ویژه کشورهای مخالف ایران و ترکیه، «مضر بود»، گزارش داد، باید تلاش کرد و برآیند این ائتلاف «آسیب‌زننده» را از بین برد. در واقع عربستان، بحرین، امارات و مصر، از این نشست متضرر شدند. لذا باید تمامی مسائل اسلامی از طریق سازمان همکاری اسلامی بررسی شود.

افشاگری اردوغان علیه عربستان سعودی
رئیس‌جمهور ترکیه علت عدم مشارکت نخست‌وزیر پاکستان در نشست مالزی را به تهدیدهای عربستان سعودی علیه وی مربوط دانست.
«رجب طیب اردوغان» جمعه (29 آذر) در مورد اینکه چرا «عمران خان»، نخست‌وزیر پاکستان در نشست کشورهای اسلامی در مالزی شرکت نکرد، گفت که عربستان سعودی او را تهدید کرده است.
رئیس‌جمهور ترکیه در این باره گفت: «عربستان سعودی پاکستان را تهدید کرد که اگر در نشست سران کشورهای اسلامی در مالزی شرکت کند، چهار میلیون کارگر پاکستانی مقیم عربستان را اخراج خواهد کرد و به جای آن‌ها، از کارگران بنگلادشی استفاده خواهد».
اردوغان گفته، عربستان سعودی علاوه بر موضوع کارگران پاکستانی، به اسلام آباد هشدار داده اگر نشست مالزی را تحریم نکند، اموال خود را از بانک مرکزی پاکستان خارج خواهد کرد.

واکنش عربستان به افشاگری اردوغان
سفارت عربستان سعودی در پاکستان، اجلاس سران اسلامی در مالزی را «اجلاس کوچک سران» نامید و اخبار منتشر شده درباره اینکه پاکستان تحت فشار و تهدید عربستان در این اجلاس شرکت نکرده، تکذیب کرد.
سفارت سعودی در اسلام‌آباد در بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور به هیچ عنوان به پاکستان برای عدم شرکت در اجلاس سران اسلامی در مالزی فشار نیاورده و اخبار منتشره در این خصوص نادرست است.
به گزارش وبگاه خبری شبکه «العربیه»، در این بیانیه تاکید شده است: «اخباری شایع شده از سوی برخی طرف‌ها در ارتباط با فشار عربستان بر پاکستان مبنی بر عدم مشارکت این کشور در اجلاس کوچک سران، صحت ندارد».
در این بیانیه آمده است: «تاکید می‌شود که ماهیت روابط برادرانه و قوی میان دو کشور برادر [یعنی عربستان و پاکستان]، اتفاق نظر این دو کشور در ارتباط با موضوع وحدت اسلامی، پاسداری از نقش سازمان همکاری اسلامی، احترام متقابل به سیاست‌ها،‌ استقلال در تصمیم‌گیری که ویژگی اصلی تاریخ روابط مستحکم این دو کشور است، اخبار نادرست را تکذیب می‌کند».

پادشاه سعودی مهاتیر محمد را تهدید کرد
پیش از برگزاری این نشست نیز منابع سعودی از فشارهای ملک سلمان بر نخست وزیر مالزی برای لغو نشست اسلامی در کوالالامپور و تهدید وی خبر داده بودند.
صفحه العهد الجدید در توئیتر فاش کرد که سلمان بن عبدالعزیز بر مهاتیر محمد نخست وزیر مالزی فشار وارد کرد تا نشست اسلامی در کوالالامپور را لغو کند.
بر اساس آنچه این صفحه فاش کرده است، نشست اسلامی مالزی، محمد بن سلمان ولیعهد سعودی را بسیار عصبانی و خشمگین کرده و وی به شیوه‌های مختلف برای به شکست کشاندن آن تلاش کرد به همین سبب از پدرش خواهش کرد با ماهاتیر محمد تماس گرفته و وی را تحت فشار قرار دهد و اگر تسلیم نشد(و نشست را لغو نکرد) وی را تهدید کند، عملا این تماس گرفته شد و هنگامی که نخست وزیر مالزی تسلیم فشارها نشد، پادشاه سعودی به وی گفت اگر نشست سران را لغو نکنید، تو را در فهرست تروریسم قرار خواهیم داد.
العهد الجدید افزود در آغاز تماسی که میان ملک سلمان و مهاتیر محمد انجام شد، مهاتیر به پادشاه سعودی تضمین داد که این نشست از نقش سعودی عبور نخواهد کرد، ولی پادشاه سعودی با برگزاری هر نشست خارج از چارچوب سازمان همکاری اسلامی مخالفت کرد که اینجا بود که مهاتیر محمد با آن مخالفت و بر برگزاری نشست تحت چتر مالزی تاکید کرد.
این صفحه ادامه داد تهدید ملک سلمان به قرار دادن مهاتیر محمد در فهرست تروریسم، هیاهوی بیش نیست و بیانگر تنش و اضطراب شدید در موضع ریاض است.

