چاپ

راه ترقی - سیاست ایران / متن پیش رو در وبسایت سیاست ایران منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
اوایل هفته گذشته مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه طی سخنانی در یکی از دانشگاههای آنتالیا درباره عملیات چشمه صلح و همچنین توافق با روسیه درباره شمال سوریه به نکته قابل تاملی اشاره کرد. وی گفت: "با نابودی کریدور تروریستی که قصد ایجاد آن در مرزهای جنوبی ترکیه را داشتند، نقشه بزرگی را بر هم زدیم. ما این نقشه را خنثی کردیم. فرانسه و اسرائیل نیز آنها را هدایت می‌کردند."
اشاره به نام فرانسه و رژیم صهیونیستی به عنوان بازیگرانی که نقش مخربی در منطقه دارند نکته مهمی است که از سوی مقام ارشد دستگاه سیاست خارجی ترکیه مطرح شد.
موضوع قابل توجه این است که این اظهارات در حالی مطرح می شود که مقامات ترکیه بارها آمریکا را عامل اصلی قدرت گیری شبهه نظامیان کرد در شمال سوریه قلمداد کرده و از تسلیح گروه YPG به عنوان عقبه پ ک ک در سوریه به شدت انتقاد کرده اند.
اردوغان بارها ضمن انتقاد از اقدامات آمریکا در کمکهای تسلیحاتی این کشور به YPG، میزان این کمکها را بالغ بر 2 هزار کانتینر سلاح و مهمات طی چند سال گذشته خوانده است.
اما اینکه به جای آمریکا، چاووش اوغلو، فرانسه و اسرائیل را در پس پرده نقشه ای بزرگ برای منطقه بداند موضوع مهمیست که تلاش می شود در نوشتار موجود به برخی از دلایل آن اشاره کرد.
اسرائیل و انگیزه ژئوپلتیکی
اسرائیل طی چند دهه گذشته همه تلاش خود را به کار بسته تا اولاً ارتش کشورهای عربی را تضعیف کرده و در ثانی تا جای ممکن در تجزیه این کشورها نقش آفرین باشد. تل آویو این اقدامات را در راستای حفظ موجودیت خود انجام داده و همواره در نقاطی که گسل تجزیه طلبی فعال بوده، حضور داشته است. یکی از این نمونه ها را می توان در ماجرای همه پرسی جدایی اقلیم کردستان عراق دید که تنها طرف حامی مسعود بارزانی مقامات رژیم صهیونیستی بودند که همه تلاش خود را در این راستا به کار بردند اما موفقیتی حاصل نشد.
در ماجرای شمال سوریه و اقدامات حزب اتحاد دموکراتیک(پ ی د) یا شاخه نظامی آن(ی پ گ)، موضوع خودمختاری به طور جدی به چشم می خورد که طی آن سه کانون جزیره، کوبانی و عفرین شکل گرفت و قرار بود کل کردستان شمال سوریه به صورت یکدست خودمختار شده و اعلام کنفدراسیون کند.
این اتفاق که کارشناسان ترک از آن به عنوان "اسرائیل دوم" یاد می کردند می توانست ضمن تجزیه سوریه، تهدید امنیتی بلند مدتی را برای ترکیه نیز به همراه داشته باشد تا هر زمانی که تل آویو اراده کرد بتواند از این اهرم علیه ترکیه استفاده کند. ترکیه و اسرائیل اگرچه روابط اقتصادی خوبی با یکدیگر دارند اما در سطح منطقه بخصوص در حوزه مدیترانه و منابع انرژی در بستر دریا، رقابت سختی با یکدیگر دارند.
فرانسه و رویای ایجاد کریدور انرژی
فرانسه نیز مانند اسرائیل از تجزیه منطقه استقبال می کند اما در سطوح غیر رسمی. نمونه این اقدامات را می توان در حضور متفکران و نظریه پردازان فرانسوی در ماجرای همه پرسی جدایی اقلیم کردستان دید.
پس از شکست پروژه همه پرسی مشخص شد که افرادی همچون برنارد کوشنر وزیر خارجه پیشین فرانسه و برنارد هنری لوی فرانسوی یهودی تبار و خاورمیانه شناسی که همواره از تجزیه منطقه دم می زند، به همراه زلمای خلیل زاد سفیر سابق آمریکا در عراق، جزو حلقه مشاوران مسعود بارزانی در این امر بودند. اما انگیزه مهمتر فرانسه برای تشکیل کریدور کردی در شمال سوریه را می توان به موضوع نفت و انتقال انرژی از خاورمیانه به اروپا از این راه ارتباط داد.
اگرچه در منطقه دیرالزور منابع عظیم نفتی وجود دارد که می توانست در اختیار کردها و در نهایت مشتریهای اروپایی آن قرار بگیرد اما سناریوی مهمتری از پیش طراحی شده بود که امنیت انرژی اروپا را افزایش داده و سبد دریافت گاز آنها را متنوعتر می کرد که نتیجه آن دست بالاتر اروپا در مقابل فروشندگان انرژی بود.
در سال 2009 و پیش از بحران سوریه، فرانسه به دنبال ایجاد خط لوله انتقال انرژی از قطر به سمت مدیترانه بود که از شمال عراق و سوریه عبور کرده و از راه مدیترانه به اروپا می رسید. این کریدور می توانست نقش ترکیه را در انتقال انرژی به اروپا کمرنگ کرده و از جایگاه این کشور در رقابتها و چانه زنی های منطقه ای و همینطور دو و چند جانبه بکاهد.
بحران سوریه فرصتی مناسب برای تحقق این سناریو بود تا با تشکیل کریدور یکدست کردی در شمال سوریه و عراق خط راهی مطمئن و کم هزینه ایجاد شود. این اقدام حتی می توانست از نقش روسیه نیز در تامین انرژی اروپا و در نتیجه آینده سیاسی این قاره بکاهد.
با عملیات چشمه صلح، ترکیه علاوه بر اینکه توانست یکی از دغدغه های امنیتی خود در مرزهای جنوبی را تا حدودی مرتفع کند، توانست نقشه تجزیه طلبانه اسرائیل در منطقه و همینطور رویای فرانسه در ایجاد گذرگاه انرژی در منطقه کردی را که هر دو علیه امنیت ملی و اقتصادی این کشور بودند تا حدودی خنثی کند. شاید همین دلایل کافی باشد تا وزیر خارجه ترکیه پس از پایان عملیات چشمه صلح در شمال سوریه، فرانسه و اسرائیل را در کنار حزب اتحاد دموکراتیک شکست خورده این میدان بنامد.