چاپ

راه ترقی - ایرنا / یک "جنس" و شش "گونه" جدید فسیلی از سنگواره‌های ایرانی در قالب پژوهشی مشترک بین پژوهشگران دانشگاه فردوسی مشهد و موزه تاریخ طبیعی برلین آلمان کشف و معرفی شدند.
"جنس" در طبقه‌بندی موجودات به جمع بزرگی از گونه‌های مشابه گفته می‌شود. "گونه" نیز کوچکترین واحد طبقه‌بندی موجودات، به گروهی نزدیک از آنها اطلاق می‌شود که با یکدیگر رابطه ژنتیکی و ساختمانی داشته و پس از تولید مثل قادرند صفات خود را به نسلهای بعد منتقل کنند.
دانشگاه فردوسی مشهد روز سه‌شنبه اعلام کرد: در پروژه تحقیقاتی به سرپرستی دکتر عباس قادری عضو هیات علمی دانشکده علوم این دانشگاه و دکتر دیتر کورن از موزه تاریخ طبیعی برلین آلمان بر روی آمونوئیدهای پرمین پسین در منطقه شمال غربی ایران یک جنس و سه گونه جدید از ماکروفسیلها (فسیلهایی که اندازه‌اشان به حدی است که مطالعه آنها نیازی به میکروسکوپ ندارد) با عمر تقریبی 253 میلیون سال شناسایی، نامگذاری و معرفی شدند.
این فسیلها از توالی‌ رسوبی "سازند منطقه علی‌باشی" واقع در حاشیه رود ارس و شرق شهر جلفا به دست آمده‌اند. نامگذاری آنها نیز از نام لاتین رود ارس یعنی عبارت "Araxoceltites" برگرفته شده است. این رده فسیلی شامل سه گونه با نامهای "Araxoceltites laterocostatus، Araxoceltites sanestapanus و Araxoceltites cristatus" است.
"فسیل یا سنگواره" به معنای بقایای سنگ مانند و آثاری سخت شده از گیاهان و جانورانی است که جسد آنها در هوای آزاد نپوسیده بلکه بواسطه سالهای بسیار طولانی قرار گرفتن در خاک یا عوامل طبیعی دیگر تحت فشار نسبی محفوظ مانده و در میان رسوبات مختلف زمین باقی مانده و دیده می‌شود. "فسیل‌شناسی" نیز علم مطالعه و پژوهش بر روی فسیلهای بجای مانده از گیاهان و جانورانی است که سابقا در سطح زمین زیست داشته‌اند.
همچنین "فسیل‌شناسی" اساس و پایه علم چینه‌شناسی و این دو رشته رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند. "چینه" به معنای لایه یا طبقه و چینه‌شناسی یا "Stratigraphy" علم مطالعه طبقات سنگهای رسوبی بر اساس شناخت توالی طبقات رسوبی در زمانهای مختلف زمین‌شناسی به منظور پی بردن به تاریخ حوادث زمین و تکامل موجودات است تا به واسطه آن تغییرات ریخت کره زمین و وضع جغرافیایی آن در طول حیات کره خاکی مشخص شود. علم چینه‌شناسی نقش مهمی در زمین‌شناسی دارد زیرا از یافته‌های آن در حفاریهای مربوط به ذخایر نفت و آب، کانسارهای رسوبی و رگه‌های معدنی استفاده می‌شود.
بر اساس گزارش دانشگاه فردوسی مشهد همچنین یکی از این گونه‌ها به اسم سانستاپانوس (sanestapanus) برگرفته از نام کلیسای باستانی "سن ‌استپانوس" واقع در منطقه جلفا در حاشیه رود ارس نامگذاری شده است.
سه گونه فسیلی جدید نیز در پژوهشی دیگر توسط همین محققان از آمونوئیدهای پرمین پسین با عمر 259 میلیون تا 254 میلیون سال پیش با انتخاب نامهای "Araxoceras truncatum، Araxoceras insolens و Vedioceras fusiforme" از توالیهای رسوبی سازند علی‌باشی واقع حاشیه رود ارس و غرب شهر جلفا به دست آمده است.
سازند یا "Formation" اصلاحی برای تقسیمات سنگ‌شناسی و واحد اصلی علم چینه‌شناسی به معنای مجموعه لایه‌هایی از زمین با صفات مشخص سنگ‌شناسی همچون سن، نوع فسیل، جنس، پیوستگی، ضخامت و رنگ مشترک است.
