چاپ

راه ترقی - آنا / مانیفست راسل-اینشتین در 9 ژوئیه 1955 در میانه جنگ سرد توسط برتراند راسل در لندن منتشر شد. این بیانیه خطرات ناشی از سلاح‌های هسته‌ای را برجسته می‌کند و رهبران جهان را به حل صلح‌آمیز درگیری‌های بین‌المللی دعوت می‌کند. امضاکنندگان این بیانیه 11 متفکر و دانشمند برجسته بودند از جمله آلبرت اینشتین که آن را در 18 آوریل 1955 امضا کرد.
مدتی پس از انتشار مانیفست راسل-اینشتین، کارآفرین مشهور سایرس اس. ایتون(Cyrus S. Eaton) پیشنهاد حمایت مالی را برای برگزاری یک کنفرانس ارائه کرد. کنفرانس در ژوئیه 1957 در پاگواش، نوا اسکوشیا زادگاه ایتون برگزار شد که اولین کنفرانس پاگواش در زمینه علوم و امور جهانی محسوب می‌شد.
استفاده از سلاح اتمی در جنگ جهانی دوم
در سلاح‌ هسته‌ای انرژی زیادی از طریق یکی از دو فرایند شکافت هسته‌ای یا گداخت هسته‌ای به وجود می‌آید. بمب‌های اتمی که بر مبنای گداخت عمل می‌کنند حتی از بمب‌های شکافتی تأثیرگذارتر(مخرب‌تر) هستند. البته مبنای آزاد شدن انرژی در هر دو نوع بمب اتمی، هم‌ارزی جرم و انرژی یا E=mc² است(فرمولی که توسط اینشتین کشف شد). با این وجود، در بمب‌های گداختی جرم بیشتری از ماده به انرژی تبدیل می‌شود.
در سال 1939 گروهی از فیزیک‌دانان اروپایی به دولت ایالات متحده آمریکا هشدار دادند که آلمان نازی ممکن است در پی ساخت بمب اتمی باشد. کاخ سفید به گفته آنها توجهی نکرد. در ژوئیه 1939، چند ماه قبل از آغاز جنگ جهانی دوم در اروپا، دو تن از این دانشمندان به نام زیلارد و ویگنر به ملاقات اینشتین رفتند تا از امکان ساخت بمب اتمی توسط هیتلر خبر دهند. آنها از وی خواستند نامه‌ای را به روزولت رئیس‌جمهور وقت آمریکا بنویسد و از آمریکا بخواهد تحقیقات در مورد سلاح‌های هسته‌ای را آغاز کند.

