راه ترقی - ایسنا / چند روز قبل مریخ‌نورد “استقامت” در سیارۀ مریخ فرود آمد تا دوره‌ی جدیدی در اکتشافات فضایی آغاز شود. مریخ‌نورد استقامت می‌تواند نظر ما در مورد زندگی فرازمینی را به کلی تغییر دهد. دلیل‌ آن این است که دانشمندان معتقدند “جزرو” که یک دهانه‌ی برخوردی با طول 45 کیلومتر است مکانی ایده‌آل برای یافتن شواهدی در مورد وجود حیات میکروبی قدیمی در مریخ است.
“استقامت” می‌تواند شروع به جمع کردن سنگ‌های مریخ و نمونه‌های خاک کند که در آینده به زمین بازگردانده می‌شود. این نوع ماموریت به عنوان ماموریت “بازگشت نمونه” شناخته می‌شود که در نوع خود بسیار نادر است، زیرا هزینه‌های آن زیاد است. در حقیقت تاکنون ماموریت “بازگشت نمونه” از یک سیاره‌ی دیگر انجام نشده است.
هنگامی که خاک مریخ به زمین برسد در طول دهه‌ها دانشمندان آن را برای یافتن نشانه‌هایی از حیات در گذشته مطالعه خواهند کرد. با این حال برخی دانشمندان معتقدند نمونه‌های مریخ می‌تواند به سوال بزرگ‌تری نیز پاسخ دهد: آیا حیات نخستین از مریخ نشأت گرفته است؟
اگرچه این فرضیه که حیات ابتدا در مریخ به وجود آمده و سپس به زمین رسیده کمی تخیلی به نظر می‌رسد، بسیاری از دانشمندان معروف آن را جدی می‌گیرند. نام این نظریه‌ی کلی که حیات جای دیگری شکل گرفته و سپس توسط سیارک‌ها و بقایای فضایی به زمین رسیده “پان‌اسپرمیا”(Panspermia) است.
در حقیقت این نظریه در جامعه علمی کاملا پذیرفته شده نیست اما به نظر می‌رسد در حال گسترش است و دانشمندانی مثل “گری روکان” که استاد ژنتیک در دانشکده‌ی پزشکی “هاروارد” است می‌گویند که این نظریه به نظر بدیهی می‌رسد.

شواهد با بررسی نحوۀ حرکت بقایای فضایی در منظومه‌ی شمسی جوان آغاز می‌شود. در حقیقت شواهدی از تبادل سنگ‌های مریخ به زمین وجود دارد. شهاب‌سنگ‌های مریخی در قطب جنوب و دیگر نقاط جهان پیدا شدند و طبق گفته مرکز بین‌المللی جمع‌آوری شهاب‌سنگ تعداد آن‌ها 159 عدد تخمین زده شده است.
“روکان” می‌گوید: این سنگ‌ها را از آن جهت می‌توان به مریخ نسبت داد که درون آن‌ها گازهایی وجود دارد که شبیه به گازهایی است که توسط فضاپیمای وایکینگ در جو مریخ دیده شده است. در نتیجه تبادلی بین زمین و مریخ رخ داده است و احتمالا بیشتر از طرف مریخ به زمین زیرا جهت جاذبه مریخ به زمین سراشیبی است.
به اعتقاد روکان که تخصصش ژنومیک است، زمان‌بندی “حیات سلولی” است که ثابت می‌کند حیات از سیاره‌ی دیگری به زمین رسیده، شاید از مریخ و یا شاید مریخ هم حیاتش را از سیاره‌ی دیگری گرفته باشد. روکان می‌گوید: ژنوم‌های ما تاریخ حیات را آشکار می‌کنند و شواهدی در مورد نیاکان ما که میلیون‌ها و یا حتی میلیاردها سال پیش می‌زیسته‌اند به ما می‌دهند. آر ان آ(RNA) پیش از دی ان آ(DNA) وجود داشته و این موضوع توسط تمام علوم زیست‌شناسی پذیرفته شده پس ما اولین گام‌های تکامل را می‌دانیم.
به لطف پیشرفت‌های ژنومیک درک ما از آخرین نیاکان مشترک جهانی به معنای ارگانیسمی که تمام حیات کره زمین از آن به وجود آمده بیشتر شده است. دانشمندان با مطالعه ژنتیک تمام ارگانیسم‌های موجود در زمین، درک خوبی از نیاکان تک سلولی ما پیدا کرده‌اند. آن‌ها همچنین ترتیب زمانی را می‌دانند. همه اشکال زندگی مدرن از یک موجود زنده تک سلولی ناشی می‌شود که حدود 3.9 میلیارد سال پیش زندگی می‌کرده است، تنها 200 میلیون سال پس از ظهور آب مایع. این مدت زمان، طولانی نیست و آخرین نیاکان مشترک ما در پیچیده‌ترین شکلی بودند که یک ارگانیسم می‌تواند به آن تبدیل شود.
“روکان” می‌گوید: دو احتمال وجود دارد. یا روند تکامل و رسیدن به ژنوم‌های امروزی ساده است و یا دلیل سریع‌ به نظر رسیدن آن این است که آغاز حیات از سیاره‌ی ما نبوده بلکه ما آن را از سیارۀ دیگری گرفته‌ایم. او اضافه کرد: من این فرضیه را دوست دارم، اما دیگران هم نظر من نیستند.

