بزرگنمايي:

راه ترقی - دیپلماسی ایرانی / متن پیش رو در دیپلماسی ایرانی منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
ساروتوبی تالبوت و مگی تنیس-بروکینگز/ ساعاتی پیش از حمله موشکی ایران به مقر سربازان آمریکایی در عراق، ولادیمیر پوتین به سوریه سفر کرد تا با بشار اسد درباره بحران تنش های فزاینده بین ایالات متحده و ایران گفت و گو کند. روسیه مکررا حمله هوایی آمریکا و ترور سردار قاسم سلیمانی را محکوم کرده است. تصور اینکه رهبران در مسکو سعی دارند از شرایط موجود به نفع خود استفاده کنند، چندان دشوار نیست.
روابط بین ایالات متحده و ایران از زمان آغاز درگیری های سوریه به وخامت گرایید و با خروج دونالد ترامپ از توافق هسته ای 2015 بدتر شده است. به طور همزمان، روابط بین روسیه و ایران از طریق همکاری های نظامی در سوریه نزدیک تر شده است. افزایش نفوذ روسیه در سوریه نشان می دهد که درگیری بین ایالات متحده و ایران می تواند به نفع قدرت و شهرت روسیه در منطقه باشد و به تدریج آن را قادر خواهد ساخت تا از آمریکا تصویر یک متجاوز بی محابا را به نمایش بگذارد و سبب شود بازیگران مطرح منطقه ای و متحدین بین المللی همکاری خود با ایالات متحده را زیر سوال ببرند. در حالی که آمریکا و متحدانش در ناتو خواستار برکناری اسد بودند، روسیه به دولت اسد کمک کرد تا کنترل خود را در سوریه حفظ کند و اکنون که سربازان آمریکایی در حال عقب نشینی از سوریه هستند، اسد و روسیه کنترل خود را تثبیت می کنند. حمایت روسیه از اسد با عنوان تلاشی برای تضعیف منافع ایالات متحده و به دست آوردن نفوذ در خاورمیانه آغاز شد. اکنون 4 سال از آن زمان می گذرد و روسیه پیروزی های متعددی در منطقه به دست آورده که از جمله آنها می توان به دور شدن ترکیه از متحدان ناتو، ایجاد شهرت برای خود به عنوان یک پشتیبان خارجی ارزنده و ظهور به عنوان یک عامل تعیین کننده اشاره کرد که همگی به ضرر ایالات متحده است.
تصمیم گیری های دولت ایالات متحده در زمینه سیاست خارجی که توجیه درستی ندارد، همچون رها کردن شرکای کُرد در سوریه، به ایجاد یک خلاء قدرت در این کشور به وجود آورده که روسیه برای پر کردنش پیش قدم شده است. حمله اخیر ایالات متحده در عراق (ترور سردار سلیمانی) و همه اقدامات دولت ترامپ از آن زمان تا کنون، احتمالا موقعیت روسیه را در سوریه و بخش وسیع تری از منطقه بهبود خواهد بخشید. دولت عراق از آنچه نقض حاکمیت خود توسط آمریکا می داند، خشمگین است و اخراج نیروهای آمریکایی را در دست بررسی دارد. برای ایالات متحده حضور در سوریه بدون نیروهای نظامی در عراق دشوار خواهد شد. خلاء ناشی از عدم حضور آمریکا در منطقه فضای عملکرد بیشتری برای روسیه در منطقه به ویژه تثبیت موضع به عنوان یک میانجی منطقه ای ایجاد می کند.
ترور سردار سلیمانی جدای از تقویت موضع روسیه در منطقه به آن در دستیابی به اهداف ایجاد فاصله بین ایالات متحده و شرکای منطقه ای آن و خراب کردن وجهه جهانی آمریکا با یاد کردن از آن به عنوان عامل بی ثباتی و یک متجاوز، کمک می کند. مسکو پیشتر موفق شده روابط واشنگتن با متحدان آن در خاورمیانه را تضعیف کند. نمونه قابل توجه در این زمینه آنکاراست؛ اگرچه روسیه و ترکیه در دو طرف مخالف درگیری سوریه قرار داشتند، اما پس از توافق برجسته 22 اکتبر بین واشنگتن و آنکارا برای ایجاد یک «منطقه امن» اکنون به طور مشترک عملیات در شمال سوریه را کنترل می کنند. ترکیه در واکنش به ترور سردار سلیمانی با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که با «مداخلات خارجی، ترورها و درگیری های فرقه ای در منطقه» مخالفت است.
