بزرگنمايي:

راه ترقی- «در طول سی و اند سالی که از عمرم می گذشت این چنین متحیر نشده بودم. شوخی بود یا جدی؟ اما در چهره دانشجوی سال آخر ارشد من ذره ای از شوخی به چشم نمی خورد و کاملا جدی به من نگاه می کرد. ناخواسته در خروجی را نشانش دادم تا برود اما ایستاد و محکمتر از قبل خواسته اش را تکرار کرد: استاد من شوخی ندارم و تا آخرش ایستاده ام. این تصمیم را هم از همان سال اول گرفته بودم؛ تا الان هم که صبر کردم، خواستم خود را به شما نشان بدهم.

پدر و مادرت چه می‌گویند؟ عرف جامعه؟ می دانی من چند سال از تو بزرگترم. این همه دختر و موردهای دیگر هست چرا من؟ حرفی نزد و رفت و من ماندم و یک دنیا سوال بی پاسخ.

از در دانشگاه که خارج شدم صدایی مرا به خود خواند، خانومی موقر و فهیم که ضمن عذرخواهی از گستاخی پسرش که تک و تنها از من خواستگاری کرده بود زمان مشخصی برای خواستگاری می خواست. 

حال که به دخترک سه ساله ام نگاه می کنم آن روزهای خواستگاری به اصطلاح غیر عرف دیگر برایم معنا ندارد، روزهایی که بی خیال عرف شدم و عشق را دریافتم. منی که استاد مشاور همسرم شدم تا فارغ از سن وسال پابه پای هم تحصیلاتش را تکمیل کند و پایه های زندگی را مستحکم تر از همیشه بسازیم. 

این حکایت و حکایت های مشابه آن که اختلاف سنی معکوس را نشانه رفته، موضوعی است که این روزها پا را فراتر از عرف سنتی جامعه گذاشته و همچون سایر تغییرات زندگی، ازدواج را دستخوش دگرگونی کرده است. تا آن جا که آمارهای سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد که در 12 درصد از ازدواج‌های ثبت شده در سال 97، مرد و زن هم سن بودند و در 11 درصد زن بزرگ‌تر از مرد بوده است.

همزمان با انتشار این آمار، پرسش هایی به ذهن خطور می کند؛ نخست این که چرا پسران به ازدواج با دختران بزرگ‌تر از خود از نظر سنی تمایل پیدا کرده‌اند و تن به این ازدواج‌ها می‌دهند؟ دوم این که آیا در بروز این پدیده بحث افزایش سن ازدواج یا شاغل بودن دخترها نقش دارد؟ آیا این نوع ازدواج ها، راه های چندهمسری را مسدود می کند؟

تغییر و تحولی که «طهورا نوروزی» مشاور خانواده و مدرس دانشگاه درباره آن می گوید: ازدواج ابعاد گوناگونی دارد و انتخاب همسر نیز گزینه های متفاوتی دارد که جدای از نزدیکی فرهنگ ها، جغرافیا، تحصیلات و غیره، «سن» یکی از ویژگی هایی است که مورد توجه بوده است. اما بحث سن، عرفی است و نگاه شرع بر آن استوار نیست چنانچه ازدواج پیامبر اکرم(ص) با حضرت خدیجه (س) مصداق بارز آن است.

وی یادآور می شود: در یک جامعه صنعتی یا رو به صنعتی شدن و پویا هم معیارها نیز در حال تغییر و دگرگونی است. در جامعه ای که زنان دست به فعالیت های اجتماعی، فرهنگی، هنری و سیاسی می زنند، از نظر تحصیلات ارتقا پیدا می کنند و جایگاه ها، موقعیت هایی برتر و یا همسان مردان به دست می آورند، مقوله سن در ازدواج آنان نیز دچار تغییر شود و باید تلاش و فرهنگ سازی کرد تا این تغییرات متوازن با هنجارها و عرف جامعه پیش برود.  