گروه دیرینه‌شناسی متشکل از استادان گروه زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد و واحد اصفهان دانشگاه آزاد اسلامی با همکاری پژوهشگران "موزه تاریخ طبیعی برلین" آلمان و "دانشگاه آدام میتزکویچ" لهستان هم در پژوهشی دیگر گونه جدیدی از گنیاتیتهای اسپورادوسراتید را شناسایی، نامگذاری و معرفی کردند.
این گونه جدید نیز که با اسم "Meanoceras tabasense" برگرفته از اسم شهر طبس محل یافت آن نامیده شده، از توالی سازند منطقه "شیشتو" واقع در سلسله جبال شتری کشف شده است.
همچنین در چارچوب این پژوهش جنس ایرانوسراس (Iranoceras) که افزون بر نیم قرن پیش توسط دیرینه‌شناسی به نام "اتو والیسر" در سال 1966 معرفی شده بود مورد بازنگری قرار گرفت و توصیف جدیدی برای دو گونه آن شامل "Iranoceras pachydiscus و Iranoceras pingue" ارائه شد.
گروه زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد با افزون بر نیم قرن سابقه فعالیتهای آکادمیک علمی، آموزشی و پزوهشی سال 1346 تاسیس شده و بسیاری از استادان کنونی رشته زمین‌شناسی دانشگاههای ایران دانش‌آموخته این گروه دانشگاه فردوسی مشهد هستند.
تربیت متخصص از میان دانشجویان ایرانی و خارجی در مقطع کارشناسی ارشد "گرایش چینه‌شناسی و فسیل‌شناسی" از سوی گروه زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد سال 1371 و پذیرش دانشجوی مقطع دکترای گرایش زمین‌شناسی نیز از سال 1385 در این مرکز آموزش عالی آغاز شده است.
هم‌اینک علاوه بر مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد گرایشهای "زمین‌شناسی اقتصادی، زمین‌شناسیمهندسی، رسوب‌شناسی و سنگ رسوب، چینه‌شناسی و فسیل‌شناسی، تکتونیک، زمین‌شناسی زیست محیطی، پترولوژی و آب‌شناسی" پنج گرایش "زمین‌شناسی اقتصادی، رسوب‌شناسی و سنگ رسوبی، زمین‌شناسی مهندسی، تکتونیک و چینه‌شناسی - فسیل‌شناسی" نیز در مقطع دکترای تخصصی گروه زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد مشغول تربیت متخصصان در این حوزه است.
همچنین آزمایشگاههای "زمین‌شاسی، ژئوشیمی، XRF و AAS، سیالات درگیر، سنگ رسوب و رسوب‌شناسی" و همچنین مرکز گوهرشناسی، موزه زمین‌شناسی و نیز کارگاه مقطع‌گیری در گروه زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد دایر هستند. این گروه علاوه بر 17 عضو ثابت و شش همکار پیشکسوت از همکاری شمار زیادی از استادان دانشگاههای دیگر ایران و دیگر کشورهای جهان در زمینه هدایت و راهنمایی پایانامه‌های مقاطع فوق‌لیسانس و دکترا برخوردار است.
"موزه تاریخ طبیعی برلین" در پایتخت آلمان واقع در شمال شرقی آن کشور است که با در اختیار داشتن بزرگترین و مدرن‌ترین مجموعه جانورشناسی جهان امکان مطالعات تنوع زیستی و تکامل موجودات را برای پژوهشگران فراهم کرده است. این موزه از سال 1810 میلادی تاکنون دایر بوده و به عنوان بزرگترین موزه تاریخی در آلمان و پنجمین موزه برتر در دنیا شناخته می‌شود.
30 میلیون سند و شواهد پیرامون منظومه شمسی، علوم زمین‌شناسی، تاریخ تحولات طبیعی کره خاکی، تکامل موجودات از دایناسورها تا انواع جانوران، سنگها و فسیلها در این موزه وجود دارد. موزه تاریخ طبیعی برلین محل نگهداری و نمایش 270 هزار ظرف از یک میلیون گونه جانوری است که در محفظه‌های شیشه‌ای در معرض دید محققان و بازدیدکنندگان قرار دارند.
بزرگترین اسکلت گونه‌ای از دایناسور به نام براکیوسوروس (Brachiosaurus) به ارتفاع 13 متر در این موزه قرار دارد. گونه‌های جانوری این موزه عظیم شامل انواع ماهیان، قورباغه، کوسه، خزندگان و بی‌مهرگان در 81 هزار لیتر الکل نگهداری شده‌اند.