بزرگنمايي:

راه ترقی - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
مهدی زارع/ در پنجاه و یکمین سالروز سیل بزرگ شهر تهران در 30 دی‌ماه 1347 و با توجه به سیلاب‌های مهم رخ داده در سال 1398 به نظر می‌رسد که اکنون فرصت مهمی برای مرور وضعیت ریسک سیل و حرکت‌های دامنه‌ای وسیع در تهران فرا رسیده است...
همچنین سالی که گذشت، پنجاه و هشتمین سالروز سیل میگون در استان تهران در پنجشنبه 10 تیر 1333 بود که با 2150 کشته، پرتلفات‌ترین سیلاب ثبت شده در قرن اخیر در ایران است. بنابراین استان تهران یکی از پرمخاطره‌ترین استان‌های ایران از نظر خطر و ریسک سیلاب است. در سیلاب 10 تیر 1333 میگون، علاوه بر 2150 کشته، حدود 420 راس گوسفند نیز تلف شد. سال بعد در 18 خرداد 1334 سیلاب تهران در منطقه کن باعث کشته شدن 3 نفر، تلف شدن 9 راس گوسفند و تخریب 450 هکتار از اراضی زراعتی شد. بعدازظهر جمعه، اول اردیبهشت 1341 بارش باران از یک روز قبل آغاز شده بود، ادامه یافت و مسوولان شهر اعلام کردند باران 6 سال تهران در یک روز بارید. ساعت 8 شب تقریبا بخش عمده‌ای از شهر را آب گرفته بود در محدوده هتل تازه تاسیس هیلتون آن روز (هتل استقلال کنونی) در محمودیه دوازده خانه و ویلای تازه‌ساز ویران شدند. روستاهای ولنجک، کاشانک و اوین آسیب جدی دیدند. در ولنجک سیل 3 خانه، اوین 6 خانه ویران شدند. در طول مسیر سیل نیمی از خیابان ولیعصر کنونی مقابل جنگل ساعی (پارک ساعی کنونی) تخریب و به جای آن گودالی عمیق به قطر 10 و عمق 20 متر حفر کرد و چند اصله درخت چنار و تیر چراغ برق فرو افتاد. در شهرآرا هم سیلاب کارخانه برق آلستوم را فرا گرفت و تمام زیرزمین‌ها را پر کرد. سیل به خیابان وحدت اسلامی کنونی (خیابان شاهپور) هم رسید. پادگان ژاندارمری مرکز را غرقاب کرد. در کوی دانشگاه تهران در امیرآباد هم سیل قسمتی از باغچه محوطه این مجموعه را از بین برد و قنات آب شرب دانشجویان گل‌آلود شد. نیمه شب سیل کوچه و خیابان‌های نارمک را فرا گرفت. مردم وحشت‌زده از خانه‌ها بیرون ریختند .
سیلاب تهران در 2 شهریور 1342 یک مجروح برجای گذاشت و همچنین 10 نفر کشته شدند.
در 14 بهمن 1344 سیلاب تهران یک کشته و یک مجروح برجای گذاشت.
در 12 مهر 1345 سیلاب تهران 30 خانه را تخریب کرد ولی کشته و مجروحی نداشت.
در 11 اردیبهشت 1347 سیلاب تهران 31 کشته برجای گذاشت و 28 باب خانه تخریب شد.
ولی نخستین آب‌گرفتگی گسترده و سراسری در محیط شهری تهران در سال 1347 رخ داد. روز 30 دی‌ 1347 پس از باران شدید در تهران، سیلاب‌ گسترده‌ای به راه افتاد که جریان زندگی را مختل کرد. این سیلاب اولین رخداد سیلاب در تهران مدرن و گسترده شده آن روزگار بود. آب‌گرفتگی با تعطیلی شهر همراه شد. 6 روز بعد در حالی‌ که هنوز آثار و خسارات آب‌گرفتگی در تهران باقی بود، بارش شدید باران و برف خسارت‌هایی به شهرستان‌های استان تهران وارد کرد.
در 25 اسفند 1347 سیلاب تهران 12 خانه را تخریب کرد، همچنین 410 راس گوسفند در این حادثه تلف شد.
در 30 تیر 1353 سیلاب تهران 270 راس گوسفند تلف و 25 باب خانه در این حادثه تخریب شد.
در 23 بهمن 1354 سیلاب تهران یک کشته برجای گذاشت.
در 3 مرداد 1360 سیلاب تهران در کن و سولقان 2 کشته برجای گذاشت و 5 نفر مجروح شدند.
در سیلاب لواسانات در 26 اسفند 1361، 11 نفر کشته و 15 نفر مجروح شدند.
13 اسفند 1365 از چند روز بارش در نهایت سیلاب بزرگی در معابر تهران به راه افتاد که این آب‌گرفتگی تا دو روز ادامه داشت. این سیلاب تلفات نداشت، ولی در وضع آن روز تهران نشان داد که چقدر آسیب‌پذیری شهری که شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی را به صورت کامل ندارد، بالاست.
