چاپ

راه ترقی - برترین ها / غلامحسین بنان 15 اردیبهشت 1290 در تهران متولد شد. پدرش کریم‌خان بنان‌الدوله نوری و مادرش دختر شاهزاده رکن‌الدوله برادر ناصرالدین شاه بود. از شش سالگی به خوانندگی و نوازندگی ارگ و پیانو پرداخت و در این راه از راهنمایی‌های مادرش که پیانو را بسیار خوب می‌نواخت، بهره‌ها گرفت.
بنان در یازده سالگی نزد نی‌داود به یاد گیری آواز پرداخت. ضیاءالذاکرین، روحانی خوش صدا و سیف مربیان بعدی آوازی او بودند. او درسال 1321 وارد رادیو شد و نخستین کار‌های خود را در برنامه گل‌ها عرضه کرد. عبدالعلی وزیری او را به خالقی معرفی کرد و خالقی آزمایش صدای او را به ابوالحسن صبا سپرد. صبا درآمد سه گاه را که به پایان برد، از بنان خواست، در پی، گوشه «حصار» را بخواند و او آنچنان خوانده و با مهارت به «درآمد» فرود آمده که شگفتی و تحسین صبا و خالقی را برانگیخته است.
با بنیاد برنامه «گل‌ها»‌ی رادیو، از سوی «داود پیرنیا»، عرصه تازه و گسترده‌تری برای آوازخوانی‌های بنان پدید آمد. او پانزده سال تمام (1330-1345) پای ثابت در بخش‌های مختلف این برنامه (گل‌های رنگارنگ، گل‌های جاویدان و یک شاخه گل، ...) بود. در این برنامه‌ها، استادان طراز اول موسیقی سنتی، چون روح‌الله خالقی، ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی، احمد عبادی، حسین تهرانی، علی تجویدی، لطف‌الله مجد و.. با او همکاری و همراهی می‌کردند. ارکستر انجمن با صدای پخته بنان حال و هوای دیگری پیدا کرد. با تبدیل انجمن، به هنرستان عالی موسیقی، بنان نیز از سال 1332 به عنوان آموزگار آواز به استخدام اداره کل هنر‌های زیبای کشور درآمد.
نخستین بار گویا علی دشتی اصطلاح مخملی را در مورد صدای او بکار می‌برد. ابوالقاسم حالت صدای او را اقیانوسی می‌داند که در حیطه وصف نمی‌گنجد. روح‌اله خالقی می‌گوید: صدای بنان بسیار لطیف و شیرین و زیبا و خوش آهنگ است. کوتاه می‌خواند، ولی در همین کوتاهی ذوق وهنر بسیار نهفته است.
اما آنچه بنان را در زمان خود یگانه می‌کند تنها صدای خوش او که به خواب و بیدار مخمل می‌ماند نیست. بنان با آشنایی به ادبیات فارسی و شناختی که از دستگاه‌های موسیقی و نوع بکار گیری آنان دارد شعر و موسیقی را آنچنان استا دانه تلفیق می‌کند که به گوش و جان هر شنونده‌ای می‌نشیند.
بنان از معدود خوانندگانی بود که با نت آشنا بود و فراز و فرود صدای خود را می‌شناخت و بر همین اساس، در محدوده‌ای می‌خواند که به قول اهالی آواز، گُلِ صدایش بود و از این منظر، آهنگسازان بودند که باید خود را با او و دامنه صوتی‌اش همراه می‌کردند. صدایش نه جیغ داشت و نه بیجا و نابجا می‌خواند. دامنه صدایش نیز چندان بالا نبود.
کارشناسان در طبقه بندی صدا، صدای بنان را مایل به باریتون می‌دانند. باریتون که معنای لغوی آن سنگین و وزین است، اما باریتون بنان علاوه بر وزین بودن، عناصر لطافت و حجم و قدرت مناسب را نیز داشت، تا بتواند اثرگذارتر باشد. ابوالحسن صبا، اما صدای او را یک باس واقعی می‌داند.
اما زندگی غلامحسین بنان تحت تاثیر یک حادثه قرار گرفت. او در 27 دی 1336 به همراه دو نفر از دوستانش در راه بازگشت از یک میهمانی به سمت خانه بوده که ناگهان در حوالی کاروانسرای سنگی یک تانکر نفتکش فاقد چراغ ایمنی عقب و پوشیده از گل و لای در مقابلش سبز می‌شود و تصادف شدیدی بین خودروی بنان و آن تانکر نفتکش رخ می‌دهد. بعد از برخورد شدید، بنان از ناحیه صورت و چشم‌ها آسیب می‌بیند.
از ماندگارترین ترانه‌های بنان می‌توان به آهنگ «آذربایجان» در مایه شور، «آمدی جانم به قربانت» در مایه بوسلیک، «الهه ناز» در مایه دشتی، «بهار دلنشین» در آواز اصفهان، «بوی جوی مولیان» در آواز اصفهان، تصنیف «توشه عمر» در دستگاه همایون، «یار رمیده»، «می‌ناب»، «خاموش»، «مراعاشقی شیدا»، «من از روز ازل»، «نوای نی» و سرود همیشه جاوید «ای ایران» در مایه دشتی اشاره کرد.
بنان «حالا چرا» و «کاروان» را بهترین آثار خودش می‌دانست و می‌گفت: «کاروان را برای بعد از مرگم خوانده‌ام». به گفته همسرش او در اواخر عمر خود هم دلبستگی عجیبی به ترانه «رؤیای هستی» پیدا کرده بود تا آنجا که با این آهنگ می‌گریست.
بنان از سال 1345 به مرور از حجم خواندن‌های خود کاست و اوایل دهه 1350 خواندن را کنار گذاشت. بنان که مدت‌ها از بیماری دستگاه گوارش و افسردگی رنج می‌برد، سرانجام غروب 8 اسفندماه 1364 خورشیدی در بیمارستان ایرانمهر تهران درگذشت.