راه ترقی- وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری ترکیه
بعنوان ضامنان چارچوب دیپلماتیک آستانه، نشست سه جانبه ای را در روز سه
شنبه 7 آبان ماه در ژنو برگزار کردند و مشورت هایی را با «گیر پدرسون»
نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه صورت دادند.
وزرای خارجه سه کشور در مورد سوریه بر پنج محور تاکید کردند که این
محورها عبارتند از؛ 1- بر تعهد مستحکم ضامنین آستانه نسبت به حاکمیت،
استقلال، وحدت و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه مجددا تصریح نموده و تاکید
کردند که این اصول باید مورد احترام همه طرفها باشد. آنها اهتمام قوی خود
برای مبارزه با تروریسم در کلیه اشکال و مظاهر و مقابله با دستورکارهای
تجزیه طلبانه در سرزمین سوریه را تکرار کردند. 2- از تشکیل کمیته قانون
اساسی و آغاز بکار آن در ژنو در 30 اکتبر 2019 بعنوان نتیجه کمک موثر
ضامنین آستانه و اجرای تصمیمات کنگره گفتگوی ملی سوریه در سوچی استقبال
کردند و در این ارتباط از تلاشهای نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در سوریه
تقدیر نمودند. 3- ضمن ابراز این اعتقاد که آغاز بکار کمیته قانون اساسی
تایید می‌کند که راه حل نظامی‌برای منازعه سوریه وجود ندارد، بر تعهد خویش
مبنی بر پیشرفت فرایند سیاسی سوری- سوری پایدار و مداوم با تسهیل سازمان
ملل در راستای قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل مجددا تصریح کردند.
4- اهتمام خویش در حمایت از کار کمیته قانون اساسی از طریق تعامل مستمر
با طرفهای سوری و نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در سوریه به منظور
اطمینان از کار موثر و پایدار آن را مورد تایید مجدد قرار دادند. 5- این
دیدگاه را بیان کردند که کار کمیته قانون اساسی باید با احساس مصالحه و
تعامل سازنده، بدون دخالت خارجی و تحمیل جدول های زمانبندی خارجی، با هدف
رسیدن به توافق کلی اعضای آن که نتیجه کار بتواند گسترده ترین حمایت ممکن
مردم سوریه را کسب نماید، اداره شود و بر اهمیت فرایند حل و فصل گسترده تر
در پیشبرد افزایش کمکهای انسان دوستانه برای کلیه سوری‌ها در سراسر کشور
بدون پیش شرط و تبعیض، تسهیل بازگشت امن و داوطلبانه آوارگان و اشخاص بی
خانمان داخلی به مناطق اصلی زندگی اشان در سوریه و همچنین اطمینان و اعتماد
سازی میان طرفهای سوری تاکید کردند.
با «حسین آجرلو» کارشناس مسایل خاورمیانه در مورد روند صلح آستانه به گفت و گو پرداخته ایم که شرح آن در ادامه می آید.
پیامدهای نشست صلح آستانه
آجرلو در ابتدای این مصاحبه اظهار داشت: از بدو بحران سوریه تا کنون
روند صلح آستانه تنها مذاکرات نتیجه بخش بوده است. روندهایی که از طریق
سازمان ملل و کشورهای غربی پیگیری شد نتوانست موفقیتی چندانی در کاهش
بحران سوریه به دنبال داشته باشد. روند صلح آستانه تنها حرکت موفقی بود که
توانست بخشی از تنش ها را کاهش دهد و سطح بحران را تا حدودی کنترل کند.
اکنون با برگزاری این نشست ها شاهد بازتاب موفقیت روند صلح آستانه هستیم،
زیرا در این نشست بازیگرانی وارد شدند که با تحولات میدانی بحران سوریه
سازگاری و آشنایی بیشتری دارند. بازیگران موثر در حل بحران سوریه کشورهای
ایران، ترکیه و روسیه هستند. سوریه به دو دولت ایران و روسیه اعتماد متقابل
دارد و همکاری قابل توجه ای با این کشورها انجام می دهد.
با توجه به تحولات سوریه در روند صلح آستانه در چندین مقطع شاهد کاهش
تنش در منطقه و تعدیل خواسته های طرفین بودیم. در شرایط کنونی ترکیه براساس
منافعی که خودش تعریف کرده، ماجراجویی و حرکتی را در شمال سوریه انجام داد
و با توجه به تهدیدها، توافقاتی نیز صورت گرفت، اما عامل مهمی که باعث شد
ترکیه سیاست های خود را در شمال سوریه تعدیل کند نقش فعال روسیه در تحولات
داخلی سوریه به عنوان بازیگری فعال بود.
