چاپ

راه ترقی - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سعید عابدپور| مورالس هر چند در انتخابات ریاست‌جمهوری، به تاریخ 28 مهر ماه، در بولیوی پیروز شد، طرح سرنگونی‌اش با استعفای اجباری نیز فعال شد و در نهایت از قدرت کنار رفت. هر چند انتظار آن می‌رفت، روسیه یا چین و یا کوبا و ونزوئلا مانع از برکناری مورالس شوند ولی این اتفاق نیفتاد. مورالس خود با اشتباهاتی مسیر این سرنگونی را هموار کرده بود.
مورالس مردی از میان بومیان سرخپوست بولیوی با 60 درصد جمعیت توانست در مدت ریاست‌جمهوری خویش از سال 2006 تغییرات مهمی در اقتصاد انجام دهد. کشور او یکی از بالاترین نرخ‌های رشد و توسعه در امریکای لاتین را دارد. سیاست‌های اقتصادی او موجب بهبود زندگی طبقات پایین شد؛ تولید ملی افزایش یافت، صدها کارخانه دولتی در زمان او خصوصی‌سازی شد و از همه مهم‌تر بولیوی طی این سال‌ها به مقدار زیادی بدهی‌های خود به موسسات بین‌المللی مالی را ادا کرد.
آنچه موجب کودتای ارتش در بولیوی شد ریشه در چند عامل دارد؛ نخست مورالس برای کنترل کار مجلس نمایندگان و جلوگیری از ایفا‌ی نقش آنها در هموار کردن جاده کودتا، کاری نکرد. در موارد دیگری چون پاراگوئه و برزیل، مجلس نمایندگان موفق به ایفای نقش براندازی شده بود. او باید شورای امنیت را در کنار خود در مقابله با نفوذ ارتش بر مجلس نمایندگان می‌داشت ولی...
دوم اینکه مورالس نقش ارتش را نادیده گرفت. او اجازه داد تا فرماندهان ارتش، روابط خود با پنتاگون و اف‌بی‌آی را حفظ کنند. سایت‌ گرای زون با انتشار مدارک و عکس‌هایی نشان داده چگونه فرماندهان ارتش بولیوی در دوره‌های مختلف آموزشی در امریکا شرکت می‌کردند. این دوره‌ها در «School of the Americas» یا «Fort Benningu در ایالت جورجیا برگزار می‌شد.
در این دوره‌ها فرماندهان مختلف ارتش‌های امریکای لاتین برای آموزش کودتا حضور داشته‌اند. برخی دوره‌ها نیز در واشنگتن برگزار می‌شد. نام فرماندهانی که در کودتای بولیوی نقش داشتند، از جمله ژنرال کالیمان، در بین شرکت‌کنندگان در دوره‌های نظامی مذکور دیده می‌شود.
سومین اشتباه مورالس در اجازه فعالیت سازمان توسعه USAID وابسته به وزارت خارجه امریکا بود. این سازمان به ‌طور آشکار از فعالیت و برنامه‌های ضددولتی انجمن‌های غیردولتی حمایت کرد. چهارمین اشتباه مورالس نیز در عدم نظارت بر فعالیت انجمن‌های غیردولتی در کشورش بود. صدها انجمن غیردولتی با بودجه امریکا ایجاد شد. اعضای این انجمن‌ها معمولا به بهانه‌های مختلف راهی امریکا می‌شدند تا شیوه‌های نافرمانی مدنی، شورش، اختلال و تبلیغات علیه دولت را فرا بگیرند. انجمن‌های غیردولتی در تغییر ذهنیت مردم بولیوی علیه مورالس و ایجاد زمینه برای خالی شدن حمایت مردمی نقش مهمی داشتند.
پنجمین اشتباه مورالس عدم توجه به ایجاد اپوزیسیونی ملی بود. مخالفان او سرمایه‌داران و طبقاتی بودند که در دوران قبل از او برخوردار از منافع و رانت‌های اقتصادی حاصل از ارتباط با امریکا بودند. او جریان اپوزیسیون فعال ملی آلترناتیوی نداشت تا در مقابل کودتای ارتش بایستد. مورالس ساده‌لوحانه با اتکا به سیاست‌های اقتصادی خود فکر می‌کرد، اینها برای مردم و حمایت آنها کافی است. او غافل از نقش قدرت نرم، قدرت اقناع و قدرت نفوذ فکری در بین مردم بود. مورالس تنها بود و جریان نبود، او این را به خوبی درک نکرد.
در تمامی این موارد نقش ارتش بسیار مهم است. بدون ایجاد ارتش ملی فارغ از سلطه نظامی و فنی ارتش امریکا، امکان حفظ استقلال ملی و آزادی وجود ندارد. سلطه هژمونیک ایدئولوژی مبتنی بر قدرت نظامی به گفته آنتونیو گرامشی، مهم‌ترین ابزار سلطه بر کشورهای ضعیف است. مورالس باید راه ارتباط ارتش بولیوی با امریکا را می‌بست و به آلترناتیو‌هایی چون روسیه و چین روی می‌آورد یا وارد همکاری‌های نظامی با کشورهایی چون کوبا و ونزوئلا می‌شد. متاسفانه مورالس به هیچکدام از این موارد ضعف نتوانست پاسخی شایسته بدهد.