چاپ

راه ترقی - دیپلماسی ایرانی / متن پیش رو در دیپلماسی ایرانی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
کری بوید اندرسون-عرب نیوز / با توجه به نتایج انتخابات اولیه ریاست جمهوری ایالات متحده در هفته های گذشته، به نظر می رسد که جو بایدن، معاون پیشین رئیس جمهوری، نامزد حزب دموکرات برای رقابت در برابر دونالد ترامپ در انتخابات ماه نوامبر خواهد بود. حملات تلافی جویانه اخیر رد و بدل شده بین ایالات متحده و گروه های شبه نظامی وابسته به ایران در عراق حاکی از آن است که تهران همچنان در دوره بعدی ریاست جمهوری نیز یک چالش برای آمریکا خواهد ماند.
ریاست جمهوری ترامپ یک فاصله گیری اساسی در زمینه سیاست خارجی با روسای جمهوری پیشین، چه از حزب دموکرات و چه جمهوری خواه، به شمار می رود. بایدن رویکردی مشابه باراک اوباما، رئیس جمهوری پیشین، را وعده داده است؛ با این حال، جهان در چهار سال گذشته دستخوش تغییرات بسیاری شده و حتی انتظار می رود کارشناسان میانه روی سیاست خارجی که بایدن احتمالا از آنها مشاوره خواهد گرفت نیز برخی تغییرات در سیاست خارجی آمریکا را پیشنهاد کنند.
رویکرد ترامپ در قبال ایران مشهور است. انتقاد او از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و به دولت اوباما به دلیل مذاکره بر سر آن، طی مبارزات انتخاباتی برای رئیس جمهوری مشهود بود. او در ماه مه سال 2018 ایالات متحده را از توافق خارج و در راستای اجرای کمپین «اعمال فشار حداکثری»، تحریم های شدیدی را علیه ایران وضع کرد. در زمان ترامپ، آمریکا بیش از هر زمان دیگری رویکرد نظامی تهاجمی در قبال ایران داشت و در عین حال، سعی می کرد از جنگی تمام عیار جلوگیری کند. جدی ترین اقدام نظامی دولت ترامپ علیه ایران ترور سردار سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در ماه ژانویه بود.
اینکه دولت ترامپ به استفاده از تحریم ها و اقدامات نظامی محدود علیه ایران تمایل دارد، از همان ابتدای ریاست جمهوری او آشکار بود؛ اما هدف نهایی رویکرد اعمال فشار حداکثری او هنوز مشخص نیست. به نظر می رسد که ترامپ می خواهد ایران را به مذاکره بر سر توافقی وادار کند که منافع آمریکا بیشتر در آن مد نظر گرفته شده باشد تا نشان دهد از اوباما بهتر مذاکره می کند. با این حال، به نظر می رسد مشاوران مختلف در داخل دولت ترامپ ایده های متفاوتی درباره آنچه یک توافق قابل قبول به نظر می رسد، دارند. برای نمونه، مایک پومپئو، وزیر امور خارجه، در یک سخنرانی در سال 2018 مجموعه ای از مطالبات را مطرح کرد که بسیار فراتر از حیطه موضوعات مورد تمرکز در برجام بود. از جمله این موارد، می توان به لزوم قطع کمک های مالی ایران به گروه هایی مانند حزب الله، خارج کردن نیروهایش از سوریه و به عبارت دیگر، معکوس کردن سیاست خارجی اشاره کرد. برخی مشاوران حتی پا را فراتر گذاشتند و مساله تغییر نظام در ایران را مطرح کردند؛ اگرچه به نظر می رسد ترامپ علاقه چندانی به این رویکرد ندارد.
