چاپ

راه ترقی - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
قرار است امروز رییس‌جمهوری منتخب به صورت رسمی سوگند یاد کرده و مراسم تحلیفش برگزار شود. دو روز پیش نیز حکم تنفیذ هشتمین رییس‌جمهور ایران برگزار شده بود و سید ابراهیم رییسی در این مراسم ضمن تاکید بر تورم، رشد نقدینگی و بدهی‌های دولت، قول تحول در زمینه اقتصادی و معیشتی مردم را داد و گفت: «حتما به دنبال رفع تحریم‌های ظالمانه خواهیم بود اما حتما سفره مردم را شرطی نخواهیم کرد و به اراده بیگانگان گره نخواهیم زد.» همزمان با مراسم تنفیذ رییسی، بانک مرکزی داده‌های فصلی اقتصاد ایران را منتشر کرد که براساس آن نقدینگی از مرز 3705 هزار میلیارد تومان و پایه پولی نیز از 500 هزار میلیارد تومان فراتر رفت. روز سه‌شنبه قیمت هر دلار امریکا 25 هزار و 700 تومان معامله می‌شد و سکه در بازار نیز 11میلیون و 300 هزار تومان قیمت‌گذاری شده بود. با توجه به اینکه از زمان تنفیذ روحانی در سال 96 تا تنفیذ رییسی در روز سه‌شنبه، اقتصاد ایران با بازگشت تحریم‌ها و شیوع گسترده کرونا و ورود به موج ششم روبروست، به نظر می‌رسد کار تیم اقتصادی رییسی بیش از پیش سخت باشد. به خصوص آنکه اعتراض‌هایی نیز در خوزستان و شهرهای جنوبی کشور به دلیل کم آبی و از بین رفتن دام و محصولات کشاورزی در جریان است. با مقایسه اعداد و ارقام برخی شاخص‌ها و قیمت برخی کالاها می‌توان نتیجه گرفت بیشترین افزایش حداقل دستمزد در دوران سازندگی با جهش 921 درصدی، بیشترین افزایش نرخ ارز در دولت تدبیر و امید با 618 درصد افزایش و بیشترین تغییر در نقدینگی نیز در دوران سازندگی با جهشی 616 درصدی رقم خورد. کمترین جهش ارزی نیز در دوران دولت اصلاحات با تغییر 89 درصدی قیمت ارز طی هشت سال رقم خورد. این مطلب به نوعی برای ثبت در تاریخ نوشته شده تا بدانیم ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور ایران، اقتصاد کشور را در چه شرایطی به دست گرفته و شاخص‌ها چه شرایطی دارند؟
آنچه رییسی با آن روبروست
رییسی، هشتمین رییس‌جمهور کشور است که سکان هدایت در قوه مجریه را در شرایطی بر عهده گرفته که عمده مناسبات پولی و مالی کشور به دلیل بازگشت تحریم‌ها تقریبا ناممکن است و فروش نفت نیز بر اساس گفته‌های بیژن زنگنه، وزیر اسبق نفت کاهش شدیدی داشته است. او در هفته جاری گفته بود که «در این مدت بیش از 100 میلیارد نفت نفروختیم و آنچه فروختیم با مشکلات بود.» پیش از خروج یکجانبه امریکا از برجام، درآمد سالانه نفت ایران بیش از 60 میلیارد دلار بود که از سال 97 کاهش یافت. اگرچه که از همان سال داده‌های مربوط به فروش نفت به دلیل محرمانه بودن، به صورت عمومی منتشر نمی‌شد، اما برخی اخبار و گزارش‌ها حاکی از درآمدهای نفتی به حدود 15 میلیارد دلار است؛ در این راستا عبدالناصر همتی، رییس اسبق بانک مرکزی نیز گفته بود در دو سال 98 و 99 مجموع درآمدهای نفتی ایران 20 میلیارد دلار بود. مقایسه فروش نفت پیش از بازگشت تحریم‌ها در سال 97 و آنچه از سال 97 تاکنون بر اقتصاد ایران گذشته، گواهی روزهای سختی است که تورم بالای 44 درصد، یکی از پیامدهای آن است. نارضایتی‌های عمومی از بالا بودن قیمت‌ها به خصوص در گروه کالاهای خوراکی همچنین قیمت مسکن، بیکاری بیش از دو میلیون نفر در سال 99 به دلیل شیوع کرونا و یکه‌تازی این بیماری در برخی شهرها و افزایش احتمال ورود کشور به پیک ششم، تنها بخشی از آن چیزی است که در دو سال اخیر بر کشور سایه گسترانیده است. اما آنچه می‌تواند بار اضافی به اقتصاد کشور وارد کند، افزایشی یک میلیون و 435 درصدی داشته و از 258 میلیارد تومان در سال 58 به 3705 هزار میلیارد تومان در پایان خرداد سال جاری رسیده است.
