راه ترقی - شهر: تراکم زدایی آسیب های برخاسته از افزایش جمعیت در شهر تهران را کاهش می دهد. به عنوان مثال به شهروندان برای اسکان در مناطق با تراکم‌ جمعیت پایین مسکن واگذار شود، تا از خسارات مخاطرات طبیعی در تهران تا حدودی کاسته شود.

علی پژهان، جمعیت شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز در گفت و گو با خبرنگار شهر درباره تراکم جمعیت گفت: تراکم بیش از حد جمعیت علاوه بر قاره آسیا در اروپا هم به وقوع پیوسته است. در کلانشهر تهران هم، تراکم بیش از حد در محلات و واحد های مسکونی، با افزایش تعداد خانوارها همراه است.
او ادامه داد: تراکم جمعیت در همه دنیا، خصوصا در تهران اثرات مخربی مانند آلودگی هوا، آلودگی صوتی، تخریب دارایی ها، تاسیسات زیربنایی و منابع تولیدی و خدماتی را در پی دارد.
این استاد دانشگاه افزود: تراکم جمعیت همچنین می تواند باعث بی کیفیت شدن نظام آموزشی و بهداشتی شود. به طور کلی چون در شهر تهران استاندارد های لازم برای هر فرد رعایت نشده است در نتیجه مدیریت کنترل جمعیت نیز صورت نگرفته است.
او درباره سرانه‌های حیاتی در تهران گفت: تهران در لحاظ کردن سرانه های حیاتی شهروندان نظیر نسبت فرد به فضای سبز (استاندارد فضای سبز برای هر فرد 3 متر است)، نسبت فرد به هوای سالم، نسبت پزشک یا بیمارستان به جمعیت با مشکل مواجه است.
پژهان در مقایسه تهران با سایر پایتخت‌های دنیا توضیح داد: تهران مانند شهر های توکیو، پاریس و لندن جزو پرجمعیت ترین شهر های جهان محسوب می شود. اما سبک زندگی در آن متفاوت است. در شهرهایی مانند توکیو و پاریس سبک زندگی بر اساس برنامه شهر مطلوب جهانی است. شهر مطلوب یعنی شهری که سبک درستی از حکمرانی شهری در آن اجرا می شود و حکمرانی شهری هم یعنی رای و نظر شهروندان در ساخت شهر موثر باشد.
او درباره تاثیر تراکم بالای جمعیت در شرایط بحرانی تهران عنوان کرد: وقوع مخاطرات طبیعی در نقاطی با تراکم جمعیت بالا، میزان خسارات را مضاعف خواهد کرد. شهروندان، نیروهای امداد رسان و... پس از زلزله در تهران با مشکلات فراوانی مواجه خواهند شد، چون استاندارد های مربوط به کیفیت و مساحت خانه های مسکونی و حتی عرض کوچه ها، به درستی اجرا نشده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز افزود: باید در تهران تراکم زدایی جمعیت صورت گیرد. تراکم زدایی آسیب های برخاسته از افزایش جمعیت در شهر تهران را کاهش می دهد. به عنوان مثال به شهروندان برای اسکان در مناطق با تراکم‌ جمعیت پایین، مسکن واگذار شود، کوچه ها با عرض بالای 4 متر ساخته شود، تا از خسارات مخاطرات طبیعی در تهران تا حدودی کاسته شود.
مهاجرت به تهران
او با اشاره به جمعیت تهران، درباره مهاجرت های روزانه و مهاجرپذیری گفت: تهران با 8 و نیم‌ میلیون نفر جمعیت، به طور روزانه نیز پذیرای حدود 2 و نیم میلیون نفر از شهر های دماوند، کرج و ... است. تهران نسبت به دیگر شهرهای کشور در مهاجرپذیری پیشگام است. سالانه حدود 80 هزار نفر وارد تهران می شوند بنابراین، مدیریت جمعیت تهران در شرایط بحرانی، سخت خواهد بود.
علی پژهان ادامه داد: طی 50 سال گذشته به دلیل اسقرار همه امکانات در شهر تهران، الگوی مهاجرپذیری و مهاجرفرستی مناسب نبوده است.
او توضیح داد: بررسی ظرفیت جمعیت شهر تهران براساس شاخص‌های جمعیتی و محیط زسیتی، نشان دهنده این است که شهر تهران، گنجایش 5 میلیون نفر جمعیت را دارد. یعنی از 8 و نیم میلیون نفری که در تهران ساکن هستند، تقریبا 3 و نیم میلیون نفر از جمعیت مازاد است که در روند برنامه ریزی شهری، ناپایداری و تزلزل ایجاد کرده است.
این جمعیت شناس درباره علل جذب افراد به سکونت در تهران ذکر کرد: در حال حاضر کانون مهاجرتی شهرستان ها، تهران است، از دلایل مهاجرت بی رویه به تهران، عدم توزیع عادلانه امکانات در کل کشور و قرارگیری افراد در زیر ذره بین سنت (افراد در شهر های کوچک به عنوانی تحت کنترل فرهنگ و سنت آن شهر هستند)، است.
