چاپ

راه ترقی - فرهیختگان / متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و انتشار آن به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
چرا در یک بازه یک‌ساله ما چندین و چند پیک شیوع کرونا در کشور را تجربه کرده‌ایم؟ چین و کره و... مگر چه کرده‌اند که این‌طور سالم و ساماندهی‌شده درحال گذران زندگی هستند؟ ما چه می‌کنیم که هر از چندگاهی عایدی مردم به جای آرامش، عصبانیت نفر اول سیستم بهداشت و درمان کشور است؟
ابوالقاسم رحمانی/ هرجوری که با خودم دودوتا چهارتا می‌کنم، فلسفه این مدل مواجهه را نمی‌فهمم. یک‌بار باهم مرور کنیم. یک ویروس، یک بیماری در تمام جهان فراگیر و شایع شده است. میلیون‌ها نفر مبتلا و میلیون‌ها نفر جان باخته‌اند. سیستم بهداشت و درمان تمام کشورها به‌خط شده‌اند تا هم در زمینه پیشگیری از ابتلا به بیماری بین شهروندان و هم درمان مبتلایان، تمام تلاش‌شان را بکنند. یعنی در رأس این مواجهه همگانی در تمام کشورها، نظام بهداشت و درمان آنها قرار دارد. درکنار این ساختار بهداشتی و درمانی، سایر نهادها و مسئولان، اعم از سیاسی و اقتصادی و... هم تا می‌توانند با اعمال سیاست‌هایی به روند مقالبه با ویروس کمک می‌کنند. پس، شاکله کلی ماجرا این است، اگر جز این است که کسی ما را روشن کند! طبق اصول عقلی و حرفه‌ای، ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. یعنی، در ایران هم جلوتر از همه، مسئولان نظام سلامت و بهداشت، در خط مقدم مواجهه و مبارزه با این ویروس کشنده یعنی کرونا هستند. اگر غیر از این هم بود، اصلاح شد و عالی‌ترین مقام کشور هم بارها این مسئولیت را متوجه نظام بهداشت و درمان کشور و مشخصا وزارت بهداشت دانسته‌اند. منتهی علی‌رغم تمام این تاکیدات و وضعیت موجود ملی و بین‌المللی، انگار اینجا مثل همیشه همه‌چیز با همه‌جا فرق می‌کند. من خاطرم نیست، در این یک‌سال و اندی از شیوع کرونا در دنیا، یک وزیر بهداشتی از یک کشوری، حتی کشورهای توسعه‌نیافته و درجه‌چندمی، از مدل مواجهه مسئولان گلایه داشته باشد و طوری وانمود کند که انگار دست‌وبالش را بسته‌اند و او مسئولیتی نداشته و کنترل وضع موجود و وقایع پیش‌آمده خارج از اختیارات او بوده است. این را هم اگر سراغ دارید معرفی کنید، شاید این رویه مرسومی در تمام دنیاست و ما بی‌اطلاعیم! جالب‌تر از همه اینها اما چیز دیگری هم هست و آن اینکه این گلایه‌گذاری‌ها و اظهار ناتوانی و عصبانیت و... هیچ مرجع مشخصی ندارد. یعنی نمی‌دانیم اگر گلایه‌ای هست، دقیقا از کیست؟ بالاخره یک نفر این بین درحال سنگ‌اندازی است که این‌طور وزیر بهداشت مملکت جوش آورده است، اگر جز این باشد، علت این عصبانیت و نگرانی‌ها چیست؟ زن و بچه مردم، جوان مردم، روزانه در معرض ابتلا و مرگ ناشی از ابتلا به کرونا هستند و اعداد تعداد موارد مرگ‌ومیر با اعصاب و روان ما بازی می‌کند، آن وقت مقامات بهداشت و درمان کشور معلوم نیست با چه کسی کار دارند. این همه شهید سلامت دادیم و این همه پرستاران و پزشکان حاذق که می‌توانستند مثل خیلی از همکاران‌شان ترک کار یا مهاجرت کنند، پای مبارزه با ویروس کرونا و حفظ جان هموطنان‌شان ایستادند و پرپر شدند، آن وقت ما هنوز بعد از یک‌سال نمی‌دانیم مطالبات در حوزه مبارزه با کرونا را از چه کسی پیگیری کنیم. چرا در یک بازه یک‌ساله ما چندین و چند پیک شیوع کرونا در کشور را تجربه کرده‌ایم؟ چین و کره و... مگر چه کرده‌اند که این‌طور سالم و ساماندهی‌شده درحال گذران زندگی هستند؟ ما چه می‌کنیم که هر از چندگاهی عایدی مردم به جای آرامش، عصبانیت نفر اول سیستم بهداشت و درمان کشور است؟ من نمی‌دانم این روزها را کسی ثبت و ضبط می‌کند یا نه، نمی‌دانم روزنگاری صورت می‌گیرد که در ایام کرونا، مدیریت شیوع این بیماری در ایران چه فرازوفرودی را طی کرد یا نه، اما این را می‌دانم در آینده چه خودمان، چه آیندگان با خواندن یا شنیدن روایت این روزها، لبخند تلخی خواهند زد.
