بزرگنمايي:

راه ترقی - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سیگنال‌های ریاض و تهران همچنان بین مثبت و منفی تناوب دارند. در ماه‌های اخیر،‌ نشانه‌های مختلفی از تمایل یا دست‌کم بی‌میل‌نبودن مقامات سعودی به شکل‌دهی گفت‌وگو با ایران دیده شده‌ است؛ اما هم‌زمان در میانه این نشانه‌ها شواهدی نشان می‌دهد که حل اختلاف‌ها را دور می‌نمایاند. در نشست امنیتی مونیخ که با حضور وزیر خارجه ایران برگزار شد، وزیر خارجه عربستان سعودی به تکذیب صحبت‌های محمدجواد ظریف درباره روند گفت‌وگوها بین ایران و عربستان پرداخت. به گزارش العربیه، فیصل بن‌فرحان که شنبه در حاشیه نشست امنیتی مونیخ سخن می‌گفت، خاطرنشان کرد سعودی‌ها هیچ پیام ویژه یا محرمانه‌ای برای ایران نفرستاده‌اند. او در ادامه افزود: «پیام ما به ایران این است که نخست و پیش از بحث درباره هر امر دیگری، رفتارش را تغییر دهد». وزیر خارجه عربستان تأکید کرد: «تنها پیامی که سعودی برای ایران فرستاده، پیامی علنی است که برای همگان آشکار بود. ایران به‌وسیله 16 موشک به تأسیسات نفتی ما حمله کرد و اقتصاد جهانی را در معرض خطر قرار داد. این ایران است که به حوثی‌ها کمک تسلیحاتی می‌کند تا شهرهای ما را هدف قرار دهند. پیام ما برای ایران این است که پس از اذعان به رفتارهای خصمانه‌اش و تأثیرگذاری آن بر بی‌ثباتی امنیتی در منطقه از جمله حملات موشکی علیه کشورهای همسایه، آن‌گاه این امکان وجود خواهد داشت تا موضوع گفت‌وگوها را مورد بحث قرار دهیم».
صحبت‌های بن‌فرحان درباره تکذیب ارسال پیام ویژه، در پاسخ به مواضع همتای ایرانی او در همین نشست بیان می‌شود. محمدجواد ظریف عصر شنبه در گفت‌وگویی در حاشیه کنفرانس مونیخ گفت بعد از ترور سردار سلیمانی، «پیامی از سوی عربستان مبنی بر تمایل آنها برای گفت‌وگو با ایران دریافت کردیم. ما به پیام آنها پاسخ مثبت دادیم و گفتیم برای گفت‌وگو آماده‌ایم، اما دیگر پاسخی از جانب عربستان دریافت نکردیم». ظریف افزود: «اگر شما خواهان کاهش تنش‌ها باشید خیلی کارها باید بکنید؛ اما عربستان سعودی نمی‌خواهد یک کار هم بکند». وزیر خارجه ایران همچنین درباره پیشنهاد منطقه‌ای ایران معروف به طرح صلح هرمز، توضیح داد: «عمدا این نام را برگزیدیم که کسی بهانه‌ای برای رد آن نداشته باشد. نامه‌هایی به همه کشورهای منطقه حتی دو کشور بحرین و عربستان که با آن رابطه نداریم نوشتیم. کویت، قطر، عمان و عراق به ما پاسخ دادند».
