چاپ

راه ترقی - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
زهرا چوپانکاره/ از دو هفته بعد واکسن آماده عرضه به بازار است. این خبری است که از همان روزهای اوج گرفتن بیماری در سراسر دنیا، همه در آرزوی شنیدنش بودند، منتظر تیترهایی که خبر از توزیع جهانی واکسن کرونا بدهند. اما تیترها جوری از راه رسیدند که با خودشان شک و تردید هم آوردند، تردیدها را می‌شود همین حالا تقریبا در تمامی رسانه‌های بزرگ جهان یافت که چگونه کارساز بودن واکسن تولید روسیه زیر سوال برده‌اند. در مقابل کشورهایی مثل ویتنام هم پیدا می‌شوند که می‌گویند از قضا اولین مشتریان این واکسن خواهند بود و از حالا برای دریافت سهمیه ثبت‌نام کرده‌اند. در رقابت سنگین جهانی برای کشف و تولید یک واکسن موثر برای مبارزه با کووید19 فعلا پوتین است که نام خودش را به عنوان برنده به ثبت رسانده و همین موضوع به اضافه اینکه حدس زده می‌شد واکسن دست‌کم تا ابتدای سال آینده میلادی در دسترس نباشد، سبب شده تا این خبر مرزی بکشد میان کسانی که می‌گویند به واکسن روسی اعتماد دارند یا ندارند.
«پس از گذر از چند ماه بدون هیچ‌گونه مورد ثبت ‌شده، با شروع موج جدید شیوع، تلویزیون ملی ویتنام روز جمعه اعلام کرد که این کشور برای خرید واکسن کووید19 روسیه ثبت‌نام کرده است. روزنامه تویی تره گزارش داده که ویتنام برای دریافت تا 50 الی 150 میلیون دوز اعلام آمادگی کرده که بخشی از این محموله «هدیه» روسیه خواهد بود و ویتنام پول مابقی را خواهد پرداخت.» این بخشی از خبری است که روز گذشته در رویترز منتشر شد و خیلی زود سر از دیگر رسانه‌ها درآورد. درست در روزهایی که در رسانه‌های بزرگ همه در حال بررسی میزان موثر بودن یا نبودن واکسن به لحاظ علمی هستند، این کشور رسما اعلام کرده که از خریداران این محصول خواهد بود. رویترز نوشته است که هنوز معلوم نیست ویتنام کی قرار است محموله را دریافت کند یا اینکه قیمت آن چقدر است.
رقابت قدیمی امریکا و روسیه انگار دوباره زنده شده. این را می‌شود در شروع مطلبی که در نشریه ساینس منتشر شد، دید: «روسیه یک اسپوتنیک جدید پرتاب کرد، این‌بار واکسنی برای مبارزه با ویروس کرونا.» اسپوتنیک نام اولین ماهواره فضایی جهان بود که در سال 1957 (1336) توسط اتحاد جماهیر شوروی در مدار زمین قرار گرفت و تبدیل شد به یک نقطه اوج تاریخی در مسابقه فضایی میان این کشور و ایالات‌متحده امریکا. حالا درست زمانی که چشم خیلی‌ها به امریکا بود تا خبری از تست‌های انسانی واکسن کرونا بدهد، ولادیمیر پوتین با اعلام ناگهانی خبر آمادگی روسیه برای عرضه عمومی واکسن، دوباره انگار خاطرات آن رقابتی که رسیدن به فضا را هدف قرار داده بود، زنده شده است و البته روسیه با نامگذاری این واکسن تازه با عنوان «اسپوتنیک وی» اطمینان حاصل کرده که همه به یاد دوران اوج افتخار علمی این کشور پیش از فروپاشی می‌افتند. در اعلام رسمی عرضه این واکسن آمده است: «اسپوتنیک 1 تحقیقات هوافضایی را در کل جهان فعال کرد. واکسن جدید روسی ضدکووید نیز همانند اسپوتنیک برای جامعه جهانی است، به همین دلیل واکسن نام «اسپوتنیک V» گرفته است.» این‌بار دیگر چشم‌ها به جای اینکه به آسمان باشند و ماهواره‌ها و فضاپیماهای غول‌پیکر، به زمین دوخته شده و ذرات میکروسکوپی ویروسی که ماه‌هاست تبدیل به تهدید شماره یک علیه سلامت ساکنان زمین شده.
شبکه سی‌ان‌ان به نقل از «مقامات بلندپایه روس» نوشته است که این کشور پیشنهادی «همکاری بی‌سابقه»ای را به امریکا داده بوده اما امریکا چندان به دستاوردهای پزشکی روسیه توجهی نکرده است. یک منبع بلندپایه به سی‌ان‌ان گفته: «یک حس بی‌اعتمادی عمومی از سوی طرف امریکایی در مقابل روسیه وجود دارد و به باور ما ایالات‌متحده به دلیل همین بی‌اعتمادی است که فناوری‌ها (ساخت روسیه)، از جمله واکسن، فرآیند تست و مداوا، توسط این کشور به کار گرفته نمی‌شوند.» در عین حال سوی دیگر مقامات بهداشتی و متخصصان بسیار از کشورهای غربی هستند که با دید شک به این محصول تازه نگاه می‌کنند و رسانه‌ها برای نام بردن از این واکسن از ترکیب «واکسن تایید نشده» استفاده می‌کنند.
