چاپ

راه ترقی - مجله ایلیاد / در رشته‌ی آمار، پارادوکسی وجود دارد تحت عنوان «پارادوکس سیمپسون»؛ هنگامی که گروه‌هایی از داده‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم، روند مشخصی در آن‌ها مشاهده می‌کنیم، اما به محض اینکه این گروه‌ها را در کنار یکدیگر قرار می‌دهیم، این روند ناپدید می‌گردد. این امر بیشتر در آمارهای سیاسی، یا آمار مرتبط با علوم اجتماعی و رشته‌های پزشکی خود را نشان می‌دهد و زمانی اتفاق می‌افتد که یک رابطه‌ی عِلی بین داده‌ها قائل شویم.
به‌طور مثال، نسبت کسانیکه در بیمارستان‌ها می‌میرند، در مقایسه با کسانی که در اداره‌ی پست می‌میرند بسیار بیشتر است، اما نمی‌توان از این نتیجه گرفت که بهتر است افراد‌ را به جای بیمارستان، در اداره‌ی پست درمان کنیم.
به‌طور کلی، ایجاد روابط عِلی بین داده‌ها کار بسیار دشواری است. وجود یک متغیر گیج‌کننده می‌تواند ما را به نتیجه‌گیری غلط بکشاند. یک‌مثال کلاسیک در این خصوص، در ارتباط با آمار افرادی است که غرق می‌شوند. این آمار همزمان با فروش بیشتر بستنی افزایش پیدا می‌کند. در نگاه اول به‌نظر می‌رسد، یک رابطه‌ی آماری بین این دو برقرار باشد. اما آیا می‌توان واقعاً گفت که بستنی خوردن علت غرق شدن این افراد است؟ مسلماً خیر.
در حقیقت در اینجا یک عامل سومی وجود دارد که علت هر دوی آن‌ها است و آن گرمای هوا است. همزمان با گرم شدن هوا، مردم هم بیشتر بستنی می‌خورند و هم بیشتر شنا می‌کنند، از این رو احتمال غرق شدن آن‌ها بیشتر است.