دوباره در مسیر سه‌رقمی شدن مرگ‌ومیرها
بگذارید اول نگاهی به آخرین آمار و اطلاعات مربوط به شیوع کرونا در کشور بیندازیم.
طبق آخرین اعلام سیماسادات لاری سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: «از چهار تا پنج اسفند 1399 و براساس معیارهای قطعی تشخیصی، هشت‌هزار و 330 بیمار جدید مبتلا به کووید-19 در کشور شناسایی شد که 782 نفر از آنها بستری شدند. مجموع بیماران کووید-19 در کشور به یک‌میلیون و 590 هزار و 605 نفر رسید. متاسفانه در طول 24 ساعت گذشته، 91 بیمار کووید-19 جان خود را از دست دادند و مجموع جانباختگان این بیماری به 59هزار و 663 نفر رسید. خوشبختانه تاکنون یک‌میلیون و 358 هزار و 541 نفر از بیماران، بهبود‌یافته یا از بیمارستان‌ها ترخیص شده‌اند. سه‌هزار و 696 نفر از بیماران مبتلا به کووید-19 در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها تحت‌مراقبت قرار دارند. تاکنون 10میلیون و 559 هزار و 96 آزمایش تشخیص کووید-19 در کشور انجام شده است. درحال حاضر 11 شهرستان قرمز، 52 شهرستان نارنجی، 217 شهرستان زرد و 168 شهرستان آبی هستند. شهرهای آبادان، اهواز، بندرماهشهر، خرمشهر، دزفول، دشت آزادگان، رامهرمز، شادگان، شوشتر، کارون و هویزه در وضعیت قرمز قرار دارند.»
اظهارات جدید وزیر بهداشت؛ همان همیشگی
آمار را دیدیم، کمی بیشتر که تامل کنید، متوجه رشد محسوس تعداد موارد مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در کشور هستید. همان رشدی که هربار آن را مشاهده کردیم، به یک فاجعه ختم شده و تعداد موارد سه‌رقمی و به سمت اوج درحال حرکت بوده است. این ماحصل چیست؟ اگر قرار باشد کلیشه‌ای و تک‌کلمه‌ای به مساله پاسخ دهیم می‌توان گفت رشد آمار موارد ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا و قرارگرفتن در آستانه تجربه چهارمین پیک شیوع این بیماری در کشور، ماحصل مدیریت فشل و بی‌برنامه! اما نکته جالب‌تر در مواجهه با این اوج‌گیری‌ها، مدل برخورد و موضع‌گیری‌های سعید نمکی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به‌عنوان نفر اول پاسخگویی و مدیریت شیوع کرونا در کشور است. با یک جست‌وجوی ساده، در موارد قبلی هم همین را مشاهده می‌کنید. یعنی وزیر بهداشت مملکت، هربار که وضعیت به‌سمت وخامت و بحرانی‌تر شدن پیش رفته است، به‌جای اینکه به جامعه آرامش تزریق و فضا را مدیریت کند، خودش عامل تشویش اذهان عمومی شده و از مسئولیت‌هایش گردن خالی کرده است. گویی که انگار من و شما مسئولیت مدیریت بیماری را داشتیم و وضعیت پیش‌آمده هم منتج از سیاست‌های ماست! این‌بار هم وضعیت به همین منوال بود. دوباره (خدایی‌نکرده) در آستانه یک پیک جدید شیوع کرونا در کشور قرار گرفته‌ایم و دوباره وزیر بهداشت و دوباره همان همیشگی! سعید نمکی دو روز پیش در نوزدهمین آیین پویش ره سلامت و بهره‌برداری از پروژه‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران ناظر به وضعیت موجود شیوع کرونا در کشور سخنان عجیب و تامل‌برانگیز، منتها تکراری و شبیه به گلایه‌های گذشته را ایراد کرد.
