چاپ

راه ترقی- تابستان امسال برای تهرانی‌ها با تغییر و تحولاتی در حوزه رفت و آمد و ترافیکی همراه شد، پایان 14 سال طرح زوج و فرد و اجرای طرحی جایگزین با نام «محدوده کنترل آلودگی هوا» و همچنین اجرای پایلوت طرح هوشمندسازی پارک حاشیه‌ای که قرار است اجرای این طرح‌ها مشکلات چندین ساله ترافیک و آلودگی هوای پایتخت را حل کند. حال باید دید روند اجرای این موارد چه میزان از این معضلات را کاهش می‌دهد و تهران می‌تواند در لابه لای این حجم از آلودگی ناشی از وسایل نقلیه نفسی تازه کند!؟

طرح زوج و فرد

آلودگی شدید هوای تهران در آذر 1384 خورشیدی سبب شد تا طرح تردد خودروها با توجه پلاک زوج و فرد اجرا شود. طرحی که در ابتدا مخالفان بسیاری داشت اما به مرور منتقدان و مردم به آن خو گرفتند و زندگی خود را بر پایه آن تنظیم کردند. رعایت این طرح ملزم و تخطی از آن با جریمه همراه بود اما با گذشت حدود 14 سال از اجرای این طرح نه تنها آلودگی و ترافیک مهار نشد بلکه سال به سال بر شدت و غلظت آن افزوده می‌شد. بنابراین مسؤولان شهری تصمیم گرفتند تا با بررسی دقیق‌تر و علمی تر تصمیمی جدید در مقابل این معضل بگیرند، ارائه طرحی که بتواند چالش‌های آلودگی هوا و ترافیک را حل یا تعدیل کند.

گذر از طرحی 14 ساله

«محدوده کنترل آلودگی هوا» نام طرحی است که از ابتدای تیرماه سال جاری در تهران به اجرا درآمد. از ابتدای تصویب این طرح در شهرداری تهران اعلام شد که شهروندان در سامانه «تهران من» ثبت نام کنند و در این طرح زوج و فرد بودن پلاک خودروها ملاک نیست و خودروهای پلاک تهران در هر فصل 20 روز و خودروهای پلاک شهرستان 15 روز حق تردد در محدوده را دارند. در همین ارتباط «محسن پورسید آقایی» معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با تاکید بر اینکه ثبت نام در سامانه «تهران من» محدودیت زمانی ندارد، گفت: «تاکنون نزدیک به یک میلیون خودرو در این سامانه ثبت‌نام کرده‌اند که بیش از 70 هزار ثبت نامی در این سامانه صورت گرفته است. تنها مشخصات شخصی افراد ثبت شده و مشخصات خودرو را وارد نکرده‌اند این در حالی است که ثبت مشخصات خودرو در این سامانه الزامی است و این شهروندان باید با مراجعه دوباره به سامانه نسبت به ویرایش و تکمیل اطلاعات خود اقدام کنند».

فصل‌های پر تردد در تهران

بسیاری از شهروندان نسبت به این طرح دچار سردرگمی شده‌اند و نمی‌دانند که ثبت نام در آن الزامی دارد یا خیر؟ برخی نیز نسبت به این ماجرا اعتراض دارند و می‌گویند تابستان به دلیل تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها خلوت تر از فصل پاییز و زمستان است و اگر این طرح در آن زمان اجرا می‌شد اثرات آن بهتر به چشم می‌آمد زیرا در تابستان به دلیل گرمی هوا و تعطیلی مراکز نسبت به دیگر فصول تردد نیز کمتر صورت می‌گیرد و پیک ترافیکی کمتر است. با این حال برخی دیگر به آلودگی هوا اشاره کرده‌اند و معتقدند که در این چند روز هوا آلوده‌تر بوده، البته این موضوع را اعلام سامانه پایش کیفی هوا نیز تصدیق کرده اما ارزیابی این طرح و مقایسه آن با طرح زوج و فرد در این مدت چند روزه بسیار کوتاه است و نیاز به بررسی و واکاوی در بلند مدت دارد.