اگر حملات ایالات متحده به ایجاد اختلاف با متحدان اروپایی بینجامد، باز هم روسیه سود خواهد برد. بسیاری از تصمیمات ایالات متحده در خاورمیانه به ویژه عقب نشینی آن از توافق هسته ای ایران، متحدانش را به شدت نگران کرده است. گزارش ها حاکی از آن است که دولت ترامپ پیش از ترور سردار سلیمانی به متحدانش از جمله بریتانیا هشدار نداده است. اکنون هم اگر به درخواست متحدان مبنی بر کاهش تنش ها توجه نکند، احتمالا خیلی زود خود را در صحنه جهانی تنها خواهد یافت.
اگر ایران اکنون در واکنش به ترور سردار سلیمانی در مسیر دستیابی به سلاح هسته ای گام بردارد، روابط میان ایالات متحده و متحدان اروپایی آن آسیب بیشتری را متحمل خواهد شد. ایران اخیرا اعلام کرده از عمل به تعهدات خود در توافق به کل عقب نشینی می کند. روسیه از ابتدای امر یکی از منتقدان اصلی تصمیم آمریکا به خروج از برجام و اعمال «کمپین اعمال فشار حداکثری» بوده و در حقیقت، موضعی مشابه قدرت های اروپایی همچون فرانسه و آلمان اتخاذ و برای کاهش آسیب های تحریم های ایالات متحده با هدف نجات برجام همکاری کرده است. از این رو، روسیه در موقعیت ایده آلی برای تاکید بر تلاش های خود برای محافظت از برجام و سرزنش ایالات متحده برای سوق دادن ایران به سمت سلاح هسته ای قرار دارد.
البته درگیری های ایالات متحده و ایران در خاورمیانه برای روسیه آسیب های زیادی هم در پی دارند. یک درگیری نیابتی می تواند نیروهای روسی در سوریه را تحت فشار قرار دهد و به ویژه اگر اسرائیل تصمیم بگیرد گروه های تحت حمایت ایران مانند حزب الله را هدف بگیرد، شرایط برای روسیه دشوارتر خواهد شد. به علاوه، هر گونه پیشروی احتمالی ایران به سمت سلاح هسته ای خیلی زود به بی ثباتی منطقه منجر می شود و شرایط را برای روسیه در کنترل اوضاع سوریه پیچیده می کند. نهایتا اینکه روسیه در صورت همکاری خیلی نزدیک با ایران با انتقاد سایر شرکا در خاورمیانه مواجه خواهد شد.
برای اندک زمان کوتاهی به نظر می رسید که ترامپ قصد دارد وعده های انتخاباتی خود مبنی بر کاهش نیروهای ایالات متحده در خاورمیانه را عملی کند. اکنون، به نظر می رسد که او چه برای انحراف اذهان عمومی از روند استیضاح و چه برای وادار کردن ایران به حضور پای میز مذاکره، در حال پیش رفتن به سمت یک درگیری طولانی مدت است. در طرف دیگر ماجرا هم روسیه در موقعیتی بی نظیر برای سرمایه گذاری بر رفتار آشفته ایالات متحده در خاورمیانه قرار دارد. خلاصه اینکه رفتارهای ایالات متحده به دو طریق به تقویت رهبری روسیه می انجامد: اولی از بین بردن توانایی رقابتی ایالات متحده و دومی، تغییر احساسات منطقه ای و جهانی علیه آن. فارغ از هر اتفاقی که در آینده رخ دهد، روسیه با ادامه همکاری ها با همه کشورهای منطقه و حفظ ثبات در خاک سوریه، بخت خوبی برای تاثیرگذاری بر نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه به دست آورده است.
ترجمه طلا تسلیمی