بن‌فرحان: ایران اقتصاد جهانی را تهدید می‌کند
وزیر خارجه سعودی تأکید کرد کشورش «همیشه مسئله تنش‌زدایی در منطقه را مورد اهتمام قرار می‌دهد»؛ درعین‌حال یادآور شد «تاکنون هیچ تماس مستقیمی با ایران برقرار نشده است». او بیان کرد: «تنها یک طرف پشت بی‌ثباتی منطقه قرار دارد» و در ادامه توضیح داد: «ایران با رفتاری بی‌پروا، اقتصاد جهانی را تهدید می‌کند». بن‌فرحان اظهار کرد: «هر سخنی بی‌فایده خواهد بود مگر اینکه فرصت سخن‌گفتن درباره منابع حقیقی این بی‌ثباتی فراهم آید». او درباره یمن تأکید کرد: «پادشاهی سعودی راه‌حل سیاسی را براساس گفت‌وگو زیر نظر سازمان بین‌الملل ترجیح می‌دهد و اضافه کرد: «موضع ما در یمن همیشه بر مبنای حمایت از راه‌حل سیاسی بوده است». او اظهار امیدواری کرد: «حوثی‌ها منافع یمن را بیش از منافع ایران مد نظر داشته باشند». وزیر خارجه سعودی از همه طرف‌ها خواست «در زمینه ایجاد راه‌حلی برای یمن همیاری کنند و این موضوع فقط منحصر به سعودی نباشد». فیصل بن‌فرحان تأکید کرد: «وضعیت در منطقه کاملا تاریک و منفی نیست». از سوی دیگر او یادآور شد که ریاض «کانال‌های خوبی برای گفت‌وگو با کنگره آمریکا دارد» و خاطرنشان کرد: «ما از طریق منافع مشترک و روابط تاریخی با ایالات متحده در تماس هستیم». وزیر خارجه سعودی درباره میزبانی سران جی 20 گفت ریاض «دستور کار آرمان‌گرایانه‌ای» در این راستا دارد.
صحبت‌های ظریف در هماهنگی با اخبار متعددی است که از پیام‌ها و مواضع علنی و غیرعلنی ایران در ماه‌های اخیر به گوش می‌رسد و در آنها، ایران کوشیده ‌است برای حل اختلافات گسترده دوجانبه و منطقه‌ای بین دو طرف، گفت‌وگویی شکل بگیرد.
این تلاش‌ها البته هم‌زمان با ادامه تنش‌ها بین دو کشور انجام شده که مسئله یمن و تبعاتی مثل حمله به تأسیسات نفتی آرامکو در صدر آنها بوده ‌است. طرف سعودی در ماجراهای این‌چنینی تلاش خود را برای تقابل و نیز اقناع متحدانش برای تقابل با ایران پیگیری کرده‌ است، اما شواهد و گزارش‌هایی حاکی است به‌خصوص پس از ناکامی‌های سعودی‌ها در این زمینه که در نقطه اوجش، خودداری ترامپ از دخالت نظامی در ماجرای آرامکو را داشت، گزینه گفت‌وگو با ایران را در میان مقامات این حکومت جدی‌تر کرده‌ است. بااین‌حال فعلا سطح تمایلات دو طرف در این زمینه بر اختلافات غالب نشده‌ است.
تازه‌ترین نمونه رویکرد ایران به رفتارهای سعودی در عین تلاش‌های تهران نیز در مواضع سخنگوی وزارت خارجه مشاهده می‌شود. او دیروز با محکوم‌کردن حمله نیروهای ائتلاف به شهر المصلوب یمن گفت: «سکوت جامعه بین‌المللی نسبت به این جنایات جنگی، عاملان آنها را در کشتار بیشتر غیرنظامیان گستاخ‌تر کرده است». به گزارش اداره کل اطلاع‌رسانی و امور سخنگویی وزارت امور خارجه، سیدعباس موسوی افزود: «در چندسال گذشته بارها شاهد بوده‌ایم هر زمان نیروهای ائتلاف به رهبری سعودی یا هم‌پیمانان آنها در جبهه‌های جنگ دچار شکست‌های مفتضحانه‌ای می‌شوند، با سلاح‌های آمریکایی اقدام به کشتار ناجوانمردانه زنان و کودکان و غیرنظامیان می‌کنند و فاجعه می‌آفرینند که جنایت روز گذشته در استان جوف نمونه‌ای از ده‌ها جنایت جنگی آنهاست».
آخرین مأموریت فرمانده نیروهای قدس
اما این اولین‌بار نیست که درباره ارسال پیام و مکالمه بین ایران و عربستان صحبتی مطرح می‌شود و آخرین نمونه آن، مربوط به صحبت‌های آن زمان نخست‌وزیر عراق درباره روز ترور سردار سلیمانی می‌شود.
