راه ترقی- آیین رونمایی از کتاب «سَلُونِی قَبْلَ أَن ْتَفْقِدُونِی، تحریر نهج
البلاغه» تالیف آیت الله جوادی آملی، 24 آذر در سالن قلم کتابخانه ملی
رونمایی شد.
در این مراسم که با اجرای «علی درستکار» و تلاوت آیاتی چند از کلام الله
مجید از سوی قاری ممتاز قرآن «سید محسن موسوی بلده» آغاز شد، افراد مختلفی
از جمله «سید عباس صالحی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، «اشرف بروجردی» رئیس
سازمان اسناد و کتابخانه ملی، آیت الله «سید مصطفی محقق داماد» و آیت‌الله
«مرتضی مقتدایی» سخنرانی کردند.
سید عباس صالحی در این آیین طی سخنانی اظهار کرد: نهج‌البلاغه منشوری
ماندگار نه فقط برای شیعیان و مسلمانان، بلکه برای بشریت است. نهج البلاغه
به اعتبار اینکه تجلی یک جان بزرگ، یک انسان کامل، یک روح متعالی بوده و
هست، به اعتبار اینکه از بزرگ‌مردی است که قرآن ناطق است، همدم و هم‌نفس
پیامبر اعظم بوده است، در توحید مستغرق است، سیاستمدار بزرگ، فرمانده سپاه
بزرگ، ادیب و سخنور است، دارای بالاترین روح لطیف انسانی است که وقتی می
شنود خلخال از پای زن یهودی باز شده است آن تعبیر بلند را به کار می برد و
بسیاری از نگات دیگر.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه چنین روحی، در مفاهیم و معانی
نهج‌البلاغه تجلی یافته است، تصریح کرد: مفاهیم و معانی نهج البلاغه ژرف
است و گستردگی و تنوع موضوعات، فرازمانی، فرامکانی بودن در این کتاب وجود
دارد. آن روح بلند با این معانی ژرف و گسترده، در کالبد الفاظی آمده است که
سیدرضی آن را گزینش کرد. همه این موارد موجب شد که نهج‌البلاغه در تاریخ
کتب انسانی، کتابی متمایز و ممتاز باشد و بعد از قرآن، کمتر کتابی مانند
نهج‌البلاغه وجود دارد که در جهان اسلام، توجه دیگران را به خود جلب کرده
باشد.
صالحی افزود: امروز شاهد اتفاق خوبی هستیم که در ادامه این توجه به
مفاهیم مندرج در نهج‌البلاغه شرح جدیدی رونمایی می‌شود. البته نهج‌البلاغه
شروح فراوانی داشته است اما به نظر می‌رسد شرح آیت‌الله جوادی آملی، طعم
دیگری دارد. شارحان نهج‌البلاغه برخی ادیب بودند و از منظر ادبیات ورود
کرده‌اند یا وجه ممتازشان ادبیات بوده است و برخی فقیه بودند و برخی نیز از
منظر اجتماعی و سیاسی به نهج‌البلاغه ورود کردند، آیت الله جوادی آملی
ویژگی‌های متعددی دارند و ویژگی خاص مرتبط به این بحث آن است که ایشان در
حوزه دانش‌های مرتبط با نهج‌البلاغه یک متخصص جامع است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: دانشمندان متخصص بسیارند اما دانشمندان
جامعِ متخصص که در هر رشته به قله ای رسیده باشند، اندک داریم. ایشان
فقیه، فیلسوف، عارف، مفسر و جامع این تخصص‌ها هستند و همین مساله موجب شده
است که توان مضاعفی در نزدیک شدن به نهج‌البلاغه یافته و از آن استفاده
کنند.
صالحی ادامه داد: همچنین در میان شارحان نهج‌البلاغه کسانی هستند که در
حوزه حکمت نظری ورود دارند و به حوزه حکمت عملی ورودی نداشته‌اند؛ اما
آیت‌الله جوادی هم در حوزه حکمت نظری و هم در حوزه حکمت عملی جایگاه خاصی
دارند و نهج‌البلاغه کتابی سرشار از هر دو بال است. از یک سو کتاب توحید
است و از سوی دیگر کتاب سیاست بنابراین کسی که می‌خواهد به شرح نهج‌البلاغه
بپردازد، توانمندی‌اش در این دو میدان اهمیت دارد.
آیت الله جوادی آملی در روش‌شناسی تاکید
می‌کند که نهج‌البلاغه خودش مفسر نهج‌البلاغه است. اگر کسی می‌خواهد
نهج‌البلاغه را بفهمد باید آن را در یک مجموعه شبکه‌ای مترابط ببیند. البته
استفاده‌های متعددی را از این منظر می‌کنند که چطور بخش‌ها و فرازهای
نهج‌البلاغه به کمک هم می‌آیند.