“آسفاگ” می‌گوید: بگذار بگوییم انتظار می‌رود زمانی که یک سیاره خنک می‌شود تا آب مایع در آن به وجود آید زندگی در آن شکوفا شود اما فقط با نگاهی به منظومه‌ی شمسی این سوال مطرح می‌شود که کدام سیاره زودتر قابل سکونت شد؟ مطمئنا مریخ! پیش از آن‌ که زمین برای سکونت آماده شود مریخ قابل سکونت بوده‌ است.
“آسفاگ” می‌گوید: اگر قرار بود حیات از هرجایی آغاز شود از مریخ آغاز می‌شد. ما نمی‌دانیم چه موارد ویژه‌ای نیاز بوده به طور مثال وجود ماه که زمین را برای پیداش حیات خاص کرده باشد. اما می‌دانیم اولین سیاره‌ای که آب داشته مریخ بوده است. شواهدی قانع کننده وجود دارد و آن تبادل سنگ‌های دو سیاره است. هرچه بیشتر به گذشته نگاه کنیم برخوردهای بزرگ‌تری رخ داده است که برخی از آن‌ها به بزرگی یک کوه بوده که می‌توانسه میکروارگانیسم‌هایی را با خود به زمین بیاورد.
“آسفاگ” افزود: زنده ماندن در این سفر با سنگی بزرگ برای میکروارگانیسم‌ها مشکل‌ساز نیست و زندگی بر روی سیاره‌ی دیگر با شرایط مناسب نیز برایشان سخت نیست. هر ارگانیسمی که قرار است باقی بماند باید در شرایط دشوار و جابه‌جایی بین سیاره‌ای دوام آورد. می‌توان گفت موجودات میکروبی نخستین با شرایط سخت محیطی نباید مشکلی نداشتند.

“روکان” امیدوار است یکی از دانشمندانی باشد که در نمونه‌های مریخ به دنبال دی‌ان‌ای می‌گردند. او می‌گوید آوردن اجرام از مریخ کار سختی است اما این موضوع به ما می‌گوید چه کسی هستیم و از کجا آمده‌ایم. “لوئب” گفت: در صورت اثبات آن ما همه مریخی هستیم! او به شوخی افزود: «شاید کتاب مردان مریخی زنان ونوسی بیش از آن‌چه فکر کنیم حقیقت داشته باشد.»
یا شاید همانطور که “روکان” باور دارد ما از یک منظومه‌ی شمسی متفاوت در جهان پخش شده باشیم. “روکان” افزود: به نظر من این نظریه که هر سیاره حیات و تکامل خاص و مستقل خودش را دارد احمقانه به نظر می‌رسد. اینکه حیات در سراسر جهان پخش باشد و ما بخشی از آن باشیم قابل توضیح‌تر است و این همه‌گیری زمان مناسبی برای طرح این ایده است. شاید مردم بالاخره آن را باور کنند.