این مشاور خانواده با رد این باور که در ازدواج، دختران باید از پسران کوچک تر باشند، تاکید می کند: به شرط آنکه این اختلاف سنی معقول و در حد یک تا سه سال باشد زیرا بیشتر از این سن هماهنگی جسمی میان زوجین را از بین می‌برد و پس از مدتی علاقه‌ ها کمرنگ می‌شود و مسایل جدی تر خودنمایی می‌کند.

وی توضیح می دهد: مادر شدن و بروز پدیده های جسمی بر روی زنان، خواه ناخواه منجر به پدیده شکسته تر شدن زن نسبت به مرد می شود، بر همین اساس در اختلاف های سنی بالای پنج سال، باید این موضوع را در نظر گرفت تا پیامد و تبعات آن دامن زندگی را نگیرد.  

نوروزی در بخشی دیگر از این گفت وگو، با بیان این مطلب که ممکن است این 11 درصد، چند سال آینده افزایش یابد و به 20 درصد برسد، تصریح می کند: موضوعی که عرف نبوده و به این سمت می رود که کم کم به عرفی اجتماعی تبدیل شود به همین دلیل با توجه به تجرد قطعی دختران باید این فضا حمایت شود و فرهنگ سازی مطابق عرف و خواسته جامعه شود.

افزایش این نوع پیوند زناشویی، راهکاری بر تجرد قطعی است؟  

موضوعی که حجت الاسلام رضا رویت مدیر عامل بنیاد ملی خانواده هم به لزوم فرهنگ سازی در مورد ازدواج معکوس اشاره می کند و می گوید: وقتی از برگزارکنندگان کارگاه چند همسری درباره چرایی برپایی این کارگاه ها پرسش شد متفق القول عنوان کردند به دلیل وجود تجرد قطعی در جامعه این مساله عنوان شده در حالیکه نتیجه عکس و منفی در میان خانواده ها بوجود آورد و با واکنش های تندی روبه رو شد.

وی ادامه می دهد: این در حالیست که اگر در جامعه ازدواج با اختلاف سنی معکوس فرهنگ سازی شود آن هم با معیار تعقل نه احساسات، می توان آن را راهکاری بر تجردهای قطعی عنوان کرد تا هم سایه چند از سر خانواده ها بخصوص زنان کنار زده شود و هم دختران از تجرد قطعی رها شوند.

چه کنیم تا سقف ازدواج های معکوس نریزد؟

نوروزی در پاسخ به این پرسش یادآور می شود: رشد علمی و فرهنگی زنان و به دست گرفتن بازار کار و کسب و دیگر موفقیت های اجتماعی در رشد آنان نقش داشته بر همین مبنا، می توان گفت بُعد اقتصادی، از مهمترین عوامل چنین پیوندهای زناشویی است. مبحثی که آلارم خطر را فعال می کند مبنی بر این که وقتی ازدواج با زنی بزرگتر شکل می گیرد تکیه اقتصادی را هم بر هم می زند؛ اینجا تکیه گاه زن می شود که احتمال سواستفاده از زن را بالا می برد.

نوروزی با بیان این که این نوع ازدواج ها پیامدهایی هم دارد، خاطرنشان می کند: آدم سودجو در هر حال به فکر سودجویی است خواه با یک دختر کم سن روبه رو باشد یا بزرگتر. اما می توان این موارد را با مدیریت، مشاوره و گوش دادن به حرف ریش سفیدان حل کرد.

وی یادآور می شود: معمولا زنان در این ازدواج‌ها خواسته یا ناخواسته به دلایل سن بالاتر و داشتن تحصیلات بالاتر نقش مادرانه، توصیه گرانه و نصیحت گرانه پیدا می کنند و این از نظر روانشناختی مخل یک زندگی خوب و خوشبخت خواهد بود که پرهیز از این رویه به شدت توصیه می شود.