او با انتقاد از وضعیت موجود مدیریت کرونا در کشور خاطرنشان کرد: «درحال حاضر حدود 13ماه از گرفتاری همکارانم با کووید-19 می‌گذرد. البته وقتی می‌گویم 13 ماه، این برای افراد کج‌خیال و بدفهم رفرنس نشود که اینها آخرین روزهای بهمن ماه اولین مواردشان را اعلام کردند، اما خودشان می‌گویند ما 13 ماه است که گرفتاریم. اولا به کسانی‌که ادعا می‌کنند وزارت بهداشت قبل از پایان بهمن مواردی از کووید-19 داشت، اما اعلام نکرد، اگر یک مورد توانستند ادعایشان را ثابت کنند به آنها جایزه می‌دهم. من 2300 تا 2400 نمونه‌ای که از دی‌ماه و آذرماه سال قبل از آنفلوآنزا نگه داشته بودیم را گفتم همه را یک‌بار دیگر تست کنید. زیرا می‌دانستم برخی آمریکایی‌ها و به‌خصوص صهیونیست‌‌ها به‌دنبال این بودند که بگویند کانون کرونا ایران بود و عده‌ای هم اینجا پای بیرقش سینه زدند. من این را می‌دانستم. برهمین اساس این نمونه‌ها را مجددا تست کردیم و به جز سه نمونه در سراسر کشور که از 23 بهمن به بعد بود، هیچ موردی از کووید در نمونه‌هایی که برای آنفلوآنزا گرفتیم، دیده نشد. نمی‌دانم برخی چطور با کمال بی‌انصافی برای سوارشدن بر یک موج سیاسی تبلیغاتی به راحتی یافته‌ها و گفته‌های مملکت‌شان را زیرسوال می‌برند. اگر کسی توانست یک مورد از کرونا را قبل از این تاریخ اثبات کند، نه‌تنها به او جایزه می‌دهیم بلکه هزاربار از او عذرخواهی می‌کنیم. درعین‌حال برای دفاع از حیثیت عزیزانی که طی این این مدت خودشان را به آب و آتش زدند، هیچ یاوه‌گویی را که بخواهد سلامت این‌ مجموعه را زیرسوال ببرد رها نخواهم کرد و به‌هیچ‌وجه اجازه نخواهم داد. حالا مرحله جدیدی شروع شد، من از مدت‌ها قبل در ویدئوکنفرانس و نامه اعلام می‌کنم که خودتان را برای یکی از سخت‌ترین یورش‌های ویروس جهش‌یافته آماده کنید. امروز دیگر ویروس موتاسیون‌یافته منحصر به یک نقطه نیست، بلکه همه‌جا می‌شود آن را یافت. مردم شریف باید بدانند این ویروس علی‌رغم حرف انگلیسی‌ها، هم قدرت سرایت و هم قدرت مرگ‌زایی چندبرابری دارد و هم جوان‌ترها را بیشتر گرفتار می‌کند. سه روز قبل در خوزستان کودک یک و 9 ساله بر اثر کووید-19 فوت کردند. ما کی برای تردد از مرزها به سمت عتبات و برگشتش مجوز و اجازه دادیم؟ چه کسی از من نامه دارد در این زمینه. کدام یک از همکارانم با برخی از این ترددها موافقت کردند؟ اتوبوسی می‌آید و آن را در مرز تست می‌کنیم که فرد مثبت از آن بیرون می‌آید. این فرد مثبت پیاده می‌شود و اتوبوس تا فلان شهرستان می‌رود. ردیابی می‌کنیم و تازه موارد مثبت در آنجا پیدا می‌شوند. تا کجا باید همکاران من تاوان ندانم‌کاری برخی را بدهند. ما چه گناهی کردیم که در 13 ماه مدام باید موج ایجاد شود، موج را بشکنیم و شهید دهیم! من وزیر خبر ندارم چه کسی می‌آید و بیرون می‌رود. فقط شدم ته‌رودخانه، زخمی و جنازه جمع کن. به‌جای وزیر بهداشت بگذارید مدیرکل مرده شورخانه. این درد بزرگی است. ویروس، ویروس مهاجمی است. فکر نکنید، انگلیس یکی از ساختارهای ضعیف سلامت جهان را دارد. انگلیس یکی از نظام‌های سلامت مقتدر جهان را دارد. آلمان کشور کمی نیست درمقابل مسائل بهداشتی درمانی، اما به زانو درآمد. نه گستردگی اقلیم ما را دارند و نه کم‌بضاعتی اقتصادی ما را دارند. ما داریم فریاد می‌زنیم که اپیدمی گرفتارمان می‌کند، چرا گوش نمی‌کنید؟ این‌طور که نمی‌شود مملکت اداره کرد. چقدر باید فریاد بزنم و بگویم. چقدر باید خجالت بکشم از پزشک و پرستار و علوم آزمایشگاهی و بقیه. می‌شود که من ناگهان باخبر شوم که بدون اطلاع ما یک گروه آمد و گروهی رفت. آن هم در کشوری که رهبر انقلاب وقتی می‌خواهد نشست مجازی بگذارد، می‌گوید باید از وزارت بهداشت اجازه بگیریم. رئیس‌جمهور می‌خواهد برود مرقد امام(ره) می‌گوید از وزارت بهداشت بپرسید به چه صورت باشد. این نمی‌شود که بقیه رعایت نکنند. بزرگان نظام رعایت می‌کنند، اما عده‌ای اصلا حواس‌شان به این چیزها نیست. وقتی هم اپیدمی آمد و کشتار کرد، می‌گویند در فلان‌جا غلظت اکسیژن کم بود. طبق گزارش‌های واصله در فلان‌جا بیمار را دیر رسیدگی کردند و همه این سوالات شروع می‌شود، اما یک نفر نمی‌گوید که در پیک قبلی خوزستان که پروتکل‌شکنی ما را گرفتار کرد، چه کسی این را جمع کرد، چه کسی شب تا صبح نخوابید، چگونه اکسیژن رسید، چرا یک نفر نیامد در خیابان فریاد بزند که ما امکانات نداریم. چه کسانی این آتش را خاموش کردند؟ اما اگر خدایی نکرده پنج دقیقه دارویی دیر شود، هزار قلم و هزار شبکه اجتماعی راه می‌اندازند. این‌طور نمی‌توان مملکت اداره کرد. من مکتوب هم نوشتم. دیگر برای ما و همکاران‌مان بیش از این صبوری میسر نیست. ما برای موج‌شکنی خلق نشدیم و دیگران برای موج‌آفرینی. این را همه باید بدانند. محکم هم باید بدانند.»
این حرف‌ها، شاید در محتوا کمی به‌روزرسانی شده باشند، اما گلایه‌ها همان‌هایی است که در شرف مواجهه با پیک‌های قبلی هم از زبان وزیر بهداشت می‌شنیدیم. اما واقعا این مدل، این بازخورد و این موضع‌گیری، به‌صلاح است؟ اگر کاری صورت گرفته، خب وظیفه بوده است و اگر هم قصوری شده که باید جلوی آن گرفته شود.