در 15 فروردین 1366 سیلاب تهران در بخش دماوند دهستان رودهن 30 کشته برجای گذاشت و همچنین در 4 مرداد 66 سیلاب شمیرانات حدود 300 کشته و 650 مجروح برجای گذاشت. نسل متولدین قبل از سال 1360 سیل تهران را با وقوع رخداد سیل 4 مرداد 1366 در دره‌های گلابدره و دربند و تخریب وسیع در میدان تجریش به خاطر می‌آورند. یکشنبه 4 مرداد 1366 ساعت یک بعدازظهر، پس از بارش‌های شدید در روزهای اول مرداد 66 سیلاب شدید در دره‌های دربند و گلابدره، موجب کشته شدن حدود300 نفر و تخریب جدی در میدان تجریش و خیابان شریعتی (تا سید خندان) شد. در آن هنگام چون کشور در دوران دفاع مقدس بود و مردم به شنیده شدن صدای بمباران و هشدار‌های بمباران حساس بودند، بعد از شنیدن صدای جابه‌جا شدن بلوک‌های سنگی در محدوده میدان تجریش، گروهی از مردم به تصور آنکه یک حمله هوایی آغاز شده و توپ‌های ضد هوایی به کار افتاده‌اند، به فضای زیرزمینی پناهگاهی در میدان تجریش رفتند و در آنجا پناه گرفتند که متاسفانه همگی در سیلاب که دقایقی بعد به میدان تجریش رسید، کشته شدند. خسارت این سیل در همان زمان حدود 75میلیارد تومان (حدود 7.5 میلیارد دلار به ارزش برابری ارز در آن روز) برآورد شد. از این دیدگاه شاید با خسارت حدود 7 میلیارد دلاری سیلاب‌های فروردین 98 قابل مقایسه باشد و چه بسا بر اساس آمار ثبت شده، سیلاب 4 مرداد 1366 تجریش پرخسارت‌ترین سیلاب ثبت شده با خسارت گزارش شده در تاریخ ایران بوده باشد. همچنین از نظر تلفات نیز با سیلاب 20 مرداد 1380 گرگانرود در جنگل گلستان که حدود 400 کشته برجای گذاشت، قابل مقایسه است. سیلاب تهران در 8 شهریور 1371، 2 کشته و 4 مجروح برجای گذاشت. 3 اردیبهشت 1374 سیلاب شمیرانات یک مجروح و 3 کشته و در بخش حصیران یک مجروح و 3 کشته برجای گذاشت. همچنین سیلاب رودخانه کن در 27فروردین 1391 وارد دو ایستگاه مترو تهران شد، ولی خوشبختانه تلفات جانی نداشت. به هر حال خسارت مالی زیادی وارد کرد. سیلاب رودخانه کن (روز 24 آبان ماه 1391) تخریب پل بزرگراه فتح را به همراه داشت. سیلاب عصر 28 تیر 1394 در روز دوم تعطیلات عید فطر در رودخانه‌های کشار و کن در شمال غرب تهران 20 کشته در این استان و خسارات مالی 34 میلیارد تومانی (تخریب 40 واحد مسکونی یا اداری و نیز 430 هکتار باغ) برجای گذاشت. همچنین در سیجان کرج همزمان سیلاب موجب مرگ 7 نفر شد. سیلاب قیامدشت جنوب شرق تهران در 30 شهریور 94؛ موجب 6 کشته شد. تهران در محدوده بین دامنه‌های جنوبی ارتفاعات البرز و دشت‌های وسیع جنوب آن قرار دارد تمرکز جمعیت و وجود زیرساخت‌های حیاتی در شهر تهران و وضع تاب‌آوری و ریسک بالای مخاطرات زمین‌شناختی در تهران، اهمیت ویژه‌ای دارد. با توجه به قرارگیری شهر تهران در دامنه‌های جنوبی البرز و توسعه شهرنشینی و عبور جاده‌های مهم از نواحی کوهپایه‌ای تهران، وقوع زمین لغزش‌های بزرگ و سیلاب واریزه‌ای از خطر‌های مهم و جدی هم اکنون موجود در تهران است . حتی با سامانه گردآوری آب‌های سطحی تهران که از سال 1346 به بعد احداث آن آغاز شد و هم اکنون خطر سیلاب ناگهانی را در تهران به حداقل رسانده است، خطر سیلاب دامنه‌ای و زمین لغزش بزرگ بعد از وقوع بارندگی شدید، همچنان دره‌های مختلف تهران را تهدید می‌کند. مانند دره دارآباد (و بزرگراه امام علی که در ادامه این دره احداث شده) و بزرگراه‌های شهید ستاری و شهید باکری در جنوب دامنه حصارک کن و محدوده دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات که خطر سیلاب واریزه‌ای از مهم‌ترین مخاطرات در آن نواحی است. اینها نکاتی است که در گسترش پنجاه ساله اخیر در تهران عملا نادیده گرفته شده و از هم اکنون باید برای کم کردن ریسک چنین رخدادهایی در آینده اقدام کنیم.