اگر ترامپ مجددا در انتخابات پیروز شود، به احتمال زیاد به رویکرد اعمال فشار حداکثری خود ادامه خواهد داد. تشدید تنش ها بین ایران و آمریکا نیز احتمالا ادامه خواهد داشت. این شرایط به معنای افزایش خطر جنگ خواهد بود. با توجه به اینکه به نظر می رسد ترامپ می خواهد از درگیری نظامی در مقیاس بزرگ با ایران حذر کند، خطرات سیاسی جنگ در دولت دوم ترامپ و در نتیجه اقدام نظامی تهاجمی آمریکا علیه ایران کمتر خواهد بود.
دولت بایدن اما احتمال روش بسیار متفاوتی در پیش خواهد گرفت. بایدن به وضوح ایران را یک «عامل بی ثباتی» در خاورمیانه می داند که از «تروریسم» حمایت می کند، با منافع آمریکا مخالف است و مخالفان را تحت فشار می گذارد. بایدن گفته است که ایران هرگز نباید به سلاح هسته ای دست یابد. از نظر او، ایالات متحده باید با ایران مقابله کند، اما باید این کار را با یک استراتژی روشن، اهداف مشخص و با همکاری متحدان به ویژه اروپایی ها، انجام دهد. او از رویکرد ترامپ انتقاد کرده و آن را فاقد استراتژی مشخص و بدون «بازی نهایی» خوانده است. او همچنین از این مساله ابراز نگرانی کرده که ترامپ به طور واکنشی عمل کرده و بدون اینکه هیچ برنامه ای برای خروج از تشدید تنش ها داشته باشد، وارد چرخه درگیری می شود.
بایدن از برجام دفاع کرده و گفته است که این توافق خطر دستیابی ایران به سلاح های هسته ای را به میزان قابل توجهی کاهش داده و فضایی را برای دیپلماسی ایجاد کرده است و به مدیریت سایر مشکلات مرتبط با ایران کمک می کند. بایدن گفته اگر رئیس جمهور شود، به شرط بازگشت ایران به تعهداتش دوباره به برجام ملحق خواهد شد. او همچنین گفته اجرای مجدد برجام اولین قدم در احیای اعتبار ایالات متحده و برقراری مجدد اجماع بین المللی علیه برنامه تسلیحات هسته ای ایران است و او امید دارد که بتواند از آن به عنوان زیربنای سازش با ایران در دیگر زمینه ها و همکاری های چندجانبه برای مهار فعالیت های منطقه ای ایران استفاده کند.
ترامپ و بایدن، هر دو، احتمالا سیاست هایی را در قبال ایران اتخاذ خواهند کرد که با رویکرد کلی آنها به سیاست خارجی همخوانی داشته باشد. ترامپ رویکردی را ترجیح می دهد که بر سرسختی و استفاده از تحریم ها به عنوان یک ابزار کلیدی تاکید و اساسا با رویکرد دولت اوباما تفاوت داشته باشد. بایدن بر استمرار رویکرد دولت اوباما تاکید دارد، اگرچه جهان در چند سال گذشته تغییر کرده و رویکرد سیاست خارجی احتمالا منعکس کننده این تغییرات خواهد بود. با این وجود، بایدن بر ترکیبی از دیپلماسی و اشکال دیگر اعمال قدرت، اهمیت متحدان و همکاری های چندجانبه و تمرکز بر ارزش های سنتی ایالات متحده از جمله یک مولفه ضد استبدادی تاکید دارد.
آنها هر دو ایران را یک مشکل و یک تهدید می دانند، اما با این مساله به میزان قابل توجهی متفاوت برخورد می کنند. شدت شیوع ویروس کرونا (کووید-19) در ایران عواقب طولانی مدت بر سیاست ایران خواهد داشت و این می تواند بر رویکرد برنده انتخابات ماه نوامبر تاثیر بگذارد. با این وجود، تاثیرات ویروس کرونا بر سیاست های ایران یا آمریکا هرچه باشد، ریاست جمهوری بایدن به معنای خروج از سیاست فعلی ایالات متحده در قبال ایران و دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ به معنای دوام آن خواهد بود.