بزرگنمايي:

راه ترقی - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
مهدی ذاکریان / معنای «سیاست خارجی» در خود صورت عبارت آشکار است. جهت‌گیری یک کشور در نظام بین‌الملل، فعالیت یک کشور در خارج کشور، بیانگر سیاست خارجی کشور است. تبیین دیدگاه‌ها، نگرش‌ها و رویکردهای یک کشور در نظام بین‌الملل، از طریق دیپلماسی امکان‌پذیر است. چندین نوع دیپلماسی وجود دارد. یکی از انواع دیپلماسی، دیپلماسی دوجانبه است. سازوکاری که از طریق گفت‌وگو میان مقام‌های رسمی دو کشور، مواضع و سیاست‌های دو طرف با یکدیگر مبادله می‌شود و سیاست‌های دو طرف از طریق گفت‌وگو بیان می‌شود. نوع دیگر دیپلماسی، دیپلماسی چندجانبه است. یک کشور می‌تواند در مجامع، سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی، یک کشور مواضع و دیدگاه‌های خود را با دیگران در میان بگذارد. چنین شکلی از دیپلماسی معمولا برای حل و فصل مسائل جهانشمول‌تر و فراگیرتری همچون فقر، تروریسم، نابرابری اقتصادی، حکومت خوب، جنگ، صلح، تغییرات آب و هوایی، فناوری هسته‌ای، سلاح‌های کشتار جمعی، تجارت بین‌المللی و خیلی چیزهای دیگر، حتی در موارد ویژه، اتفاقات تهدیدکننده‌ای مانند ویروس تنفسی که اخیرا چین شاهد همه‌گیری آن است، به کار گرفته می‌شود.
شکل دیگری از دیپلماسی وجود دارد که به آن دیپلماسی عمومی می‌گویند و مخاطب آن غالبا مردم عادی و افکار عمومی است. شکل دیگر دیپلماسی، دیپلماسی رسانه‌ای است. در این روش، نمایندگان کشورها، رویکردها و سیاست‌های خود را از طریق رسانه‌ها، از جمله روزنامه‌ها، نشریات، مجلات و اخیرا نشریات دیجیتال، به دیگران انتقال می‌دهند. امروز با اضافه شدن شبکه‌های اجتماعی به ابزارهای دیپلماسی مواجه هستیم که دیپلمات‌ها و مقام‌های کشورهای جهان از طریق شبکه‌های اجتماعی همچون توییتر، فیس‌بوک، لینکد‌ین و شبکه‌های اجتماعی دیگر، مواضع و رویکردهای کشورشان را برای مشاهده عموم یا مقام‌های کشورهای دیگر به اشتراک می‌گذارند.
طبیعی است که تمامی بازیگران بین‌المللی، تلاش می‌کنند از همه ابزارهای موجود برای تبیین سیاست‌ها و رویکردهای خودشان در مورد سیاست خارجی استفاده کنند. اینکه مقام‌های ایرانی از ابزارهایی همچون دیپلماسی رسانه‌ای و عمومی برای تبیین و روشن کردن سیاست‌های‌شان استفاده کنند، یک اقدام معقول و منطقی به نظر می‌رسد چرا که اطلاع‌رسانی در مورد مفاهیم، مبانی و موازین سیاست خارجی یک کشور، قطعا به ارتقای جایگاه و تامین منافع ملی کمک می‌کند. اصولا دلیلی برای کنار گذاشتن چنین مسیری وجود ندارد. اگر کسی از این مسیر ابراز نگرانی می‌کند، باید از او پرسید که آیا وحشتی از انتشار مواضع و دیدگاه‌های کشور در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی وجود دارد؟ آیا نگرانیم که در شبکه‌های اجتماعی همچون توییتر و فیس‌بوک و امثالهم یا رسانه‌های تصویری بین‌المللی مانند سی‌ان‌ان و بی‌بی‌سی جهانی یا رسانه‌های نوشتاری مانند لوموند و اشپیگل، مواضع و دیدگاه‌های سیاسی‌مان دیده شود؟ آیا چیزی برای پنهان کردن داریم؟ به گمان من، تمام تلاش دستگاه سیاست خارجی کشور، این بوده است که از فرصت حضور در شبکه‌های اجتماعی و گفت‌وگو با رسانه‌ها، برای رساندن پیام‌های منطقی، صحیح و مبانی اخلاقی سیاست خارجی کشور استفاده شود. قطعا صحیح است نسبت به افرادی که ممکن است پیام‌هایی غیرمنطقی یا مزاحم امنیت و منافع ملی کشور به خارج می‌دهند، نگران بود. در دولت‌های گذشته شاهد بودیم که افراد ناآشنا با سیاست خارجی، در مصاحبه‌ها با رسانه‌های خارجی مطالبی را مطرح می‌کردند که باعث مزاحمت برای نظام و کشور می‌شد. اگر فردی در مقام نماینده سیاست خارجی کشور، در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جهانی حرفی بزند که مبتنی بر توهم یا خارج از عرف بین‌المللی یا منطق و عقلانیت باشد، قطعا باعث نگرانی است. اما اگر دستگاه سیاست خارجی کشور منطق، قواعد نظام بین‌الملل، قواعد حقوق بین‌الملل، برپایه قانون اساسی جمهوری اسلامی، برپایه ارزش‌ها و هنجارهای جامعه ایرانی مواضع ملت ایران را برای جهانیان تبیین کند، منعی وجود ندارد و نگرانی از این موضوع بی‌پایه است. به هر تقدیر این آزادی در کشور وجود دارد که رسانه‌ها، گروه‌ها، مقام‌ها و احزاب، حق دارند که نظر خودشان را در مورد مواضع دستگاه سیاست خارجی کشور اعلام کنند. قطعا هر کسی می‌تواند نقد بکند، نظرش را در مورد مصاحبه‌ای بگوید و از یک موضع‌گیری خاص انتقاد کند و نظر و راهکار خودش را بیان کند. قطعا در موضوع سیاست خارجی، بهتر است که انتقادات بر مبنای ارزیابی‌های علمی، منطقی و مبتنی بر منافع ملی باشد، نه انتقادهای جناحی و در راستای کسب قدرت سیاسی، آن هم در شرایطی که طرف این انتقاد خط مقدم ارتباط کشور با جهان خارج باشد. نباید به شکلی دستگاه سیاست خارجی کشور را نقد کرد که در جبهه دیپلماسی، جایگاه کشور تقلیل پیدا کند و نماینده نظام تضعیف شود. نباید نقدهایی مطرح شود که باعث مزاحمت برای نظام و مردم شود. آنچه امروز مورد نیاز کشور است، آرامش ملت و آرامش مردم ایران است. بار سختی‌ها و مشکلاتی که از سیاست‌های برخی کشورهای خارجی بر کشور وارد می‌شود، بر دوش مردم است. قطعا اگر مواضع و سیاست‌های یک مقام جمهوری اسلامی ایران، به ویژه در حوزه سیاست خارجی مورد نقد یا نگرانی است، باید به شکلی مطرح شود که کمترین آسیب و سختی متوجه مردم و ملت ایران باشد. اگر قرار باشد بر اساس مسائل جناحی و فرصت‌طلبی‌های سیاسی، راس دستگاه سیاست خارجی کشور را هدف قرار دهیم، نه تنها دست نظام را در تعامل با جهان خارج تضعیف کرده‌ایم بلکه گاهی ممکن است با حرف‌های نسنجیده و موضع‌گیری‌های ناصحیح برای کل کشور، مردم و نظام مزاحمت، خطر و تهدید ایجاد کنیم. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، در مصاحبه‌اش با نشریه اشپیگل به روشنی بیان کرد که ژست امریکایی‌ها برای مذاکره، فاقد وجاهت است، همان‌گونه که تحریم‌های این کشور علیه ایرانیان نیز فاقد هرگونه مبنای قانونی است. تصادفا همین تکنیک دیپلماتیک ظریف، به سادگی باعث رو شدن دست طرف مقابل شد و دونالد ترامپ، علنا و در برابر عموم عدم تمایل خود را برای مذاکره اعلام کرد و نشان داد که ادعای این دولت برای مذاکره کاملا دروغین است. عجیب است که وقتی رییس‌جمهور امریکا علنا ماهیت خود را آشکار می‌کند و بر دروغ بودن ادعاهای حکومت خودش صحه می‌گذارد، به جای افشای این رسوایی، وزیر خارجه کشورمان را که باعث افشای دروغ این مقام خارجی شده است، مورد هجمه قرار می‌دهند.