بزرگنمايي:

راه ترقی -

فاطمه اشرفی
انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، به مناسبت روز جهانی پناهنده از رهبران جهان خواسته است تا تلاش های خود را برای تقویت صلح، ثبات و همکاری افزایش دهند تا روند چند دهه آوارگی ناشی از خشونت و آزار و اذیت متوقف شود.
بر اساس آخرین گزارش سالانه کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل که در ژنو منتشر شده است ( Global Trends Report ) ، با وجود همه گیری بیماری کوئید 19، تعداد افرادی که از جنگ، خشونت ، آزار و شکنجه و نقض حقوق بشر در سال 2020 فرار کرده اند ، به بالای82 میلیون نفر رسیده است. این عدد ،4 درصد بیشتر از 79.5 میلیون جمعیتی است که در پایان سال 2019 گزارش شده است.
این گزارش نشان می دهد که تا پایان سال 2020 تعداد 20.7 میلیون پناهنده تحت نظارت کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد ، 5.7 میلیون پناهنده فلسطینی و 3.9 میلیون نفر ونزوئلایی در خارج از کشور آواره شده اند. 48 میلیون نفر دیگر نیز در کشورهای خود آواره و بی جا شده اند و از این میان 4.1 میلیون نفر دیگر نیز پناهجو بوده اند. این اعداد نشان می دهد که علی رغم همه گیری بیماری کوئید 19 و تلاش های فراوان برای ایجاد آتش بس جهانی ، درگیری ها همچنان مردم را از خانه های خود فراری می دهد.بر این اساس ،طبق اعلام سازمان ملل پیش بینی های بحران غذایی برای سال 2021 به همان اندازه نگران کننده است و کشورهایی مانند سودان جنوبی ، سوریه و جمهوری آفریقای مرکزی با خطر قحطی روبرو هستند.
• طبق گزارش بانک جهانی، تعداد افرادی که به دلیل کویید 19 به فقر شدید کشیده شده اند از 119 میلیون نفر به 124 میلیون در سال 2020 رسیده است و بر اساس این آمار، سازمان ملل پیش بینی می کند که آمار جابه جا شدگی اجباری در سالهای آینده به بالای 100 میلیون نفر برسد.
• بیش از دو سوم کل افرادی که به خارج از کشورهایشان فرار کرده اند فقط از پنج کشور آمده اند: سوریه (6.7 میلیون) ، ونزوئلا (4.0 میلیون) ، افغانستان (2.6 میلیون) ، سودان جنوبی (2.2 میلیون) و میانمار (1.1 میلیون).
• اکثر قریب به اتفاق پناهندگان جهان - تقریباً نه نفر از هر 10 پناهنده (86 درصد) - در کشورهای همسایه با مناطق بحران زده و کشورهای با درآمد کم و متوسط میزبانی می شوند. کشورهای کمتر توسعه یافته 27 درصد از کل پناهندگی را در اختیار داشتند.
همچنین آمار جمعیتی حکایت از آن دارد که دختران و پسران زیر 18 سال 42 درصد کل آوارگان اجباری را تشکیل می دهند. آنها به ویژه در زمانی که بحران ها سالها ادامه می یابد از آسیب پذیری بیشتری برخوردار می شوند . آسیب هایی که می تواند حیات فردی و اجتماعی آنان در زمان حال و آینده را تحت الشعاع خود قرار دهد و البته برای تقریباً یک میلیون کودک پناهنده ای که تنها در سال های 2018 تا 2020 متولد شده اند.
هم زمانی روند بی پایان مهاجرت های اجباری در نتیجه مناقشات مسلحانه ، بحران های سیاسی ، خشونت های اجتماعی ،تغییرات آب و هوایی و بلایای زیست محیطی با همه گیری بیماری کوئید 19 در جهان ، موجب سختی های بیشتری برای پناهجویان شد . در سال 2020 ، بیش از 160 کشور مرزهای خود را بستند و 99 کشور برای ورود و پذیرش پناهندگان استثنائاتی قائل شده اند.در عین حال قرنطینه های بلند مدت و محدودیت های ایجاد شده ، دسترسی پناهجویان به خدمات اولیه را با چالش های جدی روبرو نمود . 
در همین زمان و در شرایطی که مردم بسیاری ناگزیر از فرار از مرزها بودند ، میلیون ها نفر دیگر در کشورهای خود آواره شده اند. بحرانهای اتیوپی، سودان، کشورهای ساحل، موزامبیک ، یمن ، افغانستان و کلمبیا ، تعداد آوارگان داخلی را تنها در سال 2020به بیش از 2.3 میلیون نفر رسانده است.
جمهوری اسلامی ایران یکی از جمله بزرگترین کشورهای پناهنده پذیر در دنیاست که در طول بیش از 4 دهه میزبان میلیونها پناهنده و پناهجو از کشورهای همسایه با اکثریت غالب از افغانستان بوده است . کشوری که در طول سالها و در مسیر بحران های فزاینده امنیتی ، سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی با فراز و نشیب های فراوان از جمله جابجایی های گسترده جمعیتی در داخل و خارج از مرزهایش روبرو بوده و این روند حتی در سالهای پس از استقرار دولت انتخابی از 2002 به این طرف و با وجود سرمایه گذاریهای عظیم مادی و معنوی از سوی کشورهای خارجی ادامه یافته و بعضا افزایش نیز یافته است و همچنان نیز شرایط امنیت نسبی برای ایجاد اعتماد عمومی برای بازگشت پایدار و یا جلوگیری از فرار مردم ایجاد نشده است . نا امیدی هایی که علیرغم آغاز و تداوم مذاکرات منطقه ای و بین المللی صلح با طرف های اصلی ایجاد و تداوم نا امنی ها یعنی گروه طالبان همچنان جمعیت بیشتری را روزانه از افغانستان بیرون می فرستد و پیش بینی می شود در صورت عدم دسترسی به صلح پایدار در افغانستان و یا تسلط کامل یا نسبی طالبان در این کشور، شاهد موج جدیدی از مهاجرت های اجباری به کشورهای همسایه از جمله ایران باشیم.
از سوی دیگر در سطح داخلی بحران های اقتصادی سالهای اخیر و کمبود شدید دسترسی به منابع مناسب بین المللی ، نگرانی های ناشی از شکاف اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی میان جامعه میزبان و مهاجر ، کمبود شدید امکانات زیر ساختی برای پاسخگویی به جمعیت رو به افزایش مهاجرینی که بیش از نیمی از آنان را زنان و کودکان با نیازهای خاص تشکیل می دهند و از همه مهمتر فقدان استراتژی مشخص و پایدار در سطح سیاست گذاری و برنامه ریزیهای کلان برای پاسخگویی مناسب به تمامی ابعاد پدیده مهاجرت و پناهندگی موجب بروز چالش هایی شده است که دغدغه های جدی را در کنار نارضایتی طرفین را به همراه آورده است.
روز جهانی پناهنده ، می تواند برای ما فرصتی باشد برای تامل بیشتر در موضوعی که از چهل و اندی سال تاکنون همواره در برنامه های کوتاه مدت و سیاستگذاریهای موقت جای داشته است بدون اینکه نگاهی به آینده و چشم اندازهای مترتب بر آن هم به دلیل توجه بیشتر به حقوق انسان هایی که در گذر زمان گریزی جز اسکان در سرزمین ما را نداشته اند و هم به دلیل رعایت ابعاد همه جانبه ای که مساله پناهندگان می تواند موثر در منافع و امنیت ملی باشد .