به همین منظور پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در گفت وگوی میدانی با چند تن از شهروندان تأثیرات اجرای این طرح را بررسی کرده است.

«محمد علی مردانی» کاربری که همه روزه برای رسیدن به محل کار خود از محدود طرح زوج و فرد سابق تردد می‌کند، در پاسخ به این پرسش که از ابتدای اجرای این طرح چه تغییراتی در مسیر مشهود بوده است، گفت: در چند روز گذشته از داخل محدوده طرح کنترل آلودگی هوا به سمت شرکت رفتم که به طرز عجیبی نسبت به قبل مسیر خلوت بود اما اینکه تنها در هر فصل اجازه 20 روز تردد وجود دارد، فکرخوبی نیست. به نظر من اگر روزهای پنجشنبه هم این طرح به طور کلی اجرا نمی‌شد بهتر بود چون خیلی‌ها می‌توانستند کارهای عقب مانده خود را به راحتی انجام دهند.

شهروند دیگری می‌گوید: برخی مناطق نسبت به قبل شلوغ تر شده‌اند و هوا نیز به نظر غبارآلوده شده است. در تابستان هیچگاه خبری از آلودگی هوا شنیده نمی‌شد اما در این چند روز هواشناسی هم از آلودگی هوا خبر می‌دهد. این شهروند که «محمد» نام دارد نظری دیگری نسبت به این طرح دارد و می‌گوید: اطلاع رسانی درباره این طرح دقیق نبوده است و به اعتقاد من شهرداری خواسته از این راه درآمدزایی کند و این طرح ابزاری برای کسب درآمد است.

در همین زمینه علی پیرحسینلو مشاور فرهنگی معاون حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران گفته است: «طرح جدید شبیه یک جراحی ترافیکی و سعی شده است زمینه‌ساز تغییر رفتاری خودروسواران شود. مهم‌ترین مزیت طرح ترافیک فعلی متغیر بودن زمان و شرایط سفر است که به صورت هوشمند نیز کنترل می‌شود. این شکل سفر می‌تواند اوج ترافیک در صبح و عصر در محدوده زوج و فرد را بشکند چرا که معتقد هستیم که شناورسازی قیمت زمینه‌ساز تغییر رفتار خودروسواران می‌شود». وی با اشاره به اینکه پیش از این میزان آلایندگی خودرو در هزینه سفر تأثیری نداشت اما از سال پیش با اعمال معاینه فنی برتر تخفیف 25 درصدی را برای ساکنان محدوده زوج و فرد در نظر گرفتیم، گفت‌: «تلاش ما بر این است که تا الگوی خاص رفتاری ترافیکی مردم را بهبود ببخشیم».

هوشمندسازی پارک حاشیه ای منطقه 2

مدت زمان کوتاهی است که ساکنان منطقه 2 در حاشیه خیابان‌ها تابلوهایی با مضمون پارک هوشمند را مشاهده می‌کنند اما از روند اجرایی آن اطلاعی ندارند. مکانیزم پرداخت این سامانه از طریق همان سامانه تهران من انجام می‌گیرد و کنترل توقف و هزینه پرداخت آن نیز به وسیله دوربین‌های هوشمند تخلف اجرایی می‌شود. شهرداری تهران با اجرای این طرح سعی دارد نسبت به تشویق مردم به انجام دادن سفرهای کوتاه مدت با وسایل شخصی‌شان اقدام کند.

در همین ارتباط یکی از کسبه محل که مجبور است خودروی خود را همه روزه مقابل در مغازه اش پارک کند، می‌گوید: ما مغازه دارها تکلیفمان چه می‌شود که باید ساعت‌های طولانی خودرو خودمان را در زیر تابلوها پارک کنیم. این طرح سبب می‌شود تا بسیاری از شهروندان برای پرداخت نکردن هزینه پارک حاشیه‌ای به کوچه‌ها و خیابان‌های اطراف بروند و آنجا را شلوغ کنند.