وی افزود: من در دو جلدی که در این مجلس رونمایی می شود تورقی داشتم و
نکاتی به نظرم آمد از جمله در مورد روش شناسی آیت الله جوادی آملی که در
این اثر، نخست اینکه ایشان در جای جای این اثر اشاره می کنند که چون نهج
البلاغه گزیده است در نتیجه کار شارح را سخت می کند چراکه امکان استفاده از
سیاق و سواق، از شارح گرفته می‌شود. آیت الله جوادی آملی اشاره می‌کند که
این نقیصه هم بر فضای موجود متن و هم بر شروح قبل، وجود دارد. برای مثال
ایشان ذیل خطبه 19 می‌گوید: این خطبه قبل از شهادت امام ایراد شد و مقداری
از آن نیز در خطبه 216 و مقداری در بخش‌های دیگر آمده و به همین دلیل،
جمع‌بندی نهایی آنها آسان نیست.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: نکته دیگرمناسبات قرآن کریم و
نهج‌البلاغه به شکلی عمیقی در این شرح نمایان شده است. رفت و برگشت این دو
کتاب که یکی ثقل اکبر و دیگری ثقل اصغر است، در تار و پود این شرح نمایان
است و با تسلطی که آیت‌الله جوادی بر تفسیر دارند رفت و برگشت قابل توجهی
بین حوزه تفسیر و شرح نهج‌البلاغه با قرآن پدید می‌آید و با دیدن اثر جدید
ایشان، حس می‌کنیم که هم تفسیر قرآن و هم شرح نهج‌البلاغه را می بینیم.
وی افزود: همچنین آیت الله جوادی آملی در روش‌شناسی تاکید می‌کند که
نهج‌البلاغه خودش مفسر نهج‌البلاغه است. اگر کسی می‌خواهد نهج‌البلاغه را
بفهمد باید آن را در یک مجموعه شبکه‌ای مترابط ببیند. البته استفاده‌های
متعددی را از این منظر می‌کنند که چطور بخش‌ها و فرازهای نهج‌البلاغه به
کمک هم می‌آیند.
صالحی تصریح کرد: نکته دیگر در مورد روش‌شناسی آیت الله جوادی آملی آن
است که نهج البلاغه را وقتی می توان شناخت که تا حدودی به افق جان علی
نزدیک شویم، بین کلام و متکلم سنخیت است. بر همین اساس نمی‌توانیم به کلام
نزدیک شویم بدون اینکه به متکلم نزدیک شویم.
وی گفت: در فضای این دو جلد، تصویری از امام وجود دارد که بسیار مهم
است؛ اینکه امام علی(ع) را در این افق بشناسیم که مثلا حضرت بدترین دشمن
خود را بی‌آبرو نمی‌کرد، در واقع یک نوع شخصیت شناسی از امام به ما می
دهد که ممکن است تفسیر ما از نهج‌البلاغه را نیز دستخوش تغییر کند.
صالحی ادامه داد: همچنین نهج‌البلاغه یک کتاب هستی‌شناسی است و طبیعتا
کلید هستی‌شناسی سخت است و گاهی انسان وقتی با یک عالم مباحثه می کند سعی
می‌کند بفهمد و گاهی می‌خواهد تفهم کند و بر آن مائده بنشیند و بفهمد. این
سختی ورود در میدان قرآن و نهج‌البلاغه است. با این نگاه در هستی‌شناسی و
خداشناسی، منظر ایشان منظر حکیمی است که از منظر حکمت متعالیه به این مسیر
نزدیک شده است.
وی در بخش دیگری از مباحث خود گفت: اولین خطبه نهج البلاغه از خطبه‌های
دشوار است و شارحان در آن گرفتار هستند اما آیت‌الله جوادی به خوبی
توانسته نکات مهمی را در این زمینه ارائه کند که البته بن‌مایه آن برگرفته
از حکمت متعالیه است، از سوی دیگر آیت الله جوادی آملی یک متکلم و
ادامه‌دهنده راه شهید مطهری است، بنابراین باید با سوالات جدید نیز خود را
درگیر کند و ویژگی جریان حکمت نوصدرایی این است که باید بتواند با
مسئله‌های نو مواجه شود. علامه نیز در این شرح نهج‌البلاغه در موارد
فراوانی به پاسخ شبهات پرداخته است.
صالحی افزود: این تالیف که به 22جلد خواهد رسید در ذیل خود پروژه‌های
جدیدی را تعریف می‌کند، کلماتی که از امیرالمومنین(ع) تا به حال تفسیر نشده
است در این کتاب به آن پرداخته شده و از آنها می‌توان پژوهش‌های جدیدی را
رقم زد.