شاخص‌ها در تنفیذ سازندگی
در مرداد 68 که مرحوم هاشمی‌رفسنجانی کار خود را به عنوان رییس‌جمهور و رییس دولت سازندگی شروع کرد، حداقل حقوق دو هزار و 250 تومان تعیین شده بود، بیشترین نرخ دلار 120 تومان، نقدینگی 1568.8 میلیارد تومان، قیمت هر لیتر بنزین حدود 5 تومان و هر سکه نیز حدود 11 هزار تومان قیمت داشت. اگرچه که دوران ریاست‌جمهوری مرحوم هاشمی‌رفسنجانی، پس از جنگ بود و عمده دغدغه سیاستمداران آن زمان نیز بازسازی خرابه‌های حاصل از جنگ، اما آنچه تا زمان روی کار آمدن دولت اصلاحات رخ داد، افزایش‌های چند برابری در شاخص‌های مهمی مانند تورم و نقدینگی بود. با استناد به داده‌های رسمی از میانه دهه شصت تا ابتدای دهه هفتاد رشد نقدینگی با ارقامی متفاوت بین 13 تا 24 درصد در نوسان بود که در پایان دور اول ریاست‌جمهوری مرحوم هاشمی‌رفسنجانی و در سال 72 نرخ رشد نقدینگی به بیش از 34 درصد رسید. در دوره دوم ریاست‌جمهوری او روند رشد نقدینگی شتاب بیشتری گرفت و تا نرخ رشد سالانه 37.5 درصد نیز پیش رفت و در چهار سال دوم نقدینگی با 225 درصد افزایش یافت. در سال 76 نقدینگی 13428 میلیارد تومان، حداقل دستمزد 25 هزار و 426 تومان، هر سکه 38 هزار و 833 تومان، هر لیتر بنزین 16 تومان و هر دلار امریکا نیز 478 تومان بود. تورم در ابتدای دوره سازندگی 17.5 درصد بود که در سال 76 به 17.3 درصد رسید. اگرچه که در برخی سال‌ها مانند 73 و 74 نرخ تورم به ترتیب 35.2 و 49.4 درصد اعلام شده بود.
