راه ترقی- دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت:
توسعه مشارکت های علمی در سطح بین المللی و دیپلماسی علمی یکی از سیاست
های اصلی جمهوری اسلامی ایران است که نظام آموزش عالی کشور نیز تاکید ویژه
ای بر آن دارد. مشارکت های علمی یکی از سیاست های مورد تاکید در نقشه جامع
علمی کشور نیز است.
دهقانی اظهار کرد: یکی از شاخص‌های مهم مشارکت‌های علمی عبارت از سهم
انتشار آخرین یافته های علمی مشترک بین المللی از کل انتشارات علمی کشور
است. بررسی و تحلیل‌های علمی مستخرج از پایگاه استنادی بین المللی اسکوپوس
(Scopus) نشان می‌دهد که در حالی که سهم دیپلماسی علمی از علم ایران در سال
2020 تاکنون به 31 درصد رسیده است، در مقایسه سهم مشارکت سال‌های 2018 و
2019 مشخص می‌شود که جمهوری اسلامی ایران با 14 درصد رشد پیشتاز دیپلماسی
علمی دنیا شده است.
وی افزود: گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و
فناوری با سایر کشورها از جمله سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی توسط
مقام معظم رهبری است. مشارکت علمی زمینه را برای دیپلماسی علمی باز می کند.
یک پژوهش می‌تواند حاصل فعالیت یک پژوهشگر یا مشارکت علمی چند پژوهشگر از
یک کشور یا بیش از یک کشور باشد. در صورتی که دو یا چند پژوهشگر از کشورهای
مختلف بر روی یک پروژه تحقیقاتی مشترک فعالیت کنند، آنگاه یک تعامل علمی
در سطح بین المللی رخ داده است که غالباً با هدف گسترش مرزهای دانش صورت
می‌پذیرد. این تعامل می‌تواند بین چندین محقق از چند کشور یا چندین دانشگاه
یا موسسه تحقیقاتی یا صنعتی صورت پذیرد. اعتماد علمی و اخلاقی مهمترین
عنصری است که در طول زمان بین محققان شکل گرفته و فضا را برای پژوهش‌های
مشترک بعدی باز می کند. زمانی که این تعاملات علمی در سطح گسترده ای بین
محققان دو یا چندین کشور به شکل بلند مدت صورت پذیرد، تاثیر آن قابل ملاحظه
خواهد بود. این تعاملات در سطحی بالاتر از محقق، تعاملات بین موسسات و
دانشگاه‌های دو یا چند کشور را در بر می گیرد که به صورت شریک ثابت
تحقیقاتی یکدیگر محسوب می شوند.
سرپرست ISC ادامه داد: بررسی‌ها نشان می دهد که میزان مشارکت های علمی
پژوهشگران کشور با دنیا طی10سال اخیر از 17 درصد در سال 2011 به 31 درصد در
سال 2020 افزایش یافته و به خصوص در 5 سال اخیر دائم روند افزایشی داشته
است. به طوری که در سال 2016 سهم مقالات با مشارکت بین الملل از کل تولید
علم 20 درصد بود که در سال 2017 به 22 درصد، در سال 2018 به 24 درصد، در
سال 2019 به 27 درصد و در سال 2020 به 31 درصد رسیده است.
دهقانی گفت: اگر میزان رشد مشارکت علمی هر سال نسبت به سال قبل در نظر
گرفته شود، مشخص می شود که این میزان رشد برای جمهوری اسلامی ایران در سال
2017 نسبت به 2018 برابر با 3.4 درصد و درسال 2018 نسبت به 2019 برابر با
14 درصد بوده که در چند سال اخیر بیشترین میزان ممکن بوده است.
وی ادامه داد: بعد از ایران، کشورهای لهستان، انگلستان و تایوان هر کدام
با 6 درصد بیشترین رشد در دیپلماسی علمی را داشته اند. در بین کشورهای
اسلامی، مالزی بعد از ایران بیشترین رشد را داشته که به میزان 5 درصد بوده
است.
دهقانی خاطرنشان کرد: سهم مقالات با مشارکت بین الملل از کل مقالات
تولید شده در تمامی حوزه‌های موضوعی شتاب بیشتری گرفته است. اما با محاسبه
رشد سال 2019 در مقایسه با سال 2018، حوزه های علوم انسانی و علوم پایه
بیشترین میزان رشد را داشته اند.
سرپرست ISC در ادامه گفت: در بین حوزه‌های موضوعی در سال 2019، حدود 30
درصد انتشارات علمی حوزه علوم پایه کشور با مشارکت پژوهشگران بین المللی
بوده که بالاترین سهم در بین حوزه‌های موضوعی است. بعد از آن مقالات دو
حوزه فنی و مهندسی و علوم کشاورزی با 29 درصد در جایگاه بعدی قرار دارند.
سهم مقالات با مشارکت بین الملل پژوهشگران علوم اجتماعی از کل مقالات این
حوزه 28 درصد است. به همین ترتیب 22 درصد مقالات حوزه علوم پزشکی نیز در
سال 2019 با مشارکت بین الملل بوده اند. این رقم برای حوزه علوم انسانی 17
درصد است.
بر اساس اعلام اداره روابط عمومی و همکاری‌های علمی بین‌المللی پایگاه
استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دهقانی در پایان خاطرنشان کرد: هر چند رشد
مشارکت پژوهشگران کشور با سایر کشورها در سال های اخیر خود به پشتوانه
فعالیت ها و برنامه ریزی های مختلف صورت گرفته است، اما استفاده از پتانسیل
ایجاد شده به واسطه همکاری پژوهشگران کشور با سایر کشورها مقوله ای است که
خود نیاز به برنامه جداگانه ای دارد. اهمیت این مسئله مبتنی بر سند
سیاست‌های کلان علم و فناوری که بر گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و
الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر
منطقه‌ای و جهانی بویژه جهان اسلام همراه با تحکیم استقلال کشور تاکید
دارد، قابل تبیین است.