چرا هیچ‌وقت تکلیف هیچ‌چیز روشن نیست؟!
اینکه مشاجره و دعواهای درون دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا، این‌طور و برای بارچندم علنی و رسانه‌ای شود، نمی‌دانم علتش چیست، اما این را می‌دانم که این عصبانیت‌ها و گلایه‌گذاری‌ها، علت‌های اساسی دارد. یک نفر، یک گروه، یک جا، یکجوری سنگ‌اندازی می‌کند. اینکه کیست؟ خب وزیر بهداشت بگوید و به جای این گلایه‌هایی که معلوم نیست مخاطبش کیست، صریح حرف بزند. اما سوای این گلایه‌های ما از گلایه‌های وزیر هم شاید شنیدنی باشد. وقوع سهل‌انگاری‌های تکراری، حرکت در همان مسیر‌های ساده‌انگارانه مواجهه با بیماری و عدم‌تعیین‌تکلیف بعضی اتفاقات و سیاست‌ها حسابی آزاردهنده است. هنوز یادمان نرفته است که با تکیه بر سناریوی ایمنی گله‌ای چطور با جان میلیون‌ها ایرانی و هزاران نفر مبتلا به کرونا بازی شد. یادمان نرفته اعداد و ارقام عجیب و بدون منبعی که از‌سوی وزارت بهداشت در ارتباط با ابتلای فلان میلیون نفر در ایران به ویروس کرونا اعلام می‌شد و همین اعداد رفرنس و مرجعی برای اقدامات بعدی شده بود. یادمان نرفته که هم رسانه‌ها و هم متخصصان فریاد می‌زدند کمی سختگیری‌ها را بیشتر کنید. کارمندان دورکاری کنند، سیستم حمل‌ونقل عمومی را تجهیز کنید و... . اما کدام اینها آنطور که انتظار می‌رفت اجرایی شد. اصلا الان دوباره در شرایطی شبیه اسفندماه سال گذشته قرار داریم.
دوباره نوروز و تعطیلات عید نزدیک است. سناریوی مسئولان نظام بهداشت و سلامت کشور چیست؟ قرار است دوباره فرصت‌سوزی کنیم؟ اینها را از روی تجربه و نگاه شخصی نمی‌گوییم‌، اینها حرف‌های مسئولان ستاد کروناست! مثلا، روز گذشته، علیرضا زالی فرمانده ستاد مقابله با کرونا کلانشهر تهران گفت: «هنوز از ستاد ملی کرونا پروتکل روشن و شفافی درمورد بازار خرید و ترددهای نزدیک به ایام نوروز اعلام نشده، بی‌تردید اگر قرار است محدودیت‌هایی اعمال شود با توجه به اینکه پیش‌فروش‌ها در حوزه سفر و ترددها درحال انجام است برای جلوگیری از نارضایتی مردم باید زودتر تعیین‌تکلیف شود تا سرنوشت بسیاری از موارد ازجمله ترددها، برگزاری آزمون‌ها و... مشخص شود. البته برخی از این موارد ملی است و باید هرچه زودتر تصمیم‌گیری شود.» البته پیش از این در ارتباط با سفرهای نوروزی کسی حرف از ممنوعیت نزد و گفته شده بود که فقط از چادر زدن و اسکان‌های موقتی کنار جاده‌ها و پارک‌ها جلوگیری خواهد شد و تورها و هتل‌ها و... فعال خواهند بود! یعنی پولدارها سفر کنند، بی‌پول‌ها بمانند در خانه‌شان! خب اگر قرار است منع و محدودیتی باشد، بهتر نیست شامل همه شود؟ پولدارها که در اطراف شهرهای بزرگ، در همین تهران و... ویلاهایشان به جاست و سفر می‌کنند. حداقل این نوروز، محدودیت را همه‌گیر کنیم!