عادل عبدالمهدی در جلسه پارلمان این کشور اعلام کرد که سردار سلیمانی برای انتقال پیام ایران به عربستان وارد بغداد شده بود. به گزارش خبرگزاری رسمی عراق، عبدالمهدی در سخنان خود در جلسه پارلمان که برای بررسی اخراج نیروهای آمریکایی از عراق تشکیل شده‌ بود، خاطرنشان کرد، سردار سلیمانی حامل پیام ایران در پاسخ به نامه عربستان بود که پیش‌تر بغداد آن را در اختیار تهران قرار داده بود. عبدالمهدی خاطرنشان کرد که قرار بوده است سردار سلیمانی ساعت 8:30 به وقت محلی با وی دیدار کند و پاسخ ایران به عربستان را تسلیم وی کند. وی محتوای نامه عربستان به ایران را تنش‌زدایی در منطقه اعلام کرده ‌بود.
گزارش نیویورک‌تایمز درباره نقش آمریکا
نیویورک‌تایمز نیز اخیرا در گزارشی به آنچه «اشتباه محاسباتی» در رابطه ایران و آمریکا خوانده، پرداخته و نوشته ‌است تصمیمات آمریکا، مانع از حرکت کشورهای منطقه به سمت حل اختلاف با ایران شده‌ است. در این گزارش که مدعی سفر مقامات ایران به امارات برای گفت‌وگو با مقامات امارات است، آمده: «کاخ سفید از این دیدارها اطلاع نداشت و مسئولان و مشاوران کاخ سفید تنها بعد از مطالعه گزارش دستگاه‌های جاسوسی خود به تکاپو افتادند. کاخ سفید انتظار نداشت که دولت امارات به‌عنوان یک متحد، ملاقات‌های «مخفیانه» با مقامات ایرانی را ترتیب دهد». طبق این گزارش، موضوع این دیدارها به شورای امنیت ملی آمریکا هم کشیده شد و این پرسش در آنجا مطرح شد که آیا «جبهه متحد علیه ایران که با دقت و بیش از دو سال توسط دولت ترامپ، طراحی و ساخته شده بود» در حال فروپاشی است؟». این گزارش ادامه می‌دهد: «شکاف‌هایی در ائتلاف ضدایرانی تحت رهبری آمریکا» ایجاد شده است. مذاکرات مخفی در امارات، نمونه‌ای از این شکاف است. به نوشته دویچه‌وله، در همین حال نیویورک‌تایمز از تلاش برخی از کشورهای خاورمیانه، از جمله عربستان برای پیشبرد تنش‌زدایی آرام با ایران خبر داده و نوشت که «عربستان با استفاده از واسطه‌های عراقی و پاکستانی»، به «موفقیت دیپلماتیک با ایران» نزدیک شد.
به گفته چند دیپلمات ایرانی و برخی اعضای سپاه پاسداران، قاسم سلیمانی «نقش پشت صحنه» نزدیک‌شدن به این موفقیت دیپلماتیک را برعهده داشته و سعی می‌کرده تا تهران و ریاض را به هم نزدیک کند. این موضوع از نظر نیویورک‌تایمز باعث شد تا ائتلاف و اتحاد «ضدایرانی» دولت ترامپ که سعی در ساختن آن داشت، بی‌اعتبار شود. حالا با نبود قاسم سلیمانی، برخی ناظران نسبت به بروز خشونت‌های بیشتر میان تهران و آمریکا هشدار می‌دهند. این گزارش نیویورک‌تایمز در سایه ترور فرمانده نیروهای قدس ایران در میانه سفری که در همین رابطه بود، می‌تواند به این معنا باشد که اقدام آمریکا در این ترور، علاوه‌بر تبعات دیگرش، تازه‌ترین مانعی است که دولت ترامپ بر سر راه حل اختلافات در منطقه ایجاد کرده است.