راه ترقی

استفاده از سلاح اتمی در جنگ جهانی دوم عده غیرنظامی زیادی را به کام مرگ کشاند
امروزه اعتقاد بر این است این نامه بی‌تردید تأثیر بسزایی بر اتخاذ یک تصمیم جدی برای شروع تحقیقات سلاح‌های هسته‌ای توسط آمریکا گذاشت. اینشتین، در سال 1954 یک سال پیش از مرگش به دوست قدیمی خودش گفت: «من یک اشتباه بزرگ در زندگی انجام داده‌ام و آن امضای نامه پیشنهاد ساخت بمب اتمی به روزولت بود. اما یک دلیل داشتم؛ خطر ساخت این بمب توسط آلمانی‌ها...»
راسل در سال 1955 بیانیه‌ای را برعلیه سلاح اتمی و عواقب آن آماده کرد و انیشتین آن را چند روز قبل از مرگ خود در 18 آوریل 1955 امضا کرد.
انفجار اولین سلاح اتمی در 16 ژوئیه 1945 در صحرایی در شمال آلاموگوردو، نیومکزیکو انجام شد. در 6 آگوست 1945، ایالات متحده بمب پسر کوچک(Little Boy) را روی شهر هیروشیمای ژاپن و سه روز بعد، بمب مرد چاق(Fat Man) را در ناگازاکی انداخت. حداقل 100 هزار غیرنظامی طی این دو عملیات جان باختند.
مانیفستی برعلیه بمب اتم
در 18 آگوست 1945، روزنامه گلاسکو فوروارد مقاله «بمب و تمدن» را منتشر کرد. این اولین نظر ثبت‌شده برتراند راسل درباره سلاح‌های اتمی است. برخی از این آرا بعدها در مانیفست راسل-اینشتین قرار گرفتند: «چشم‌انداز نژاد بشر تاریک‌تر از هر زمان دیگری است. بشریت با گزینه‌ای صریح و واضح مواجه شده است: یا همه از بین خواهیم رفت، یا مجبوریم یک اپسیلون از عقل‌مان را به کار بیندازیم! اگر قرار است از یک فاجعه کامل جلوگیری کنیم، به تفکرات سیاسی جدیدی نیاز خواهیم داشت.
راسل در سال 1955 بیانیه‌ای را برعلیه سلاح اتمی و عواقب آن آماده کرد و اینشتین آن را چند روز قبل از مرگ خود در 18 آوریل 1955 امضا کرد. برخی این بیانیه را آخرین کنش‌گری اینشتین در زندگی‌اش قلمداد می‌کنند. از جمله دیگر امضاکنندگان مانیفست راسل-اینشتین عبارتند از: ماکس بورن، پرسی ویلیام بریجمن، لئوپولد اینفلد، فردریک ژولیو کوری، هرمان مولر، لینوس پاولینگ، سیسل فرانک پاول، ژوزف روتبلات، هیدکی یوکاوا.
جوزف روتبلات(Joseph Rotblat)، از امضاکنندگان مانیفست، ‌تنها دانشمندی بود که پس از اطلاع از بمباران هیروشیما و دیدن مسابقه تسلیحاتی هسته‌ای قریب‌الوقوع پروژه منهتن را به دلایل اخلاقی ترک کرد. او در این زمینه اظهار کرد که «نگران آینده کل بشریت بوده است.»
طی سال‌های پس از آن، راسل و روتبلات در تلاش برای مهار سلاح‌های هسته‌ای بودند و با سایر دانشمندان برای ساخت آنچه که به مانیفست راسل-اینشتین معروف شد همکاری کردند.
بگذارید شهروندان زنده بمانند!
مانیفست راسل-اینشتین اولین بار طی یک کنفرانس مطبوعاتی در کاکستون‌هال لندن حدود 2 ماه پس از مرگ اینشتین اعلام شد. روتبلات رئیس جلسه، آن را به شرح زیر توصیف می‌کند: «راسل پس از خواندن مانیفست، به انبوه سؤالات مطبوعات و رسانه‌ها پاسخ داد، برخی از آنها در ابتدا با بندهای مندرج در مانیفست مخالف بودند و نظرات خصمانه‌ای را مطرح کردند. با این حال، به تدریج از قدرت استدلال‌های وی اطمینان یافتند.»
بیانیه راسل-انیشتین
راسل کنفرانس را با بیان این مطلب آغاز کرده بود: «من از طرف امضاکنندگان این مانیفست به همه ابرقدرت‌های جهان هشدار می‌دهم، با این امید جدی که شاید قبول کنند شهروندان‌شان زنده بمانند!»

راه ترقی

یکی از بندهای اصلی این مانیفست در ارتباط با تقاضا برای برگزاری کنفرانسی بود تا دانشمندان خطرات ناشی سلاح‌های کشتار جمعی را برای بقای بشریت ارزیابی کنند. تأکید زیادی بر بی‌طرفی کشور محل نشست مزبور شده بود. در عبارت مشهوری که در این مانیفست وجود داشت و توسط روتبلات هنگام دریافت جایزه صلح نوبل در سال 1995 نقل شد ذکر شده است: «انسانیت خود را به یاد داشته باشید و بقیه چیزها را فراموش کنید.»
در ابتدا جواهر لعل نهرو کوشید برنامه‌ریزی کند تا نشست فوق در هند برگزار شود. اما این مسئله با آغاز بحران سوئز به تأخیر افتاد. ارسطو اوناسیس(Aristotle Onassis) پیشنهاد تأمین مالی جلسه‌ای را در موناکو داد اما این موضوع نیز رد شد. سرانجام سایرس ایتون صنعتگر کانادایی که از سال 1938 راسل را می‌شناخت پیشنهاد تأمین مالی کنفرانس را در زادگاهش پاگواش داد که مورد تأیید قرار گرفت. امروزه مانیفست راسل-اینشتین به منشور کنفرانس پاگواش در امور علمی و جهانی تبدیل شده است.