چاپ

راه ترقی- چهارمین وبینار از سلسله نشست‌های علمی زیبایی‌شناسی قیام امام حسین(ع) با عنوان «بازتاب مضامین عاشورایی در آثار نگارگری معاصر ایران» به همت دانشکده هنر دانشگاه سوره، با ارائه و سخنرانی دکتر خشایار قاضی‌زاده رگزار شد.

در ابتدای جلسه، خشایار قاضی‌زاده ضمن اشاره به وقایع عاشورا و شرحی مختصر از آن گفت: یکی از راه‌های نقل واقعه عاشورا به کار بردن هنر است. باید دید که در هنر چگونه بر عاشورا تأکید می‌شود. اساساً عاشورا عرصه هنرمندی حضرت حق بوده و هر کدام از این شخصیت‌ها به صورت نمادین قرار داده شده است که از مجموعه صورت‌های هنری می‌توان به اشعار اشاره کرد و در این میان ترجیع‌بندهای مشهور محتشم کاشانی که محتوای عاشورایی دارند و اشعار عارفانه عمان سامانی در گنجینه الاسرار و آتشکده نیر تبریزی جایگاهی ویژه دارد.

قاضی‌زاده درباره نخستین نگارگری عاشورایی عنوان کرد: در دوره صفویه، نخستین نگاره‌ عاشورایی طراحی شده به شیوه مکتب تبریز است و نگارگری قدیم و شمایل دو بعدی دارد.

وی افزود: پس از آن، با نقاشی قهوه‌خانه‌ای در دوره قاجار با مضامین عاشورایی مواجه هستیم. همچنین، نقاشی قهوه‌خانه‌ای به دو گونه ترسیم می‌شود؛ صحنه‌های متعددی در یک تصویر و یا به صورت قاب‌بندی شده، وجود دارد.

قاضی‌زاده، به نقاشی پشت شیشه در قالب کوچک و نقاشی روی کاشی اشاره کرد و گفت: نوع دیگری از نقاشی، نقاشی دیواری بوده که بر روی گچ خشک طراحی می‌شد و همین‌طور، چاپ سنگی در دوره معاصر نگارگری عاشورایی روایت‎‌گری مستقیم از واقعه دارد.

وی در ادامه، به تفسیر و تبیین آثار هنری با مضمون عاشورایی پرداخت و گفت: در این آثار شخصیت اصلی غالباً در مرکز تصویر بوده و حرکتی دوار در تصویر مشاهده می‌شود.

قاضی‌زاده در خصوص مضامین عاشورایی خاطر نشان کرد: مضامین عاشورایی، روایت‌گر مستقیم واقعه است و از آن واقعه برای بیان سایر مضامین الهام گرفته می‌شود. لازم به ذکر است که در شیوه اجرایی آن، از سبک‌های قدیم نگارگری، از سبک‌های جدید و گاهاً تلفیقی از این دو سبک استفاده می‌شود.

قاضی‌زاده در باب مضامین غیر مستقیم بیان کرد: مضامین غیرمستقیم در نگارگری عاشورایی به خصوص در دوران دفاع مقدس اشتراکی از تصویر شهدا و واقعه عاشوراست که در واقع عنصر مکمل تصویر است.

وی افزود: به مرور زمان ابعاد این آثار نگارگری بزرگ‌تر شد و در دوره معاصر، ابزار نیز متنوع شدند. به این صورت که علاوه بر آبرنگ و گواش از رنگ اکریلیک استفاده شده است.

وی ضمن اشاره به شمایل‌نگاری تأکید کرد: در شمایل‌نگاری هدف لزوماً ترسیم سیمای حقیقی افراد نیست و به جهت قرب و نزدیکی به شخصیت و بازتاب نفس پاک وی، شمایلی از آن را طراحی می‌کنند.

قاضی‌زاده در انتهای جلسه نیز اضافه کرد: نقاشی‌هایی در حوزه عاشورا فراگیر شده‌اند که تفاوت‌هایی با نقاشی قهوه‌خانه‌ای داشته و از آن فاصله گرفته است که شخصیت موجود در تصویر هیچ‌گاه پشت به مخاطب نمی‌کرد. این راهی برای برون‌رفت از صورت‌گری شده است و دیگر هاله‌ای از نور دیده نمی‌شود و سعی می‌شود واقع‌گرایانه‌تر باشد.

این نشست روز پنج‌شنبه مورخ 25 شهریورماه 1400 به صورت مجازی در سامانه سیباد دانشگاه سوره برگزار شد.