چاپ

راه ترقی- آنچه در کلان‌شهرها حتی در کشورهای توسعه یافته نمود عینی دارد، عجله و شتابی است که در عصر کنونی گریبان بشر را گرفته و راه گریزی از آن نیست چرا که تنها راه حیات در چنین فضایی، حرکت به سمت جلو است و عقب‌گردی وجود ندارد، به همین دلیل است که بسیاری از جامعه شناسان و کارشناسان حوزه شهری، عجله و شتاب را یکی از آسیب‌های اجتماعی و روحی می دانند که گریبانگیر تمام نسل‌ها را گرفته است و ساختارهای سیاسی و فرهنگی جوامع را تحت تاثیر قرار داده به گونه‌ای که در درازمدت بی شک بر توسعه و پیشرفت کشورها ثاتیرگذار خواهد بود.

آسیب شتاب و تعجیل در عملکرد که با قانون گریزی، فردگرایی، خشونت و پرخاشگری و اضطراب و افسردگی بروز می یابد؛ به گفته تعدادی از تحلیلگران اجتماعی با بروز ناهنجاری ها تقویت می شود و مستلزم آموزش و فرهنگ سازی است.

فرهنگ شهرنشینی، توسعه و گسترش فناوری، شرایط نابه‌سامان اقتصادی و اجتماعی، آرمان گرایی، فرزند پروری، الگوهای رفتاری والدین و برخی از اختلالات روانی همچون بیش فعالی نیز از جمله دلائل اساسی این آسیب (شتاب) محسوب می شود؛ که به گفته روانشناسان با تقویت مهارت های فردی کاهش می یابد.

عجله و شتاب و ارتباط آن با اختلالات روانی

مهدیه رحمانیان دکتری روانشناس بالینی و استاد دانشگاه در این باره گفت: از منظر روانشناختی افراد بر حسب شتاب و تعجیل در عملکرد به 3 گروه طبقه بندی می شوند.

وی افزود: برخی از افراد برای دستیابی به اهداف و آرمان ها تعجیل می کنند؛ پیش از زمان و مکان مناسب (در کوتاه مدت) خواستار دستیابی به اهداف می شوند و فارغ از تفکر و اندیشه برای تحقق خواست ها اهتمام می ورزند.

رحمانیان ادامه داد: گروه دوم در این طیف صبور و خویشتن دار است و برای دستیابی به اهداف و آرمان‌ها با تفکر و برنامه ریزی عمل و به موفقیت نیز دست می یابد.

این مدرس اظهار داشت: برخی از افراد اما در انجام وظایف و مسئولیت ها همواره تامل می کنند و برای دستیابی به خواست ها به سستی و کاهلی می رسند.

وی اضافه کرد: اهداف و آرمان‌ها و همچنین روش تحقق خواست‌ها از عوامل معین حضور در این طیف به شمار می رود، اهداف باید متناسب با ظرفیت و توانمندی آدمی انتخاب شود؛ تعیین اهداف در صورت عدم توجه به خودشناسی فردی بی شک موجب عدم تحقق خواست ها می شود.

این روانشناس افزود: به عبارت دیگر فاصله ایده‌آل ذهنی با خود حقیقی، سبب شتاب و تعجیل برای دستیابی به اهداف و به دنبال آن اضطراب و تنش می شود؛ این امر در درازمدت (از لحاظ ذهنی) درماندگی و غفلت از مقاصد را رقم می زند.

به گفته رحمانیان پیگیری خواستها و اهداف به صورت منطقی و همچنین تنظیم ظرفیت و توانمندیها با خود واقعی حاکی از سلامت روح و روان است.

تعیین اهداف غیرواقعی شتاب در عملکرد را افزایش می دهد

این متخصص در ادامه به برخی از علائم رفتاری تعجیل در عملکرد اشاره کرد و گفت: از مهمترین علائم رفتاری این اختلال تعیین اهداف غیرواقعی است؛ برای این گروه از افراد سرعت تحقق اهداف ارزشمند و راه دستیابی به آرمان ها فاقد اهمیت است.

رحمانیان با تاکید بر این که یکی دیگر از مهمترین علائم این تعجیل ترس از خلاء و نقصان است، افزود: این مساله ناشی از سرزنش والدین در دوران کودکی است که در درازمدت سبب کاهش اعتماد به نفس و وحشت از فهم دیگران (از ضعف ها و کمبودها) می شود.

وی یادآور شد: این افراد به منظور غلبه بر ترس و وحشت و دستیابی به تمامی اهداف در کوتاه مدت به رقابت های بیمار (ناسالم) کشیده می شوند؛ به طور مداوم به مقایسه می پردازند و احساس عدم امنیت و خودسرزنش گری را تجربه می کنند.

رحمانیان تجارب شکست های متعدد، عدم کنترل خشونت و پرخاشگری و همچنین اضطراب و افسردگی را از نتایج این احساس (خودسرزنش گری) عنوان کرد و گفت: کاهش خودباوری، خطا در تصمیم گیری، عدم قدرت تفکر و افزایش هیجانات منفی نیز از دیگر آثار عملکرد شتاب زده است.

وی تصریح کرد: این قشر عجول همچنین به سبب اشتباهات گذشته خود را سرزنش می کنند؛ برای دستیابی به اهداف (به طور مداوم) دوندگی و بر این اساس در زمان حال زندگی نمی کنند. به عبارت دیگر به طور مداوم در گذشته و آینده سیر و بنابر این از زندگی لذت نمی برند.

رحمانیان اظهار داشت: امروزه برخی از تبلیغات از جمله آموزش زبانهای خارجه در کوتاه مدت نیز شتاب و تعجیل را در جامعه تقویت می کند.

وی سبک فرزندپروری، رفتارهای مستبدانه والدین و اضطراب و تنش خانواده و ایده‌آل گرایی را از مهمترین علل این شتاب برشمرد و گفت: برخی از اختلالات همچون بیش فعالی و عدم کنترل تکانه هم که مستلزم معالجه و درمان است، موجب افزایش تعجیل و شتاب می شود.

به گفته این مشاور، آسیب‌های روانشناختی و بیماری های قلبی و عروقی هم از مهمترین عوارض این تعجیل به شمار می رود.

وی همچنین در خصوص معالجه و درمان این اختلال گفت: آموزش تاب آوری اجتماعی، کاهش رفتارهای عجولانه و تکانش گر، آموزش برنامه ریزی و هدفمندی به منظور تحقق خواست ها، حذف اهداف کاذب، مدیریت استرس و زمان از موثرترین روش‌های درمان این بیماران محسوب می‌شود.