خشم، نگرانی و مواردی از اعتماد
«محققان می‌گویند روسیه برای سنجش ایمنی و اثربخشی واکسن دست به آزمایش‌هایی در مقیاس گسترده نزده و ارایه واکسنی که به اندازه کافی مورد آزمایش قرار نگرفته، می‌تواند افراد دریافت‌کننده آن را در معرض خطر قرار دهد. این موضوع همچنین ممکن است مانع تلاش‌های گسترده جهانی برای تولید و ارایه واکسن باکیفیت کووید19 شود.» این بخشی از گزارشی است که در سایت مجله معروف «نیچر» در مورد اسپوتنیک وی منتشر شد. در این گزارش نظر چندین متخصص از دانشگاه‌های مختلف اروپایی و امریکایی منعکس شده است که با نگرانی و حتی خشم از اقدام روسیه یاد کرده‌اند. فرانسوا بالو، متخصص ژنتیک دانشگاه کالج لندن به این نشریه گفته است: «این تصمیم، یک تصمیم احمقانه و بی‌ملاحظه است. واکسیناسیون عمومی با واکسنی که به درستی تست ‌نشده، غیراخلاقی است. هرگونه مشکلی که به دنبال کمپین واکسیناسیون روسی
به وجود آید فاجعه‌بار خواهد بود، هم به خاطر تاثیرات منفی روی سلامت و هم به این خاطر که چنین مشکلی، پذیرش عمومی واکسن‌های دیگر را به عقب می‌راند.» در این مطلب تاکید شده که اعلام عمومی تولید واکسن توسط پوتین در شرایطی انجام شده که مرحله سوم از اجرای آزمایشی واکسیناسیون هنوز مورد تایید قرار نگرفته بوده. وقتی در مورد مراحل مختلف تست گسترده‌تر یک واکسن صحبت می‌شود منظور چیست؟ نیچر در مطلبش توضیح داده است که چنین آزمایش‌هایی شامل تزریق واکسن یا پلاسیبو (دارونماهایی که فقط برای مقایسه آثار واقعی واکسن به برخی داوطلبان تزریق می‌شود و در واقع بی‌اثر است) به هزاران نفر می‌شود. این دریافت‌کنندگان بعد از این تزریق‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند تا معلوم شود واکسن واقعی اثری در جلوگیری از ابتلای آنها داشته است یا نه. این تست‌ها همچنین به محققان اجازه می‌دهد که امنیت واکسن را بسنجند و به دنبال عوارض جانبی کمیابی باشند که ممکن است خودشان را در مراحل اولیه آزمایش و روی گروه‌های کوچک‌تر نشان نداده باشند. میخاییل موراشکو، وزیر بهداشت روسیه در جلسه هیات دولت گفته است که این واکسن رفته رفته دراختیار شهروندان قرار خواهد گرفت و تزریق عمومی با
دو گروه کادر درمان و معلمان آغاز خواهد شد. پس از آن واکسن برای عرضه گسترده به متقاضیان دیگر در دنیا ماه اکتبر (اوایل پاییز) ارایه می‌شود.
الجزیره به نقل از سازمان بهداشت جهانی نوشته است که در سراسر دنیا، بیش از 200 نوع واکسن در حال تهیه و گذران مراحل آزمایش خود هستند و دست‌کم 24 واکسن در مرحله آزمایش انسانی قرار دارند. این شبکه در گزارش خود از واکسن روسی نوشته درحالی که متخصصان متعدد و بسیاری در مورد این واکسن ابراز نگرانی کرده‌اند، برخی کشورها هم به اسپوتنیک وی ابراز علاقه کرده‌اند. هر چند در این گزارش غیر از فیلیپین که اعلام کرده از ماه اکتبر آزمایش این واکسن را در کشورش آغاز خواهد کرد از کشور خاص دیگری نام برده نشده اما نادیده نمانده که سازمان جهانی بهداشت روز چهارشنبه هفته گذشته اعلام کرده است: «مشتاق بررسی آزمایش‌های کلینیکال این واکسن هستیم.»
استعفای مقام روس در اعتراض به واکسن تایید نشده روسیه با تکرار نام اسپوتنیک به دنبال دست یافتن به روزگار اوج افتخارات فضایی است، این‌بار روی زمین. در عین حال واکسن کرونا مانند ماهواره نیست که همه پرتاب آن را به چشم دیده باشند و شرایطی سیاسی و نحوه معرفی زودهنگام این واکسن توسط پوتین سبب شده تا نگاه‌های جهانی منفی به این خبر اغلب منفی و از سر سوءظن باشند. این سوءظن را البته خبری که دیروز منتشر شد هم دامن زد. نشریه دیلی‌میل انگلستان اعلام کرد: پروفسور الکساندر چوچالین، از پزشکان شناخته‌شده روسیه و عضو شورای اخلاق وزارت بهداشت این کشور با انتقادهای تندی که به لحاظ زیر سوال رفتن اخلاق پزشکی در نحوه ارایه این واکسن داشت، از سمت خود استعفا کرد. چوچالین گفته است که این تحقیقات و تولید واکسن کار به پایان رسیده نبوده و برای همین یکی از اصلی‌ترین موارد اخلاق پزشکی خدشه‌دار شده است: «اینکه به سلامت کسی لطمه نخورد.» چوچالین در نقد خود به صراحت اعلام کرده است که مراحل آزمایشی این واکسن کامل به پایان نرسیده و آماده آزمایش انسانی گسترده نیست.