انتقاد ماهاتیر محمد از عملکرد سازمان همکاری اسلامی
پیش از برگزاری این اجلاس نیز نخست وزیر مالزی، از ناتوانی و ضعف سازمان همکاری اسلامی برای حل مشکلات مسلمانان در جهان انتقاد کرده بود.
 ماهاتیر محمد در مصاحبه اختصاصی با شبکه تلویزیونی الجزیره، در پاسخ به سوالی درباره هدف اجلاس پنج جانبه کوالالامپور گفت: آنچه مسلمانان در سراسر جهان اسلام با آن روبرو هستند، بر کسی پوشیده نیست. این شرایط آن‌ها را به ترک کشورهایشان و مهاجرت به دیگر کشور‌ها وادار می‌کند. علاوه بر این‌ها بعضی از شهر‌ها در جنگ‌هایی که در سوریه و یمن رخ می‌دهد، به طور کامل ویران شدند. باید دلایل این چالش‌ها را که مسلمانان با آن‌ها روبرو هستند، بفهمیم و شاید به راه حل‌هایی بیندیشیم که مانع تکرار آن شود.
ماهاتیر محمد در پاسخ به این سوال که چرا فقط مالزی، اندونزی، پاکستان، قطر و ترکیه به این اجلاس دعوت شده اند؟ افزود: تصمیم گرفتیم برگزاری کنفرانس را به این پنج کشور محدود کنیم، زیرا افزایش تعداد کشور‌های شرکت کننده در کنفرانس مانع تمرکز بر بعضی مسایل خواهد شد. علاوه بر این‌ها می‌خواستیم به درک معقولی درباره چالش‌ها برسیم که بتوانیم با آن‌ها تعامل داشته باشیم. به همین علت، تصمیم گرفتیم ابتدا فقط پنج کشور در این کنفرانس مشارکت کنند. اما به طور طبیعی در نهایت، راه برای حضور دیگر کشور‌ها در آینده باز خواهد بود. البته در صورتی که تلاش‌های ما به نتیجه معقولی برسد. همانطور که گفتم هدف اصلی از مشخص کردن تعداد کشور‌های شرکت کننده در این کنفرانس، تمرکز بر بعضی مسایل است. در ابتدا تصور می‌کردیم مشارکت سه کشور کافی خواهد بود، اما دیدیم بعضی افراد و دولت‌های دیگر، رویکرد‌ها و اندیشه‌های مشترک با ما دارند و به همین علت تصمیم گرفتیم، تعداد کشور‌های شرکت کننده در کنفرانس را افزایش دهیم. ما می‌توانستیم تعداد کشور‌های شرکت کننده در این کنفرانس را افزایش دهیم، اما این کنفرانس گام مقدماتی در مسیر طولانی است. این پنج کشور باید مشکلات موجود را بررسی کنند تا بتوانیم با این مشکلات تعامل داشته باشیم. این پنج کشور با وجود بعضی دشواری‌هایی که دارند از ثبات زیادی برخوردارند. دغدغه ما یافتن کشور‌های باثبات بود. زیرا بررسی هر نوع مسئله‌ای با کشور‌هایی که از بحران‌ها یا بی ثباتی رنج می‌برند، هیچ نتیجه‌ای نخواهد داشت. دشوار است که کشور‌های دیگری را پیدا کنیم که رویکرد و موضع مشابه ما در برابر آنچه جهان اسلام با آن روبروست، داشته باشند. ما به دنبال توسل به نیروی نظامی یا حتی اقتصادی نیستیم، تنها چیزی که به دنبال آن هستیم تفاهم بین کشور‌های اسلامی است که از ثبات نسبی برخوردار هستند و دیدگاه و دغدغه‌های مشترکی در برابر جهان اسلام دارند.
نخست وزیر مالزی در پاسخ به سوالی درباره دعوت از ایران و عربستان خاطر نشان کرد: ما این دو کشور را دعوت کرده بودیم، اما برای آنکه این کنفرانس، پایه‌های محکمی داشته باشد، پنج کشور را در ابتدا در هسته اصلی قرار داریم. ما از ایران و عربستان و بسیاری از دیگر کشور‌ها از جمله مسلمانان روسیه دعوت کردیم، زیرا می‌خواستیم دیدگاه‌های مختلف را بشنویم. اما در نهایت پنج کشور مسئول تصمیم گیری هستند. این کنفرانس ارتباطی به سازمان همکاری اسلامی ندارد. درست است که پنج کشور شرکت کننده در آن، اعضای این سازمان هستند. اما می‌خواستیم کنفرانسی با مشارکت همه کشور‌های عضو این سازمان برگزار کنیم، همه آن‌ها را دعوت می‌کردیم.
 وی خاطر نشان کرد اما برگزاری چنین کنفرانس تمرکز بر هر نوع مسئله‌ای را غیرممکن می‌کند. هر کشوری مشکلات خاص خود را دارد که می‌خواهد آن‌ها را مطرح کند. اما در این کنفرانس پنج جانبه، باید تصمیمات محدودی اتخاذ شود. ما می‌توانیم بر نکات محدودی تمرکز کنیم، به این امید که بتوانیم به ایده‌های مناسب برای تعامل با آن‌ها دست پیدا کنیم. بر اساس تجربیات گذشته، اگر برای کنفرانس بزرگی دعوت می‌کردیم، هر طرفی درگیر سخن گفتن درباره مسایل مختلف می‌شد و نمی‌توانستیم در این صورت، به نتیجه مشخصی دست پیدا کنیم. حتی نمی‌توانستیم این حجم زیاد از مسایل را درک کنیم. مطالبات زیاد به نوبه خود یک مشکل است. ما در درجه اول باید مشکلات اصلی را درک کنیم. اگر به توافق ارزشمندی بین پنج کشور دست پیدا کنیم و بقیه علاقمند باشند می‌توانند بعدا به ما بپیوندند. ولی ما به دنبال حل نهایی و ریشه‌ای همه مشکلات نیستیم. این کنفرانس، فقط مقدمه‌ای برای درک مشکلاتی است که در امت اسلامی در آن قرار دارد. این نخستین کنفرانس است و باید بار دیگر برای بررسی نتایج این کنفرانس و مصوبات آن، تشکیل جلسه دهیم.