بزرگنمايي:
راه ترقی-دکتر محمد صادق آیت‌اللهی نماینده پیشین ایران در آژانس بین‌المللی
انرژی اتمی درباره نامه رییس‌جمهوری کشورمان به
کشورهای 1+4 مبنی بر اینکه اگر تحریم های شورای امنیت درباره ایران بازگردد
ایران گزینه خروج از NPT را در دستور کار قرار می‌دهد؟ گفت: خارج شدن از
NPT در متن معاهده پیش‌بینی شده است و اگر شرایط خروج از این معاهده تحقق
پیدا کند خروج از آن به معنای تخلف از NPT یا در هم شکستن این معاهده
نیست. البته بعضی از معاهدات و قراردادهای بین‌المللی شرایط خاصی برای خروج
ندارند و هر کس نخواست هر چند که تخلف هم باشد می‌تواند از آن خارج شود
اما این مساله در NPT پیش‌بینی شده است. بر اساس ماده 10 این معاهده در
صورتی که یک عضو امضاکننده NPT تشخیص دهد منافع عالیه کشورش در معرض خطر
قرار گرفته می‌تواند از این معاهده با اعلام به سازمان ملل متحد خارج شود.
وی با بیان اینکه بعد از انقلاب اسلامی تا الان موارد زیادی بوده است
که منافع عالیه کشور به خطر افتاده است اما ملت ایران صبوری کرده است و در
برابر مشکلات به وجود آمده مقاومت کرده است افزود: فشارها به ایران طی
سال‌های گذشته آنقدر زیاد و غیرقابل تحمل بوده است که اگر فقط کمی از آنها
برای کشورهای اروپایی اتفاق می‌افتاد قالب تهی می‌کردند اما ایران دوام
آورده است با این حال این به معنای آن نیست که تا همیشه این روند برقرار
است.
این کارشناس مسایل هسته‌ای گفت: در زمان جنگ تحمیلی منافع عالیه ایران
از جمله در حمله شیمیایی صدام حسین به ایران در خطر جدی قرار گرفت و یا
حملات ناجوانمردانه‌ای که انجام می‌شد و هشت سال جنگ را به ایران تحمیل کرد
و بعدا نیز مشخص شد که کشورهای غربی و اروپایی از حملات صدام حمایت کرده و
اساسا با سلاح‌هایی که آنها در اختیار صدام گذاشتند مردم ایران شهید شدند و
این مسایل می‌توانست مصداق استدلال ایران برای خروج از NPT باشد با این
حال تصمیم کشور در آن مقطع این نبود.
نماینده پیشین ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با اشاره به تصمیم
احتمالی ایران برای خروج از NPT اظهار کرد: این مساله یعنی ایران در خطر
قرار گرفتن منافع عالیه‌اش را در آینده محتمل می‌داند و از این رو به
کشورهای عضو برجام هشدار می‌دهد. اساسا از زمان بازگشت تحریم‌های آمریکا
منافع عالیه اقتصادی و سیاسی کشور به خطر افتاده است اما چون این تحریم‌ها
تدریجی اجرا شد و از سویی مردم ایران نیز در برابر آنها مقاومت کردند
مقداری شرایط قابل تحمل بوده است اما برای ملت ایران تحمیل این سطح از
فشارهای سیاسی و اقتصادی و امنیتی از سوی یک کشور قلدر قابل پذیرش نیست.
آیت‌اللهی خاطرنشان کرد: شخصا از تصمیم دولت برای خروج از NPT در صورت
بازگشت تحریم‌های بین‌المللی استقبال می‌کنم. به نظرم نامه رییس‌جمهور یک
اهرم فشار قوی است که می‌تواند پنج کشور دارای سلاح هسته‌ای را که اتفاقا
پنج کشور دارای حق وتو در شورای امنیت هستند تحت الشعاع قرار دهد. آنها این
اهرم فشار را دوست ندارند چرا که روح NPT بر این اساس است که کشورهایی که
سلاح هسته‌ای ندارند مهار شوند و سراغ این نوع سلاح‌ها نروند در حالی که
برخلاف NPT آنها هم‌چنان برتری نظامی را در سطح سلاح‌های اتمی برای خود
حفظ کرده‌اند. طبعا کشورهای دارای سلاح هسته‌ای (کلوب هسته‌ای) نگرانند که
NPT در هم بریزد و شکست آن آغاز شود. اگر کشوری مثل ایران که توان بالقوه
هسته‌ای دارد از این پیمان خارج شود طبیعی است بعد از آن کشورهای دیگر به
این فکر می‌افتند و این تلنگر مهمی است که اهداف طراحی شده در اوایل دهه 70
میلادی در این معاهده را متزلزل می‌کند.