از خانم جوانی که در حال پارک کردن خودروی خود زیر یکی از این تابلوها بود پرسیدم می‌داند هزینه توقف در این مسیر به چه صورت است؟ او در پاسخ گفت: خیر، فکر کنم هنوز راه اندازی نشده اما به نظر می‌آید این تابلوها هم مثل پارکومترهای سابق باشد. مسؤولان در تهران هر روز یک طرح جدید ارائه می‌دهند ولی نه از ترافیک کم می‌شود نه از آلودگی هوا.

در ادامه به گفت وگو با «علی درخشان» کارشناس شهری پرداختیم و نظرات وی را از چند و چون اجرای طرح «محدوده کنترل آلودگی هوا» جویا شدیم.

متن این گفت وگو را می خوانیم:

ایرنا: لغو اجرای طرح زوج و فرد چه کمکی به باز شدن گره‌های ترافیکی در شبکه حمل و نقل عمومی پایتخت می‌کند؟

درخشان: لغو این طرح پس از گذشت 13 سال مخالفان و موافقان بسیاری داشت که در این باره نظرات مختلفی را می‌دهند اما باید تحمل کرد تا چندی از اجرای طرح جدید با عنوان محدوده کنترل آلودگی هوا بگذرد تا بازخوردهای آن را در کاهش ترافیک شهری و آلودگی هوا مشاهده کرد. البته به اعتقاد برخی از افراد و کارشناسان تردد در محدود شهری حق تمامی شهروندان محسوب می‌شود و اینکه شبکه حمل و نقل عمومی دارای معایبی است قصور و کوتاهی دولت یا شهرداری در این شبکه گسترده به شمار می‌رود. مردم در این شرایط باید هزینه تصمیم گیری های نابسامان مدیران شهری را بدهند که نباید چنین باشد. در مقابل برخی که موافق این طرح هستند می‌گویند استفاده از چنین نمونه‌هایی با الگوگیری از کشورهای توسعه یافته می‌تواند در باز کردن گره‌های ترافیکی و کاهش آلودگی هوا بسیار مؤثر باشد.

ایرنا: شیوه اجرای این طرح و محاسبه قیمت بر اساس روزهای تردد تا چه اندازه بر پایه اصول کارشناسانه و مهندسی شهری در نظر گرفته شده است؟

درخشان: محاسبه تعرفه حضور در طرح باید بر مبنای اصول کارشناسانه صورت بگیرد و اینکه دوربین‌ها و امکانات نظارتی تا چه اندازه دقیق می‌توانند عمق ورود در طرح را ضبط کنند جای بحث دارد که باید مدیران شهری پاسخگو باشند. همچنین محاسبه روزانه به جای ساعتی باعث می‌شود که توقف و تردد خودروها به دلیل استفاده از سهمیه یا عوارض بیشتر شود که این موضوع خلاف اهداف تعیین شده برای کاهش ترافیک و آلودگی هوا به شمار می‌رود. شفاف نبودن اطلاع رسانی از ابتدای تصویب این طرح نیز سبب شده است تا بسیاری از شهروندان برای ثبت نام در سامانه «تهران من» با مشکلاتی روبرو شوند. همینطور درباره پارک حاشیه‌ای، نیاز به اینترنت فعال است که برخی شهروندان فاقد این امکانات هستند یا به دلیل آشنایی نداشتن در استفاده از آنها دچار مشکل می شوند. همچنین سامانه‌های اینترنتی یا نرم افزارهای تلفن همراه در کشور به قدر کافی از سرعت لازم برخوردار نیستند.

ایرنا: سنجش میزان موفقیت طرح‌های ترافیکی جدید به چه عواملی بستگی دارد؟

درخشان: مهم‌ترین میزان موفقیت این طرح به ایجاد اعتماد نزد شهروندان بستگی دارد تا اینگونه صحت شیوه‌های نظارتی ارزیابی شود. تعبیه سازوکاری دقیق جهت ثبت محاسبه عوارض و زمان آن تا صاحبان خودرو به آسانی بتوانند موضوعات مربوط به خود را پیگیری کنند، از دیگر موارد سنجش موفقیت این طرح است. همچنین ارائه آمارهای دقیق مسؤولان و میزان رضایت محسوس شهروندان از جمله راه‌های سنجش موفقیت این طرح‌ها به شمار می‌رود.