اصلاحات و بهبود شاخص‌ها
در دور اول ریاست‌جمهوری سیدمحمد خاتمی رشد نقدینگی کمتر از 30 درصد بود و عمده رشد نقدینگی که مهم‌ترین عامل افزایش تورم است، در دوره دوم خاتمی رقم خورد؛ در پایان دوره اول ریاست‌جمهوری او نرخ رشد نقدینگی حدود 28.8 درصد بود و این شاخص مهم نیز در سال 80 به 32 هزار و 95 میلیارد تومان رسید؛ 138 درصد افزایش در چهار سال. در این سال نرخ دلار با افزایشی 65 درصدی به 792 تومان و نرخ سکه نیز با 56 درصد جهش به 60 هزار و 820 تومان رسید. در پایان دور دوم ریاست‌جمهوری خاتمی نیز نقدینگی کمترین افزایش را در میان همه دوران ریاست‌جمهوری پیشین کشور داشت؛ در سال 84 نقدینگی به 68 هزار و 586 میلیارد تومان رسید که نسبت به سال 76 افزایشی 488 درصدی داشته که پس از دولت زمان جنگ، دومین دولت با کمترین جهش نقدینگی است. در سال 80 دولت تصمیم به اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز گرفت. بنابراین قیمت دلار با اندکی کاهش نسبت به سال 79 به 792 تومان رسید و تا پایان دولت خاتمی نوسانات جزیی داشت و در نهایت نیز نرخ دلار با 904 تومان تحویل محمود احمدی‌نژاد در دولت نهم داده شد. در سال 84 قیمت سکه و نرخ بنزین به ترتیب 122 هزار و 890 تومان و 80 تومان بود. تورم در ابتدای دوره اصلاحات 17.3 درصد بود که در سال 84 به 10.4 درصد رسید. بدترین سال از نظر تورم نیز سال 78 با تورم 20.1 درصد بود. از ابتدای روی کارآمدن خاتمی تا زمانی که دولت را تحویل احمدی‌نژاد داد، حداقل حقوق نیز افزایشی 390 درصدی داشت و در نهایت به 122 هزار و 592 تومان رسید.
آغاز پرواز شاخص‌ها
در اولین سال از آغاز به کار احمدی‌نژاد نقدینگی 92 هزار و 101 میلیارد تومان بود که در پایان دور اول به 235 هزار و 589 میلیارد تومان افزایش یافت؛ 155 درصد افزایش. در پایان دور اول قیمت کالاهایی مانند سکه و دلار نیز به ترتیب با افزایش‌هایی 136 و 10 درصدی به 288 هزار تومان و هزار تومان رسید. در سال 88 نقدینگی با 155 درصد افزایش نسبت به سال 84 به رقم 235 هزار و 589 میلیارد تومان رسید. در دور دوم احمدی‌نژاد که تحریم‌ها علیه ایران شدت گرفت و علاوه بر نفت بر سایر بخش‌های اقتصادی نیز سایه افکند، نقدینگی در سال 92 به حدود 600 هزار میلیارد تومان رسید. قیمت هر دلار نیز 3600 تومان و هر قطعه سکه نیز یک میلیون و 50 هزار تومان در بازار خرید و فروش می‌شد. نرخ تورم در سال 84 حدود 10.4 درصد بود که در آخرین سال از دولت احمدی‌نژاد به 34.7 درصد رسید. در هشت سال ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد نیز حداقل دستمزدها با جهشی 297 درصدی به 487 هزار و 200 تومان رسید.
آغاز با تدبیر و پایان با تحریم
هشت سال دولت روحانی با شعار تدبیر و امید، فراز و فرودهای بسیاری داشت. اگرچه که فرصت‌سوزی از شرایط پس از برجام مهم‌ترین انتقاد به رویکرد سیاستی روحانی بود و هست، اما داده‌ها نیز نشان می‌دهد که وضعیت به خصوص در چهار سال دوم دولت روحانی، به دلیل خروج یکجانبه امریکا از برجام، وخیم‌تر شده که مهم‌ترین علامت آن نیز تورم 44.2 درصدی تیرماه است. بر اساس داده‌های رسمی در پایان دولت اول روحانی نقدینگی با رشدی 157 درصدی به 1529 هزار میلیارد تومان رسید. در این مدت نرخ تورم از 34.7 درصد به 9.6 درصد کاهش یافت. اگرچه که این کاهش با خروج یکجانبه امریکا از برجام دیری نپایید و پس از مدتی نیز نرخ تورم سالانه به 44 و2 درصد افزایش یافت. براساس آخرین گزارش بانک مرکزی، نقدینگی تا پایان خرداد سال جاری حدود 3705 هزار میلیارد تومان بود. نرخ هر دلار امریکا نیز بیش از 25 هزار تومان، هر قطعه سکه تمام در بازار 11 میلیون و 300 هزار تومان و حداقل دستمزد نیز با جهشی 445 درصدی از 487 هزار و 200 تومان سال 92 به دو میلیون و 655 هزار تومان سال جاری رسید.