وی ادامه داد: در حقیقت فرو ریختن NPT شروعی است برای زیر سوال رفتن
بسیاری از اهرم‌های فشاری که این کشورها در سطح بین‌المللی در اختیار دارند
از جمله حق وتو در شورای امنیت و شورای حکام که دیگر معنا نخواهد داشت.
شاید این کشورها در اقتصاد و تکنولوژی قوی باشند اما از دست دادن این بعد
از قدرت‌شان ضربه محکمی به آنها خواهد بود.
نماینده پیشین ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خاطرنشان کرد:
تبعیض نهفته در نفس NPT که کشورها را به دارا و ندار تقسیم می‌کند رنج آور
است و برای آنها حفظ این مساله مهم است و اگر کشوری و عضوی به آن تلنگری
بزند و در عرصه هسته‌ای توانمند هم باشد برایشان خیلی سنگین خواهد بود. به
طور حتم این کشورها از واکنش احتمالی ایران در رابطه با خروج از NPT نگران
هستند هر چند در سطح سیاسی و بین‌المللی این مساله را نشان ندهند.
وی با اشاره به واکنش کشورهای هسته‌ای به تصمیم احتمالی ایران برای خروج
از NPT در صورت بازگرداندن تحریم‌های بین المللی علیه ایران گفت: ایران
برای خودش تصمیم می‌گیرد و کسی نمی‌تواند در تصمیمات آن مداخله کند حتی
کشورهای چین و روسیه از این امر مستثنی نیستند. این کشورها در جایگاهی
نیستند که به ایران بگویند در NPT بماند یا نماند یا خویشتنداری کند.
ایران مدت‌هاست که نسبت به اقدامات آنها و سکوت این کشورها هشدار می‌دهد و
مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
آیت‌اللهی ادامه داد: بر اساس بند 4 NPT باید کشورهای عضو و کشورهای
دارای سلاح هسته‌ای برای بهره‌مندی دیگر اعضا از منافع انرژی هسته‌ای
صلح‌آمیز همکاری کنند و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یکی از عمده‌ترین
وظایفش گسترش این همکاری‌هاست متاسفانه چهره‌ای که از آژانس به دلیل فشار
کلوب هسته‌ای منعکس شده است صرفا چهره بازرسی‌ها و نظارت‌ها بر فعالیت‌های
هسته‌ای کشورهاست اما از وظایف مهم آژانس گسترش همکاری‌های صلح‌جویانه
هسته‌ای است.
این کارشناس مسایل هسته‌ای تصریح کرد: خروج از NPT با خارج شدن از
آژانس متفاوت است و نباید این دو با هم اشتباه گرفته شود. NPT و آژانس دو
مقوله جدا از هم هستند اما در ارتباط تنگاتنک با هم. آژانس سازمان و
تشکیلاتی بین المللی است که اغلب کشورهای دنیا عضو آن هستند و بعد از
اینکه NPT نوشته شد طبق یکی از بندهای این معاهده تاسیس شد تا وظیفه
نظارت و بازرسی و توسعه همکاری‌های صلح جویانه هسته‌ای را انجام دهد. آژانس
یک تشکیلات دائمی است و از موفق‌ترین و موثرترین تشکیلات بین‌المللی به
لحاظ فنی و حقوقی است و کشورهای کلوب هسته‌ای بر روی آن تمرکز دارند.
وی افزود: ایران می‌تواند از NPT خارج شود اما عضویتش در آژانس را حفظ
کند. اساسا خروج از آژانس به ضرر ماست چرا که نباید تریبون آژانس را برای
بیان مواضع‌مان از دست دهیم. ما از NPT خارج می‌شویم چرا که منافع عالیه
ما در خطر قرار گرفته است و دیگر سودی برای ما ندارد و این حرف حق و درست
است و فشاری حقوقی، سیاسی و بین‌المللی است که می‌تواند کشورهای داری حق
وتو و هسته‌ای را به زانو درآورد.