این کارشناس مسایل خاورمیانه در ادامه بیان داشت:به نظر می رسد روند
صلح آستانه همچنان کارآمد است و می تواند قسمت های بین المللی بحران سوریه
را کاهش دهد. این نشست در حقیقت کار آمدی این روند را می رساند و می تواند
اقدامات موفقی بیشتری را انجام دهد. سیاست جمهوری اسلامی از ابتدای بحران
سوریه تاکنون تاکید بر حفظ تمامیت ارضی این کشور بوده است. دولت روسیه نیز
با سیاست نزدیک به ایران خواهان حاکمیت سوریه بر تمامیت ارضی خود بوده
است، اما ترکیه سیاست متفاوت تری را در بحران سوریه دنبال کرده و با
چالشی بنام مساله کردی مواجه بوده است. در ابتدای بحران سوریه ترکیه چالش
تغییر نظام سیاسی سوریه را داشت، اما به تدریج در این چالش تغییری به وجود
آمد و بحران مساله کردی تسری پیدا کرد.
به نظر می رسد دولت ترکیه هر نوع واحد سیاسی کردی در مرزهای جنوبی این
کشور را بر نمی تابد. در شرایط فعلی ترکیه با حجم عملیاتی که در شمال
سوریه انجام می دهد واقف است که نمی تواند به اهداف نهایی خود دست پیدا کند
و با شرکت در روند صلح آستانه شده به نوعی می خواهد مساله کردها که را به
عنوان یک چالش برای این کشور مطرح است با سه کشور ایران، روسیه و سوریه حل
و فصل کند. در شرایط فعلی ترک ها راضی هستند که دولت سوریه حاکمیت خود را
در مناطق کرد نشین احیا کند و شرایطی در این مناطق فراهم شود که منافع دو
طرف ترکیه و سوریه تامین شود.
تغییر دیدگاه اردوغان نسبت به مساله سوریه
آجرلو در مورد تغییر دیدگاه دولت ترکیه نسبت به بحران سوریه اظهار داشت:
تغییر سیاست خارجی ترکیه، نسبت به تحولات سوریه خواست و پذیرش درونی
اردوغان نیست و به نوعی الزام ژئوپولتیک برای ترکیه به شمار می آید. ترکیه
با ایجاد هر نوع نظام سیاسی کردی تصمیمات امنیتی شدید خواهد گرفت. اردوغان
در شرایط انتخابِ میان چالش با کردها یا به رسمیت شناختن نظام سیاسی سوریه
است است. اگر مناطق مورد نظر ترکیه که در پی ایجاد ناحیه امن است به دولت
سوریه واگذار شود دولت ترکیه از فشارهای واحد سیاسی جدید رها می شود و هم
هزینه های نظامی خود در این مناطق را کاهش می دهد.
کردها در آمریکا و اروپا لابی های قوی و رسانه های دارند و با بحث نقض
حقوق بشر می توانند چالش های جدی برای اردوغان ایجاد کنند. در شرایط فعلی
اردوغان وضعیت استقرار دولت سوریه را می پذیرد و وارد مذاکراتی می شود که
با همکاری ایران و روس ها این روند تسهیل شود و به نوعی ایران و روسیه در
این قضایا حضور داشته باشند که از عملیات های انتحاری و احتمالی دولت
سوریه به دور باشد.
آجرلو در پایان این مصاحبه در مورد تدوین قانون اساسی سوریه اظهار داشت:
روند تدوین قانون اساسی سوریه به نوعی مخالفان دولت سوریه را وارد بازی
می کند و معاضدین را سامان می دهد اگرچه تغییر اساسی در قانون اساسی به
وجود نمی آید، اما حقوقی هم برای مخالفین مطرح شود. نظام سیاسی سوریه در
حال تثبیت است و مخالفان چاره ای جز پذیرش ندارند. کشورهای حامی مخالفان
دولت سوریه نیز به نوعی پذیرفتند که نظام سیاسی سوریه به سامان رسیده است و
اکنون نشست چهار جانبه ایران، ترکیه، روسیه و نماینده سازمان ملل می تواند
به صلح در سوریه کمک شایانی کند.