او با اشاره به حاشیه نشینی در تهران گفت: شهروندانی که به تهران مهاجرت می کنند پس از مدتی در مواجهه با مشکلات اقتصادی و اجتماعی این شهر عاجز می شوند، به نوعی دچار شوک می‌شوند پس به حاشیه شهر سرازیر می شوند. این اتفاق، تهران را در همه زمینه ها خصوصا در زمان وقوع بلایای طبیعی و روند امداد رسانی با مشکل روبه رو خواهد کرد.
پژهان در ادامه تاکید کرد: در بحث آمایش سرزمین باید ظرفیت جمعیتی، اقتصادی، اجتماعی استان ها شناسایی شود و متانسب با آن ها در شهرها اقداماتی صورت گیرد. مثلا با احداث بیمارستان و ایجاد اشتغال از سیر بی رویه مهاجرپذیری و حاشیه نشینی جلوگیری شود.
او با بیان اینکه شهروندان از مخاطرات تهران آگاه هستند، گفت: تهران در کنار امکاناتی که در اختیار شهروندان قرار می دهد، مخاطراتی را هم در دل خود دارد که زندگی شهروندان را تهدید می کند. به نظرم همه درک مناسبی نسبت به مخاطرات شهر دارند اما به دلیل مشکلات اقتصادی، اجتماعی و ... توجه به ایمنی محل سکونت خود را از اولویت های زندگی به حساب نمی آورند.

تغییر ساختار شهر
این استاد دانشگاه درباره رعایت اصول شهرسازی در تهران ذکر کرد: رعایت اصول شهرسازی در نقاط مختلف تهران متفاوت است. مثلا شرق تهران، تراکم جمعیتی بالایی دارد چون اول جمعیت در این منطقه ساکن شده و بعد ساخت و سازهای متوالی انجام شده است. بنابراین استاندارد های شهرسازی به صورت نسبی در شرق تهران رعایت شده است. اما در غرب تهران موضوع متفاوت است، استاندارد های شهرسازی تا 80 درصد رعایت شده. مثلا در چیتگر، اول ساخت و ساز شروع شده و بعد متناسب با ساخت و سازها جمعیت به آن منطقه جذب شده است. این خود عاملی کمک کننده برای حفظ و کنترل جمعیت در بحران زلزله است.
او ادامه داد: فرسودگی بافت شهری میزان مرگ و میر را تشدید خواهد کرد. شهرداری تهران می تواند به صاحبان ساختمان های فرسوده وام های نوسازی و بلا عوض، جهت بازسازی سازه ها اعطا کند تا با ایمن سازی ساختمان ها، شهروندان تا حدودی از خطر در امان باشد.
پژهان گفت: برای کاهش تراکم جمعت باید از ساخت آسمان خراش ها فاصله بگیریم و شهر را به سمت احداث ساختمان های 2 یا 3 طبقه هدایت کنیم.
این جمعیت شناس اضافه کرد: چه دلیلی وجود دارد که کانون های فعالیت در بطن تهران باشند. دولت می تواند با اعطای وام به مراکز صنعتی و کارخانه ها امکان جا به جایی آن ها به خارج از شهر را فراهم کند. اگر مراکز صنعتی و پالایشگاه ها از تهران خارج شوند، تهران نفس خواهد کشید.
توجه به زیرساخت های درمانی
او با تاکید بر به ساخت مراکز درمانی در حاشیه تهران، درباره تقویت زیرساخت های بیمارستان ها در دیگر شهرها برای شرایط بحرانی گفت: باید علاوه بر شهر تهران بیمارستان های دیگری در حاشیه شهر ساخته شود تا در شرایط بحرانی و مسدود بودن مسیر ها امکان انتقال آسیب دیدگان به آن بیمارستان ها وجود داشته باشد. همچنین در کنار تهران، چند شهر شهر دیگر مانند قزوین، کرج و... دارای بیمارستان هایی با زیر ساخت های قوی باشند که عوامل درمانی، شهروندان را به این بیمارستان ها انتقال دهند.
عضو هیأت‌ علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز گفت: راه اندازی پد فرود هلی کوپتر در بیمارستان ها و مراکز امدادی و... از اقدامات خوبی است که در تهران صورت گرفته، تا با توجه به تراکم جمعیت در تهران، امداد رسانی تسریع پیدا کند و حتی مجروحان برای انجام مراحل درمانی به دیگر شهرها منتقل شوند.
او در پایان عنوان کرد: البته در اطراف تهران نیز می توان چادرهای پادگانی بر پا شود که به همه تجهیزات برای امداد رسانی و اسکان مجهز باشند. در این صورت پس از وقوع حوادث، کمک رسانی اولیه انجام می گیرد.
خبرنگار: النازکارخانه